ورود محصولات دانش‌بنیان به سبد خانواده‌های ایرانی

با وجود اقدامات بسیار خوبی که در سال‌های اخیر در مسیر توسعه زیست‌بوم فناوری، نوآوری و کارآفرینی کشور شکل گرفته است، هنوز در برخی بخش‌ها با نکاتی روبه‌رو هستیم که باید به آن‌ها توجه بیشتری شود. از جمله این موارد، ارتباط بین محصولات فناورانه و دانش‌بنیان با دسته‌ای از مشتریان خرد است که در اصطلاح به آن‌ها B ۲ C گفته می‌شود.

در این دسته از تعاملات بازار هدف مشتریان خرد سطح جامعه است و سبد خانوار، مخاطب این محصولات قرار می‌گیرد. متاسفانه در زیست‌بوم دانش‌بنیان و فناور کشور بخش محدودی از محصولات، قابلیت عرضه در این بخش از بازار را دارند و درنتیجه ارتباط بین خانواده‌ها و عموم جامعه ایرانی با محصولات دانش‌بنیان و فناورانه تولید داخل به میزانی که باید باشد، شکل نگرفته‌است. این ظرفیتی است که از آن غفلت شده و اگر از عموم جامعه سوال کنیم چقدر در مورد محصولات دانش‌بنیان کشور شناخت دارند، شاید نتوانند به طور مشخص و صریح محصولاتی از این جنس را که پیرامون‌شان و در زندگی روزمره و در خانه در حال استفاده باشد، نام ببرند. حتی در مواردی ممکن است ذهنیت مشخصی از محصولات دانش‌بنیان کشور و تاثیرگذاری آن نداشته باشند.
شاید علت اصلی این باشد که بیشتر محصولات دانش‌بنیان و تمرکزی که در این زیست‌بوم طی این دو دهه فعالیت وجود داشته، در خدمت صنعت و بدنه کلان صنعتی و حوزه‌های کسب و کار کلان بوده و نتوانسته در بخش بازار خرد که به جامعه و خانوار اختصاص دارد، ورود کند. با وجود این، در این زمینه ظرفیت بسیار بالایی وجود دارد که با تمهید برخی راهبرد‌ها و الگوبرداری از ابزار‌هایی که در کشور‌های خارجی هم مورد استفاده قرار گرفته‌است بتوانیم محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کشور را به سبد خانوار ایرانی وارد کنیم.

آشنا کردن فعالان این حوزه با ظرفیت عظیمی که در بخش بازار خرد وجود دارد، می‌تواند تولیدکنندگان را با مسیر سرمایه‌گذاری روی این بخش از بازار محصولات برای عرضه به عموم جامعه آشنا کند. از سوی دیگر می‌دانیم محصولات دانش‌بنیان، محصولاتی هستند که یا به دلیل کیفیت بسیار بالاترشان نسبت به محصولات مشابه داخلی مورد قبول و پسند مخاطب قرار می‌گیرند یا به دلیل قیمت پایین‌ترشان نسبت به محصولات مشابه خارجی توسط مشتریان انتخاب می‌شوند. تولیدکنندگان می‌توانند توجهی ویژه‌تر روی بخشی از سبد خرید خانوار‌ها داشته باشند که معمولا وارداتی است و ارزبری زیادی برای کشور به همراه دارند یا نمونه‌های داخلی فعلی کیفیت مورد انتظار خانوار‌های ایرانی را نتوانسته‌اند تأمین کنند و با ورود به این مسیر و تولید نمونه‌های باکیفیت این محصولات، بازار جدیدی را در کسب‌وکارشان ایجاد کنند.

درنتیجه اگر شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به این بخش از بازار ورود کنند هم مصرف‌کننده منتفع می‌شود؛ چون می‌تواند کیفیت بهتر و قیمت پایین‌تر را دریافت کند و هم اقتصاد کلان ما با توجه به جلوگیری از خروج ارز و محدودیت جنس‌های وارداتی و جایگزینی‌شان با تولید داخل می‌تواند جان تازه‌ای بگیرد. به همین دلیل ضرورت دارد زیست‌بوم فناوری، نوآوری و کارآفرینی کشور نگاهی دوباره داشته باشد به این بخش پر ظرفیت از بازار؛ یعنی بخش بازار مشتریان خرد B ۲ C. این بخش از بازار برای تامین نیاز‌ها از سوی شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان کشور بسیار تشنه است.

مهم‌ترین چالش در زمینه توسعه محصولات برای هر کسب‌وکار، ایجاد بازار برای محصول و آشنایی مشتریان با محصول است. به همین دلیل مهم‌ترین کاری که زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور برای کمک به توسعه بازار‌های خرد دانش‌بنیان می‌تواند داشته باشد، تناظریابی در این بازار میان محصولات دانش‌بنیان و مشتریان خرد و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای به‌هم‌رسانی تولیدکنندگان این محصولات و مشتریان خرد یا همان عموم جامعه است. در نتیجه مهم‌ترین اقدام زیست‌بوم فراهم کردن زیرساخت‌های فیزیکی و مجازی عرضه محصولات دانش‌بنیان به عموم جامعه خواهدبود تا ضمن فرهنگ‌سازی و آشنایی جامعه نسبت به ظرفیت‌های تولیدی کشور، خانوار‌ها بتوانند از این ظرفیت‌های دانش‌بنیان ایجاد شده در کشور برای تأمین محصولات مورد نیاز روزانه‌شان در حوزه‌های مختلف بهره‌ببرند. بر این اساس اقداماتی از سوی متولیان زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور در دست اقدام است که امیدواریم زمینه ورود این محصولات به سبد خانوار‌های ایرانی را در سال جاری فراهم کند.