سقوط آزاد فرش ایرانی

در حالی‌که هند، ترکیه و پاکستان در رده اول تا سوم هستند، وضعیت بغرنجی که فرش گرفتار آن شده است این احتمال را میسر می‌کند که حتی صادرات فرش کشورمان به جایگاه‌های پایین‌تر هم سقوط کند.

صاحب‌نظران حوزه فرش دستبافت بر این باورند دلایل زیادی همچون تحریم‌های آمریکا، افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر تهیه مواد اولیه، ضعف در تبلیغات، نبود شناسایی بازارهای جدید برای عرضه، حضور نداشتن در بازارها و نمایشگاه‌های بین‌المللی و نارضایتی بین قالیبافان، رنگرزان و طراحان از دلایل عمده افول تولید و صادرات فرش کشورمان است.

سهیل بیگدلی، فعال حوزه فرش و تولیدکننده فرش با ابراز نگرانی از وضعیت موجود به جام‌جم می‌گوید: «دیگر از آن دهه طلایی خبری نیست. تولید و صادرات فرش ایران به‌دلیل بسیاری دچار ضعف شدید شده است. بسیاری از اهالی فرش، تحریم‌ها را دلیل اصلی افول صادرات فرش می‌دانند ولی باید گفت کم‌توجهی به سفارش مشتریان، ناتوانی در تامین سفارش‌های گسترده و افزایش بی‌حد و حصر قیمت مواد اولیه از دلایل اساسی افول تولید و صادرات است. اما نکته‌ای که از آن نباید به‌راحتی بگذریم این است که قیمت مواد اولیه و دستمزد پایین بافنده در کشورهای هند و پاکستان باعث‌شده قیمت نهایی فرش تولید شده آن هم بر‌اساس نوع سلیقه مشتریان و بازار نسبت به کشور ما پایین‌تر باشد و از طرفی تخفیفات ویژه این دو کشور به تجار خارجی همچون تخفیف در اقامت، حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی این جذابیت را برای مشتریان خارجی فراهم کرده است.»

مشکل سفارش

اما نکته‌ای که کمتر به آن اشاره می‌شود ضعف شدید در تامین سفارش است، یعنی کارگاه‌های متمرکز در کشورمان در حدی نیست که اگر در متراژ بالا سفارشی داده شود، بتوان در مدت زمان معین آن را تامین کرد. این فعال حوزه فرش دستبافت درباره تولید گسترده و نبود کارگاه‌های متمرکز قالیبافی چنین می‌گوید: «در کشور ما به‌دلایل فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی دایر کردن کارگاه‌های قالیبافی معمولا با شکست روبه‌رو بوده ‌است. بیشتر محصولاتی که وارد بازار می‌شوند از کارگاه‌های کوچک قالیبافی یا خانه‌های قالیبافان بیرون می‌آیند و در کشور ما کمتر کارگاه‌های بزرگ و متمرکز مثل کشور هند وجود دارد.»

برای درک بیشتر باید گفت وقتی یک تاجر خارجی به هند می‌رود و از یک یا چند نقشه در متراژ بسیار زیاد سفارش می‌دهد، زمان محدودی را برای تحویل گرفتن سفارش خود تعیین می‌کند دقیقا سر زمان قید شده فرش‌هایش را تحویل می‌گیرد آن هم بدون هیچ نقصی؛ یعنی شاهد اختلاف متراژ در فرش حتی برای چند سانتی‌متر هم نیست. حالا همین موضوع در ایران معمولا جواب عکس می‌دهد، به عنوان مثال اگر تاجری درخواست ۱۰۰۰ مترمربع فرش قشقایی بدهد اولا چنین متراژی در بازار موجود نیست، دوما تولید این متراژ به دلیل نبود کارگاه‌های متمرکز زمان بسیار زیادی می‌برد و سوما این‌که فرش‌هایی که آماده می‌شوند از نظر متراژ و حتی مواد اولیه با یکدیگر متفاوت هستند. براساس گزارش گمرک جمهوری اسلامی، صادرات فرش کشورمان در سال گذشته کمتر از ۶۰ میلیون دلار را ثبت کرد این در حالی است که میزان صادرات فرش در سال ۹۶ بیش از ۴۲۰ میلیون دلار بود و روند کاهش صادرات فرش از آن سال تاکنون روند ناامیدکننده‌ای داشته است.

سهیل بیگدلی - کارشناس صنعت فرش
چرا عقب ماندیم؟

به‌نظر می‌رسد با توجه به رقابت کشورهایی همچون چین و هند در زمینه تولید و صادرات فرش دستبافت و از طرفی موقعیت اقتصادی که ما درگیر آن هستیم دیگر نمی‌توانیم حتی با برطرف شدن مشکلات و موانع بازار را به دست بگیریم.

باید اعتراف کنیم بازار بین‌الملل را به‌دلیل کوتاهی‌های پر تکرار از دست داده‌ایم و تنها برند iranian carpet در حافظه بازار جهانی باقی مانده و می‌توانیم با بهره‌گیری از این برند محصولات هنری فاخری تولید کنیم که کشورهایی همچون چین، هند و پاکستان نتوانند از آن کپی‌برداری و رقابت کنند. ما باید به‌دنبال بازارهای جدید در کشورهای دیگر باشیم و در این زمینه حمایت و کمک وزارت خارجه می‌تواند بسیار راهگشا باشد.

از سوی دیگر یکی از مشکلاتی که همیشه درگیر آن بوده‌ایم تولیدات بی‌کیفیت برخی تولیدکنندگان داخلی و خارجی و صادرات آن به نام فرش ایرانی بوده که متاسفانه گاهی به چهره و اعتبار فرش ایرانی خدشه وارد کرده است.

ما برای جلوگیری از چنین خسارت‌هایی به اعتبار فرش ایرانی باید شناسنامه معتبر برای فرش‌هایمان تهیه کنیم که قابل راستی‌آزمایی باشد تا خریدار خارجی با اطمینان خاطر فرش ایرانی بخرد نه این‌که فرش بی‌کیفیت یا فرش کشورهای دیگر را به اسم ایرانی بخرد.

وحید حاجی‌ پور - دبیر گروه اقتصاد