«عمان» می تواند «ایران» را سیراب کند

تمام اين اتفاقات در شرايطي رخ مي دهد که ايران مي تواند مثل اکثر کشورهاي خشک حوزه خليج فارس که بيش از 70 درصد آب مورد نياز خود را از دريا بدست مي آورند، با شيرين سازي آبهاي جنوبي، بخش عمده اي از آب شرب شهروندان را تامين کند.

همه می دانیم کره زمین آب زیادی دارد. یعنی بیش از ۱٫۵ میلیارد کیلومتر مکعب از سطح اين کره خاکي را آب فرا گرفته اما نزدیک به ۹۷ درصد این آب ‏ها شور و غیر قابل نوشیدن هستند. از آن 3 درصد باقی مانده نیز بخشی به صورت یخ در قطب ها قرار داشته و دسترسی به آنها غیر ممکن است. با اين حال و در آخرین گزارشی که در مورد میزان مصرف آب های شیرین در کره زمین منتشر شده، آمده: «این آبها با سرعتی حدود ۲۰۰ میلیارد مترمکعب در روز مصرف می شود.»

با این تفاسیر و در حالیکه کم آبی در ایران به شکل عجیبی خود را نمایان کرده و سايه سنگينش را بر سر استان ها گسترانيده، آمارهای بین المللی نشان می دهد بیش از نیمی از جمعیت جهان با کمبود منابع آب شیرین مواجه هستند. عمق فاجعه وقتی است که بدانیم تا سال ۲۰۳۰، این مقدار به بیش از 60درصد می رسد.

پس باید گفت امروزه واژگانی مثل صرفه جویی فقط می توانند مرهمی برای عقب انداختن شروع فصل بی آبی باشند و با در نظر داشتن رشد شدید جمعیت در کل دنیا، باید چاره ای برای بحران بی آبی اندیشید و بهترين روش شیرین کردن آب دریا‌ها و نمک زدایی از آنهاست.

رفع تمام محدوديت ها براي استقرار آب شيرين کن ها

کرمان، هرمزگان، بوشهر، يزد، سيستان و بلوچستان، خراسان جنوبي و... در ليست استان هايي قرار دارند که کاهش نزولات آسماني زندگي ساکنانشان را به چالش کشيده است.

با اينکه اکثر استانهای ايران درگير مشکل کم آبي هستند اما آنهايي که خشکسالی نفس‌شان را به شماره انداخته در نیمه پایین نقشه قرار دارند و این حق آنهاست که آب مورد نیاز و سهم شان را از خلیج فارس برداشت کنند.

به گفته رضا نقیلو، کارشناس محیط زیست، کاهش شاخص های بارندگی موجب شده تا سرمایه تولید منابع آبي در مناطق مختلف ایران پایین بیاید. بر همین اساس در استانی مثل سیستان و بلوچستان که قرن ها به عنوان منطقه ای سرسبز شناخته می شد حالا کمتر از 100 میلی متر بارندگی صورت می گیرد. یعنی 30 درصد کمتر از میانگین کل بارش های ایران که روی خط گرم و خشک قرار دارد.

باید پذیرفت که سیستان و بلوچستان مشتی است از خروارها استان بی آب کشور. وقتی طی روزهای اخیر استاندار سیستان و بلوچستان اعلام کرد «براي شیرین سازی و انتقال آب دریای عمان هیچ محدودیتی وجود ندارد و سرمایه گذاران بخش خصوصی می توانند در این خصوص در کل سواحل از زرآباد تا گواتر دشتیاری برای تامین آب شرب، کشاورزی، صنعت و توسعه اشتغال و تولید وارد عمل شوند.» کاملا مشخص بود کارد به استخوان رسیده و در بهره مندی از آب های جنوبی آنقدر از کشورهای همسایه عقب مانده ایم که وقت آن رسیده همه محدودیت ها به یکباره حذف، دستگاه هاي آب شيرين کن مستقر و کارها شروع شود.

شاید مراجعه به آمار نهاد‌های بین‌المللی نظیر بانک جهانی، مهر تاییدی بر عقب مانگي ايران در استفاده از آب های خليج فارس و درياي عمان باشد.

بر اساس این گزارش ها حدود ۶۰ درصد از شیرین‌سازی آب دریا در دنیا متعلق به منطقه خاورمیانه است، ولی سهم ایران فقط نزديک به 2 درصد از این رقم است.

باید توجه داشت که طبق دسته‌بندی های اقلیمی ایران جزو مناطق خشک محسوب می‌شود. با این حال کاهش بارندگی ها در کنار سوء مدیریت ها در حفظ منابع آبي و برنامه ریزی‌های اشتباه باعث خشک شدن چشمه‌ها و سفره‌های زیر زمینی و شور شدن برخي منابع شده که تهدیدی جدی برای کشاورزی و دامداری و زندگی روزمره انسان ها شده است. در چنين اوضاع و احوالي فقط یک گزینه باقی می ماند و آن هم دریاها که پایدارترین منابع آب محسوب می‌شوند.

نيمي از آب شيرين کن هاي دنيا در خاورميانه

ایران در حالی به کندی در فکر استفاده از آب شیرین کن هاست که در کنار گوشش لوله های مکنده کشورهای حوزه خلیج فارس حدود نیمی از آب شیرین کن های دنیا را در دل خود جای داده و تغذیه می کنند.

در میان کشورهای منطقه، کویت و قطر، بیش از 90 درصد آب شیرین خود را از سامانه های نمک زدایی آب دریا تأمین می کنند. همچنین امارات متحده عربی، حدود 80 درصد و بحرین و عمان و عربستان سعودی با 70 درصد در رتبه های بعدی قرار دارند و ایران کمترین میزان شیرین سازی آب دریا برای تأمین آب مورد نیاز خود را داراست.

با این که چند سال پیش، مدیر کل دفتر آلوددگی های معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست دولت تدبیر و امید گفته بود «مدیریت منابع آبهای شیرین سرزمینی باعث می شود تا کمتر به سوی استفاده از آب شیرین کن ها در استان های ساحلی کشور باشیم و به این ترتیب محیط زیست دریایی را بیش از پیش نسبت به بروز آلودگی ها حفاظت کنیم.» اما امروز مشخص شده سواحل ایران تحت تاثیر برداشت آب توسط همسایگانش در حوزه خلیج فارس قرار گرفته و آنها همچنان منافع خود و تامین آب مورد نیاز شهروندان و صنایعشان را در اولویت قرار داده اند.

در شرایطی که کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال تامین 90درصدی آب مورد نیاز خود از دریا هستند، مسئولان ایرانی هنور در حال برآورد قیمت و محاسبه اقتصادی بودن هزینه های زیست محیطی در قیمت تمام شده آب شیرین شده توسط سامانه های نمک زدا و انجام امور اداري و وضع قوانيني براي نحوه ورود سرمايه گذاران به اين عرصه به سر مي برند.

به گفته نقيلو، کارشناس محيط زيست و حوزه آب، با راه اندازي دستگاه هاي آب شيرين کن در سواحل درياي عمان مي توان آب مورد نياز تمام استان هاي مرکزي و جنوبي را تامين کرد. مزيت عمان اين است که به تمام آب هاي آزاد دنيا راه دارد، يعني به يک منبع عظيم آبي در کنار گوشمان دسترسي داريم که مي تواند کمک کند تا از استخراج آب هاي زير زميني دست کشيده و فرصت بدهيم يکبار ديگر احيا شوند.
وي با اشاره به اينکه اکثر آب شيرين کن هاي مستقر در کشورهاي حوزه خليج فارس دارای فناوری اسمز معکوس اند، در مورد اين فناروي توضيح مي دهد: «در فناوری نمک زدایی به شیوه ی اسمز معکوس، به عنوان یک شیوه ی کمتر مضر، تقریباً از هر سه متر مکعب آب برداشت شده از دریا، یک متر مکعب آن شیرین سازی می شود و دو متر مکعب آب بسیار شورتر و بعضاً به همراه ترکیبات شیمیایی و در مواردی فلزات سنگین که در فرایند شیرین سازی آب بکار برده می شود، به دریا بازگردانده می شود.»

نقيلو با تاکيد بر اينکه برگشت تلخاب آب شیرین کن ها به محیط دریا در محدوده تخلیه، واجد اثرات منفی بر محیط زیست است، ادامه مي دهد: «درياي عمان به خاطر اتصال به اقيانوس هاي بزرگ مي تواند ميزان مضرات کار را پايين بياورد. اما از مزاياي شیرین کردن آب دریا‌ها هم بايد به تامین نیاز انسان به آب، نامتناهی بودن آب شور دریا‌ها همچنين حفظ آب شیرین در کره زمین اشاره کرد که بسیار حائز اهمیت است.»

کوتاه سخن اينکه ایران از جمله کشورهایی است که با تنش اقتصادی و فیزیکی آب مواجه است. بنابراين با در نظر داشتن ضرورت تأمین آب شیرین و روند اجتناب ناپذیر افزایش سامانه های نمک زدا باید مواردی در این راستا مورد توجه قرار گیرد.

تدوین یک طرح جامع آینده نگر برای پیش بینی مقادیر تأمین آب شیرین توسط سامانه های نمک زدا در آینده، تعداد این سامانه ها، موقعیت تقریبی آنها و جمعیت و فعالیت تحت پوشش آنها و از همه مهمتر، فناوری مورد استفاده از ضروریات امر است.

حوريه ملکی - ايران