این در حالی است که از قضا در همان حوزهها دانشجوی زیادی تربیت کردهایم و متخصصهای توانمندی داریم. شناسایی دقیق نیازهای فناورانه صنایع کشور مسلما میتواند در ارائه خط مشی به شرکتهای دانشبنیان هم بسیار موثر باشد، زیرا که با مشخصشدن دقیق تقاضای صنعت در بخشهای متنوع، صاحبان شرکتهای دانشبنیان هم میتوانند در زمینهای که احتمال موفقیت آن بالاتر است سرمایه گذاری و فعالیت کنند. در این راستا معاونت علمی وفناوری ریاستجمهوری برای اجرای این طرح که سالهاست ضرورت وجودش بهشدت احساس میشود قدم مهمی برداشته. «اطلس نیازهای فناورانه» قرار است حلقه اتصالی باشد میان صنعت و فناوران ایرانی تا از دستاوردهای دانشبنیان کشور در جهت رفع نیازهای صنعت بیشترین بهرهبرداری صورت بگیرد. در اینخصوص با مسعود حافظی، مدیرکل دفتر جذب سرمایه و فناوری بینالمللی معاونت علمیوفناوری ریاستجمهوری گفت وگو کرده ایم تا شیوه تهیه این اطلس و ویژگیهای آن را تشریح کند.
مسعود حافظی، مدیرکل دفتر جذب سرمایه و فناوری بینالمللی در پاسخ به این سؤال که سنجش نیازهای فناورانه کشور با کمک کدام سازمانها و نهادهای دولتی انجام میشود اینطور توضیح میدهد: «ما در این طرح تلاش داریم با کمک وزارت نفت، وزارت نیرو، سازمان آب، وزارت کشاورزی و وزارت بهداشت، نیازهای فناورانه کشور را شناسایی کنیم. پس از این کار، باید لیست نیازها به کارگروههای داخلی در معاونت علمی و فناوری برود و در آنجا این ارزیابی انجام شود که چه نیازهایی استراتژیک هستند و چه نیازهایی ارزبر، سپس متناسب با این موضوعات برای پیگیری این نیازها تصمیم گرفته شود.»
او درباره نحوه بررسی این نیازهای فناورانه و اینکه کدامهایشان به روش واردات و کدامها به شیوه تولید داخلی پاسخ داده خواهد شد، میگوید: «از میان تمام نیازهای فناورانه جمعآوریشده، موضوعاتی که شرکتهای دانشبنیان داخلی در آن تخصص و توانایی دارند شناسایی شده و کار بهطور مستقیم به آنها واگذار خواهد شد. اگر در بین نیازهای فناوری مواردی باشد که توانایی تولید محصولات فناورانهاش در داخل وجود دارد، اما هنوز تولید در آن زمینه اتفاق نیفتاده است، با تعریف پروژه کلان ملی برای شرکتها تلاش میشود مسئولیت به تولیدکنندگان داخلی سپرده شود. به این ترتیب خواهیم توانست از خدماتشان در آینده استفاده کنیم. در مواردی که نیازها، ارزبر یا زمانبر هستند و امکان تولید سریع در داخل کشور وجود ندارد از طریق واردات برای رفع آنها اقدام خواهیم کرد.»
اهمیت حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی
نقش صندوق نوآوری و شکوفایی ریاستجمهوری در پیشبرد این طرح میتواند بسیار تعیینکننده و موثر باشد، زیرا که قرار است از شرکتهای دانشبنیانی که میتوانند نیازهای مهم صنایع داخلی را پاسخ دهند حمایت کند. حافظی دراینباره میگوید: «فناوریهایی که شرکتهای دانشبنیان، توانایی تولید و توسعه آنها را دارند، ولی هنوز برای اجرای آن اقدامی صورت نگرفته، میتوانند با تسهیلاتی که صندوق توسعه نوآوری و شکوفایی ارائه میکند به مرحله اجرا درآیند. در فاز اول که بخش توسعه فناوری است تسهیلات ۴درصد به شرکتها تعلق میگیرد و در فاز دوم که تولید صنعتی و تجاریسازی است، کارمزد تسهیلات قابلدریافت به ۱۱ یا ۱۴درصد میرسد.»
روشهای مختلف برای ارزیابی کارگزاران
خطرپذیری اصلی برای کارگزاران تبادل فناوری همیشه به این مربوط میشود که هزینههای ارزیابی و شناسایی اولیه بازار را نه شرکتهای فناور قبول میکنند و نه شرکتهای سرمایهگذار. ما سعی داریم با نقشی که ایفا میکنیم این خطرپذیری کاهش یابد تا شرکتها ارتباط بهتری با هم داشته باشند. به گفته حافظی، سازوکاری که برای سنجش کارگزاران و کیفیت فعالیتشان به کار میرود بدین صورت است که چند پروژه کوچک برایشان تعریف میشود و اگر عملکردشان مورد تایید بود به آنها گواهینامه اعتباری داده میشود و به این ترتیب میتوانند فعالیت اصلی را آغاز کنند. وی میافزاید: «درصورتیکه کارگزاران علاقهمند به این حوزه هستند، میتوانند به سایت دفتر جذب سرمایه و فناوری بینالمللی مراجعه کنند.»
اطلس نیازهای فناورانه در چه مرحلهای قرار دارد؟
حافظی از وضعیت فعلی این طرح خبر میدهد و میگوید: «از خرداد امسال کارگروهی مشترک با وزارت امور خارجه تشکیل دادیم که هر هفته برگزار میشود و پایگاه دادهای را براساس آن تشکیل دادهایم. نهادهای داخلی هم اطلاعات مربوط به نیازهای خود را برای ما ارسال کردند و از ابتدای شهریور کارگروه داخلی برای سیاستگذاری درخصوص اطلاعاتی که از دستگاهها دریافت کردیم تشکیل میشود. اما به خاطر داشته باشیم که جمعآوری این نیازها اقدام متقنی نیست؛ نیازهای فناوری کشور نیاز جاری است و مطمئنا هم بخش خصوصی میتواند این نیازها را به ما اطلاع دهد و هم بخشهای دولتی.»
او ادامه میدهد: «تلاش ما این است که کار صنعت و بخشهای مهم صنایع لنگ نماند، متناسب با تغییرات فناوری که در صنایع مختلف روبهرو هستیم بتوانیم نیازهای اساسی را پوشش دهیم و در صورت امکان برای صادرات این صنایع و محصولات به کشورهای همسایه تلاش کنیم، اما باید توجه داشت که واژه اطلس واژه بسیار بزرگی است و نمیتوان ادعا کرد در عمل میتوان تمام نیازهای صنعت را شناسایی کرد و یکجا پاسخ داد، اما در حوزههای اصلی نیاز کشور که سه حوزه مهم آب، انرژی و امنیت غذایی است تلاش میکنیم تا اقدامات موثری انجام شود.»
سرمایه گذاری دانشبنیان کمریسک و پربازده
حافظی از اهمیت مشارکت مردم در فعالیتهای دانشبنیان و تولیدات صنعتی میگوید و خاطرنشان میکند که جذب سرمایههای خرد بهویژه در کشوری مثل ایران، بحث بسیار مهمی است. او توضیح میدهد: «متاسفانه بسیاری از نهادهای مالی و خیلی از مردم سرمایههایشان را در بخشهای ارز و طلا و بهطورکلی سفتهبازی مشغول میکنند درحالیکه برای کشور ما که بهدنبال رشد اقتصادی و پیشرفت است ضروری است سرمایههایش در حوزه تولید به کار رود. در میان محصولات تولیدی، محصولاتی که ارزشافزوده بالایی دارند مثل تولیدات دانشبنیان میتواند گزینه خیلی خوبی باشد. تعامل بهتر و بیشتر با بنگاههای تامین مالی جمعی که با بورس کار میکنند و صندوق نوآوری و شکوفایی آنها را ضمانت مینماید به توسعه کشور کمک میکند. در این پروژهها افراد میتوانند با بودجه کم مثل ۵۰میلیون تومان سرمایهگذاری کنند که هم ریسک کمتری نسبت به طلا و ارز دارد و هم منافع آن به جوانان و مردم این کشور بازمیگردد. مردم تلاش کنند سرمایههای خردشان را در این زمینهها سرمایهگذاری کنند تا مسیر توسعه و پیشرفت صنایع و شرکتهای تولیدکننده در ایران سریعتر طی شود.»
توان ارائه طرح توجیهی سرمایهگذاری، انتظار اصلی از کارگزاران
شرایط کارگزارانی که قرار است در حوزه زیستبوم فناوری کشور فعالیت داشته باشند در این طرح اهمیت زیادی دارد. از آنجا که آنها قرار است به تسهیل فرآیند اجراییسازی نیازهای فناورانه صنایع ایران کمک کنند باید بتوانند هم با صنعت و هم با شرکتهای داخلی و خارجی ارتباطات موثری داشته باشند. مدیرکل دفتر جذب سرمایه و فناوری بینالمللی معتقد است کارگزاران باید در دو حوزه اصلی توانمندی داشته باشند و این موضوع را اینطور توصیف میکند: «اولین حوزه، توانایی شناسایی و ارتباط گرفتن با شرکتهای خارجی است که تمایل دارند با ایران همکاری داشته باشند و اینکه کارگزاران بتوانند در زمینه تامین سرمایه فعالیت داشته باشند. درواقع جذب سرمایه خارجی برای ما بسیار مهم است که بتوانیم فناوریهای روز را با کمک شرکتهای خارجی در ایران توسعه دهیم. برای این منظور، ارتباطات فعال با مجموعههای سرمایهگذاری و مجموعههای فناوری خارج از ایران میتواند بسیار اثربخش و مفید باشد.» وی ادامه میدهد: «نکته دوم، توانایی ارزشگذاری دانش فنی و تهیه گزارش امکانسنجی فنی و اقتصادی است. اینکه کارگزاران بتوانند طرح توجیهی سرمایهگذاری آماده کنند که هم برای ارائه به صندوق نوآوری و شکوفایی قابلاستفاده باشد و هم بشود آن را برای سرمایهگذار داخلی استفاده کرد، بسیار مهم است.»
روزنامه جام جم