زخم پرستار‌نماها بر جان بیماران

با وجود این تجربه، گرفتار شدن به دست پرستارنما‌هایی که هیچ تخصص و توانی در حوزه پرستاری ندارند، بیمارانی را که دل‌شان می‌خواهد از مزایای خدمات پرستاری در منزل برخوردار شوند ناگزیر می‌کند عطای بستری در منزل و استفاده از چنین خدماتی را به لقای آن ببخشند و برای دریافت خدمات پزشکی و پرستاری راهی بیمارستان شوند.

با افزایش سن جمعیت کشورمان رفته‌رفته نیاز به مراقبت‌های پزشکی و پرستاری در منزل هم بالاتر می‌رود. در حال حاضر ۱۰.۷درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند که طبق اعلام رئیس مرکز تحقیقات سالمندی، نیمی از این سالمندان، سه بیماری مزمن دارند. طبق پیش‌بینی‌ها، جمعیت سالمندان تا ۳۰ سال آینده دو برابر می‌شود و بدیهی است نیاز به خدمات درمانی و مراقبت در منزل هم افزایش می‌یابد. از سوی دیگر بسیاری از بیماران هم اگر شرایطی مشابه شرایط بیمارستان برایشان فراهم شود و کسی باشد تا از آن‌ها پرستاری کند، ترجیح می‌دهند به جای بستری در بیمارستان، دوران بیماری را در خانه و در سایه حمایت روانی و عاطفی اعضای خانواده طی کنند. به همین دلیل سال ۹۷ بود که خدمات پرستاری در خانه، صاحب تعرفه شد و حتی بیمه‌ها هم پای کار پوشش این خدمات آمدند، اما در عمل هم بیمه‌ها پوشش مناسبی برای این خدمات ندارند و هم بسیاری از مراکز ارائه خدمات پرستاری به جای پرستار، کارگر استخدام می‌کنند و همین کارگران را هم به‌عنوان پرستار به خانه مردم می‌فرستند؛ کارگرانی که شاید بتوانند آشپزی کنند یا ظرف بشویند، اما اغلب‌شان از کار پرستاری سر در‌نمی‌آورند و این مسأله علاوه بر تحمیل هزینه، موجب چالش‌هایی برای مردم می‌شود.

موانع رشد مراکز خدمات پرستاری در منزل

در سال‌های اخیر نظام‌های سلامت جهان به‌سوی توسعه مراکز مراقبت پرستاری در منزل سوق پیدا کرده‌اند تا بار اقتصادی و اجتماعی ناشی از افزایش میزان مراجعات به بیمارستان‌ها را کاهش دهند. از سوی دیگر طبق بررسی‌ها با ارائه خدمات درمانی به بیمارانی که قابلیت دریافت این خدمات را در منزل دارند، می‌توان میزان هزینه‌کرد نظام سلامت و بیماران را تا چهار برابر کاهش داد، زیرا ارائه این خدمات درمانی در منزل باعث بهبود وضعیت روانی بیمار، کاهش خطر بروز عفونت‌های بیمارستانی و افزایش کیفیت خدمات و تسریع بهبودی بیمار می‌شود. علاوه بر این، مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که در ۱۲ سال آینده، یک درصد مراجعه به مطب‌ها و ۱۲ درصد به بیمارستان‌ها کاهش پیدا می‌کند و در این میان ارائه خدمات در منازل و پلتفرم‌های مجازی افزایش پیدا می‌کند. اما توسعه این خدمات در کشور ما با چالش‌هایی روبه‌روست. در حال حاضر ۱۳۵۰ مجوز تأسیس مرکز هوم‌کر در کشور صادر شده است در حالی‌که بر‌اساس استاندارد‌ها باید به‌ازای هر ۵۰ هزار نفر جمعیت، یک مرکز هوم‌کر داشته باشیم؛ به‌عبارتی دیگر باید حداقل ۱۷۰۰ مرکز هوم‌کر در کشور داشته باشیم که در حال حاضر دست‌کم ۳۵۰ مرکز کمتر داریم. از سوی دیگر با وجود آن‌که دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت همه‌ساله تعرفه‌ها و نرخ خدمات مراقبت پرستاری در منزل را مشخص می‌کند و به‌رغم آن‌که از سال ۹۷ بنا شد این خدمات تحت پوشش بیمه قرار بگیرند، اما این‌بار هم بیمه‌ها پا پس کشیده‌اند و اگر مردم بخواهند خدمات درمانی را در منزل دریافت کنند باید پولش را آزاد بپردازند!

جولان پرستارنماها، مهم‌ترین چالش خدمات پرستاری در منزل

از همه این‌ها که بگذریم، شاید مهم‌ترین چالشی که موجب شده تا ارائه خدمات پرستاری در منزل با مشکل مواجه شود، چالش فعالیت مراکز فیک ارائه خدمات پرستاری و فعالیت پرستارنماهاست! موضوعی که صدای رضا رستگار، رئیس انجمن صنفی مدیران مراکز خدمات پرستاری در منزل را هم درآورده است. رستگار با طرح این انتقاد که برخی مراکز و افراد پرستارنمای بدون مجوز از طریق فضای مجازی وارد حیطه ارائه خدمات پرستاری در منزل شدند و مشکلاتی برای مردم ایجاد کردند، می‌گوید: «بالغ بر ۱۰۵۰ مرکز خدمات سلامت در منزل در ایران فعال است که خدمات درمانی و پرستاری را در منزل ارائه می‌کنند، اما موانع زیادی بر سر راه ارائه این خدمات وجود دارد.»

وی وقتی می‌خواهد درباره چرایی جولان پرستار‌نما‌ها توضیح دهد، می‌گوید: «بخشی از این موانع به موضوع مجوز‌ها و ارائه خدمات و بخشی دیگر هم به مراکز و افراد پرستارنمایی باز‌می‌گردد که بدون مجوز و از طریق فضای‌مجازی وارد این حیطه شدند و مشکلاتی برای مردم ایجاد کردند، لذا از مردم تقاضا داریم که مجوز این افراد را از طریق انجمن یا معاونت درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی، بررسی کنند.»

از نگاه رستگار، بحث کمبود نیروی پرستار، مالیات و تعدد مجوز‌ها از دیگر چالش‌ها و موانع ارائه خدمات پرستاری در منزل است. این در‌حالی است که این بخش، جزو بخش‌های کارآفرینی حوزه سلامت است و در ایام کرونا هم کمک زیادی به خط‌مقدم مبارزه با کرونا کرد و همین نشان می‌دهد مسئولان حوزه سلامت باید از این ساختار مراقبتی در حوزه سلامت حمایت بیشتری داشته باشند.

رئیس انجمن صنفی مدیران مراکز خدمات پرستاری در منزل، توسعه مراکز خدمات پرستاری را به‌دلیل حرکت جامعه به سمت سالمندی ضروری می‌داند و معتقد است: «به‌ازای هر ۵۰ هزار نفر باید یک مرکز خدمات پرستاری ایجاد و مراکز را هم تخصصی‌تر کنیم.»

به باور حمیدرضا عزیزی، معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان نظام پرستاری، جدی نگرفتن صدور مجوز برای مراکز پرستاری در منزل سبب شده افراد پرستارنما و غیرمجاز که پروانه فعالیت ندارند به موضوع ورود کنند و بدون تخصص کافی، اقدام به ارائه خدمات درمانی و مراقبتی کنند.

عزیزی درباره اهمیت این مسأله تاکید می‌کند: «توسعه، ترویج و تعمیق فرهنگ پرستاری در منزل یا پرستاری جامع‌نگر بسیار ضروری است، اما در شرایط فعلی متاسفانه تعامل دانشگاه‌های علوم پزشکی و معاونت درمان آن‌ها برای صدور پروانه فعالیت این مراکز بسیار ضعیف است.»

تبعات جولان پرستار‌نما‌ها بر سلامت مردم

نظارت، حلقه مفقوده فعالیت پرستارنما‌ها و مراکز زیرزمینی خدمات پرستاری در منزل است که به‌جای پرستار، کارگر، نظافت‌چی و آشپز به منزل مردم می‌فرستند و بدیهی است این افراد کمترین شناختی نسبت به دارو و درمان و خدمات پرستاری و بهیاری ندارند و می‌توانند بیماران را با مشکلات بیشتری هم مواجه کنند.

منوچهر جمالی‌سوسفی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون بهداشت مجلس با اشاره به تبعات به‌کارگیری پرستارنما‌ها در منزل، معتقد است: «گاه این افراد به ارائه خدمات در منزل می‌پردازند که حتما نیاز است در بیمارستان‌ها صورت بگیرد و مجوز ارائه آن در منزل داده نشده است، بنابراین در این شرایط چنانچه مشکلی برای بیمار ایجاد شود، فردی که در منزل به ارائه خدمات پرداخته است، مسئول بوده و باید پاسخگو باشد.»
بنا به تاکید وی، بیماران باید با حق و حقوق خود آشنا شوند و بدانند که به چه نحوی باید خدمات پرستاری را دریافت کنند و چه افرادی مجوز ارائه این نوع خدمات در منزل دارند. سوسفی تاکید می‌کند: «بی‌تردید افرادی که تخصص و تحصیلات کافی برای ارائه خدمات پرستاری نداشته و مجوز قانونی برای این نوع فعالیت را ندارند، نباید در منزل به ارائه خدمات پرستاری بپردازند، چرا که در قبال بروز هر نوع مشکل برای بیمار، مسئول هستند.»

با جولان پرستارنما‌ها باید چه کرد؟

محمد میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری معتقد است: «باید با پرستارنما‌ها و افراد سودجو برخورد شود و فضا را برای آن‌ها ناامن کنیم.» به‌نظر می‌رسد این نا‌امن شدن فضا برای جولان پرستارنما‌ها با آگاهی مردم از حق و حقوق خود، نظارت وزارت بهداشت و سایر نهاد‌های نظارتی بر فعالیت مراکز زیرزمینی و اطلاع‌رسانی مداوم در این‌باره اتفاق خواهد افتاد. آن‌طور که معاون پرستاری وزارت بهداشت خبر داده، فهرست مراکز مجوزدار مراکز مراقبت در منزل در دانشگاه‌های علوم پزشکی موجود است. پس اگر شما هم می‌خواهید از خدمات پرستاری در منزل برخوردار شوید به‌جای جست‌وجو در فضای مجازی به سایت دانشگاه‌ها مراجعه کنید تا از مجوز داشتن این مراکز خاطرجمع شوید.

روزنامه جام جم