«سایه‌روشن» جمعیت

زنگ خطر پیری جمعیت در کشور به صدا درآمده، نرخ رشد جمعیت در کشور در حال کاهش است، مسائل متعددی در بحث فرزندآوری در جامعه مطرح می‌شود اما به‌ نظر می‌رسد عوامل گوناگونی دست به دست هم داده‌اند تا خانواده‌ها زیر بار قبول مسئولیت فرزند نروند. نیروی جوان از مهم‌ترین سرمایه‌های هر کشوری است اما امروزه به دلیل کاهش تمایل به ازدواج یا تمایل زوج‌های جوان به فرزندآوری، مسائل و مشکلات اقتصادی، هزینه‌های بالای تولد تا تحصیل و دردسرهای تربیت فرزند شاهد کاهش رشد جمعیتی و حرکت به سوی سالمندی هستیم که زنگ خطر بزرگی برای مسئولان است.
یکی از اقداماتی که در حوزه رسانه و تصویر در جهت بررسی دلایل عدم ازدواج و فرزندآوری می‌توان انجام داد تبیین و مقایسه دو سبک زندگی متفاوت است تا افراد جامعه و جوانان خود تشخیص دهند کدام‌یک از این دو واقعیت را برای زیستن برمی‌گزینند. 
مستند «سایه‌روشن» به بررسی این موضوع اجتماعی پرداخته است و این دغدغه را دارد که افراد را با نتیجه تصمیم‌شان مواجه کند. این مستند به کارگردانی مریم مومن‌زاده، مستندساز در 13قسمت 50دقیقه‌ای آماده شده و اکنون آماده پخش است. مومن‌زاده پیش از این نیز مستندهایی چون «یک خانم محترم»، «قصه دو زن» و «اینجا...آدم‌ها!» را کارگردانی کرده است.
این کارگردان در مورد چگونگی شکل‌گیری ایده این مستند گفت: با توجه به کاهش نرخ جمعیت طرح ساخت یک مستند در این زمینه را در کارگروه مستند مطرح کردیم. هدف ما این بود که در کنار ارائه یک کار تصویری به نحوی پردازش صورت بگیرد که به اتفاقات جامعه نزدیک و برای بیننده مانوس باشد. یعنی مشکلات و معضلاتی را که موجب کاهش آمار ازدواج و فرزندآوری شده است، ریشه‌یابی کنیم. دغدغه ما این نبود که تنها به بیان دلیل چرایی این کاهش بپردازیم و حرف‌های تکراری بزنیم. ما سعی کردیم با نگاه تازه‌ای به سمت این مسأله اجتماعی برویم. لذا نمونه‌ها و تجربه‌های منفی و مثبت را در کنار هم نمایش دادیم. 
به‌عنوان‌مثال به این پرداختیم که افرادی که ازدواج کردند و تعداد فرزندان‌شان هم زیاد است اکنون در چه شرایطی هستند و فرزندآوری چه تاثیری بر زندگی آنها گذاشته است. مثلا در برخی از این خانواده‌ها تجارت‌های خانوادگی راه‌اندازی شده بود و والدین با تکیه و اعتماد به فرزندان‌شان توانسته بودند تجارت بین‌المللی داشته باشند و خودشان اذعان دارند اگر فرزندان‌شان نبودند هرگز چنین کاری راه‌اندازی نمی‌شد. در مواردی هم سراغ افرادی که سن بالایی داشتند و ازدواج نکرده بودند رفتیم و از آنها دلیل آن را پرسیدیم و مورد بررسی قرار دادیم. مثلا برخی از آنها این تفکر را دارند که به‌دلیل موقعیت مالی و اجتماعی‌شان از جانب طرف مقابل ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرند.
مومن‌زاده تاکید کرد: ما به‌دنبال ریشه‌یابی این ماجرا بودیم و صرفا دغدغه ترغیب نداشتیم چراکه اعتقاد داریم مردم عاقل‌تر از آن هستند که با یک مستند ترغیب شوند. ما نشان دادیم که صفر یا صد نداریم. یعنی آن کسی که ازدواج نکرده و پا به سن گذاشته است چه مشکلاتی دارد یا چگونه فکر می‌کند و آن کسی که ازدواج کرده چگونه است و فرد خودش بین این دو مورد مقایسه کند و تصمیم بگیرد.
​​​​​​​
روزی روزگاری سالمندی!
کارگردان مستند سایه‌روشن اشاره کرد: ما به خانه سالمندان هم رفتیم و افرادی را دیدیم که ازدواج کرده‌اند اما به این فکر نبودند که فرزنددارشدن می‌تواند برایشان مفید باشد. البته شکی نیست بسیاری از افراد که در خانه سالمندان هستند توسط فرزندان‌شان به آنجا آورده شده‌اند یا حتی برخی به‌دلیل معلولیت جسمانی ناچار به ماندن در آنجا هستند اما ما در راستای موضوع خودمان و به فراخور شرایط به دنبال افرادی بودیم که به‌دلیل عدم فرزندآوری در آنجا ساکن شدند.
​​​​​​​مریم مومن‌زاده با بیان این‌که افراد با نگاه به آینده‌شان برنامه‌ریزی می‌کنند گفت: درست است این نگاه که فرزند بیاوریم تا دوران سالمندی تنها نباشیم، نگاه ابزاری به فرزند است اما واقعیت این است که همه ما نگاه‌مان به آینده است. آینده در ذهن ما است. بخشی از مسأله مهم ازدواج این است روزهایی که همه دور هم جمع باشیم و خوش هستیم چندان دوام ندارد. باید یک فردی باشد که روزگاری که دیگر جوان نیستیم و حوصله خیلی از کارها را نداریم کنارمان باشد. واقعیت این است که آدم‌ها دنبال این هستند که تنها نمانند و آینده بهتری برای خودشان رسم کنند و در این رسم ازدواج و فرزندآوری نقش مهمی دارند که این هم البته به شرایط بستگی دارد.
او در پایان افزود: بسیاری از افراد هم هستند که اصلا نمی‌توانند فرزند را تحمل کنند و این مسئولیت را بپذیرند و دوست دارند که تنها باشند. ما برای انتخاب سبک زندگی آینده‌مان باید نمونه‌های مختلف را ببینیم و بعد انتخاب کنیم. این مستند در پی نمایش این نمونه‌هاست. مخاطب حرف‌های هردو طرف ماجرا را می‌شنود و موقعیت‌شان را بررسی می‌کند و در ذهن خودش تصمیم می‌گیرد کدام برای او مناسب‌تر است.

منبع: ضمیمه قاب‌کوچک روزنامه جام‌جم