امام خمینی و فرهنگ مقاومت

ریشه‌های این مهم در مکتب امام به چند حوزه اساسی برمی‌گردد: اول پیشینه خانوادگی و روانی امام(ره) که از همان بدو تولد در خانواده‌ای اهل مبارزه و مقاومت متولد شد و در اوان کودکی رنج یتیمی را تحمل کردند، دوم تأثیرپذیری امام (ره) از شخصیت‌های بزرگ تاریخ معاصر ایران مانند مرحوم مدرس و شیخ فضل‌الله نوری و سوم شرایط سیاسی اجتماعی پرورش امام که مصادف بود با دوره پهلوی پدر و پسر که در آن امواج سهمگینی از اسلام‌هراسی و اسلام‌ستیزی در قالب باستان‌گرایی ناسیونالیستی در جریان بود، به گونه‌ای که امام در برابر همین امواج بود که در اولین بیانیه مبارزاتی خود، همگی را به مبارزه، قیام و مقاومت برای خدا دعوت کردند و در برابر «اسرار هزار ساله» حکمی‌زاده، «کشف‌الاسرار» را در سال1322 نوشتند.

با این حال، درباره مختصات فرهنگ مقاومت امام می‌توان به نکات و موارد زیر اشاره کرد:

1. فرهنگ مقاومت امام مبتنی بر بیدارگری بود. درواقع، اگرچه مقاومت امام همه‌جانبه بود، اما در اندیشه و سیره ایشان، اولویت با بیدارگری و بصیرت‌بخشی و در مجموع، حرکت‌های فرهنگی و نرم بود. به همین دلیل بود که امام با مشی مسلحانه گروه‌های چپ مخالف بودند. در همین جا قابل‌ذکر است که دال مرکزی فرهنگ مقاومت نزد امام، مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بود؛ یعنی مقاومت ایشان مقاومتی مکتبی و برخاسته از روح اسلام بود.

2. مبتنی بر ویژگی اول، امام مقاومت را بیش از آنکه مبتنی بر گروه‌ها و جریان‌ها تعریف کنند، آن را بر مدار مردم و مبتنی بر به صحنه آوردن آنها تعریف می‌کردند. به همین دلیل است که ایشان ضمن صدور فرمان تشکیل بسیج مستضعفین، در اداره جنگ نیز از این مدل بسیج عمومی استفاده کردند و حتی در تأکید بر سازندگی کشور، بر نقش‌آفرینی مردم هم توجه داشتند. به همین دلیل است که ایشان درباره مسأله فلسطین بر اتحاد امت اسلام و حرکت همگانی مسلمانان در برابر رژیم صهیونیستی تأکید داشتند.

3. فرهنگ مقاومت امام از نوع مقاومت فعال بود، به گونه‌ای که ایشان در عین دقت در دفع تهاجم دشمن، بر ضرورت بازدارندگی و وارد کردن ضربه متقابل هم تأکید داشتند. به همین دلیل اساسی است که ایشان ضمن تأکید بر قوی شدن در تمامی ابعاد، در برهه‌هایی از جنگ تحمیلی، بر «تنبیه متجاوز» هم تأکید داشتند.

4. مقاومت در مکتب و سیره امام، راهبردی دائمی است و مشمول تاریخ مصرف و انقضا نمی‌شود؛ زیرا توطئه‌های دشمنان نیز هیچ‌گاه پایان نمی‌پذیرد. فرازهایی در بیانات ایشان مبنی بر اینکه «تا ظلم هست، مبارزه هم هست و در هر جای جهان علیه ظالمان ما هستیم»، ناظر به این ویژگی مقاومت در مکتب امام است.

5. مقاومت در مکتب امام عامل قدرت و اعتلا می‌باشد. درواقع، از دیدگاه امام، تنها با مقاومت و اتکا به ظرفیت‌های داخلی، در ابعاد ملی و در سطح جهان اسلام، است که می‌توان بدون وابستگی به شرق و غرب؛ یعنی هر قدرت سلطه‌گری، مجد و عظمت یافت.

مصطفی قربانی