۴راهکار دولت برای تراز مصرف‌ بنزین

نخستین باری که موضوع کنترل مصرف بنزین در دستور کار قرار گرفت به سال پایانی دولت اصلاحات برمی‌گردد؛ سال۱۳۸۳ طرح آزمایشی کوپن بنزین در استان سیستان و بلوچستان اجرایی شد، پس از تجزیه نتایج حاصل شده از این طرح، ایده تدوین سیستم مدیریت هوشمند مصرف سوخت روی میز آمد و در نهایت دولت بعدی در سال ۱۳۸۶ سهمیه‌بندی بنزین را آغاز کرد. این روند تا دولت یازدهم ادامه داشت تا این‌که وزارت نفت از پاستور خواست به پایان عمر این سیستم رای دهد. گرچه این درخواست به تایید هیات وزیران رسید، ولی مجلس شورای اسلامی آن را ابطال کرد. دولت هم کارت سوخت و سیستم را حفظ کرد، ولی سهمیه‌بندی را کنار گذاشت تا عملا کارت سوخت هیچ‌کارایی نداشته‌باشد.

بازگشت به دوران پرمصرف

در همان دوران، مصرف بنزین روند صعودی گرفت و به بیش از ۱۰۰میلیون لیتر افزایش یافت، ولی خبری از واردات نبود، زیرا با به مدار آمدن پروژه‌های افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های قدیمی از یک‌سو و بهره‌برداری از پالایشگاه ۴۲۰هزار بشکه‌ای میعانات گازی از سوی دیگر، تولید داخل پاسخگوی مصرف بود. با وجود این، سهمیه‌بندی بنزین در سال ۹۸ دوباره اجرایی و ماحصلش، به کاهش ۲۵ میلیون لیتری مصرف منجر شد. با مازادی که برای تولید این فرآورده نفتی به وجود آمد، صادرات بنزین توانست بخشی از نیاز‌های مالی دولت را تامین کند؛ ولی این پایان کار نبود. بیژن زنگنه وزیر وقت، همان روز‌ها گفت نمی‌توان به صادرات بنزین امید بست؛ زیرا روند مصرفی افزایش خواهدیافت و دوباره باید به فکر واردات بود.

شکاف تولید و مصرف

در سال ۱۴۰۰ که دولت سیزدهم روی کار آمد، جواد اوجی وزیر نفت گفت میزان مصرف بنزین حدود ۹۵میلیون لیتر در روز است. البته او آذر سال گذشته عنوان کرد که اگر کرونا نبود مصرف بنزین به ۱۲۰میلیون لیتر در روز می‌رسید، در حالی که توان تولید کشور ۱۰۶میلیون لیتر است. اما آمار‌های رسمی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش گویای آن است که در شش ماهه نخست امسال، میزان مصرف بنزین به طور میانگین ۱۰۵میلیون لیتر در روز بوده‌است. این عدد در حالی برای کشور هزینه آفریده که نگاهی به عملکرد پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، نشان می‌دهد تولید بنزین در بزرگ‌ترین پالایشگاه کشور هم کاهش یافته‌است. اندیشکده سولوشن از مراکز مهم تحقیقاتی در حوزه انرژی ایران در گزارشی آورده‌است: «کاهش ۱۱درصدی تولید بنزین پالایشگاه ستاره در سال گذشته، با توجه به سهم حدود ۴۰‌درصدی این پالایشگاه در تولید بنزین کشور، عاملی مهم در کاهش تولید بنزین نسبت به سال‌های اخیر بوده‌است.»

راهکار‌هایی برای تامین بنزین

در این باره باید گفت که دولت برای تامین ناترازی تولید و مصرف این فرآورده نفتی، چهار راهکار اصلی را می‌تواند به کار بگیرد؛ نخست احداث پالایشگاه‌های جدید، دوم تغییر قیمت آن برای کاهش مصرف، سوم بهینه‌سازی مصرف از طریق همکاری با خودروسازان و شهرداری‌ها و در نهایت راهکار چهارم که به واردات بنزین ختم می‌شود. گرچه دولت تفاهم‌نامه و قرارداد‌هایی را برای ساخت سه پالایشگاه امضا کرده‌است، اما این قرارداد‌ها به قدری سنگین و نیازمند منابع مالی است که بدون تردید، تا کمتر از پنج سال آینده نمی‌توان به بهره‌برداری از آن‌ها امید داشت. درباره راهکار دوم هم باید گفت که با توجه به وضعیت اقتصادی مردم و محدودیت‌های ایجاد شده برای معیشت جامعه، بسیار بعید است دولت به سمت افزایش قیمت حرکت کند. همچنین در خصوص راهکار سوم باید پذیرفت این راهکار سال‌هاست مطرح بوده، اما هیچ‌گاه به موفقیت نرسیده‌است. پس طبیعی است دولت به سمت واردات بنزین و حتی تولید این فرآورده از سوی پتروشیمی‌ها روی بیاورد؛ کما این‌که یک منبع آگاه به جام‌جم می‌گوید: واردات بنزین کلید خورده و مبدا آن ترکمنستان است. از سوی دیگر، تولید بنزین در پتروشیمی‌ها هم آغاز شده و رئیس سازمان استاندارد هم با تایید آن، گفته که البته این بنزین استاندارد است.

روزنامه جام جم