تغییرات در دولت به‌نفع کارآمدی

یک سال و نیم از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد و طی این مدت نه‌چندان طولانی، مردم با بخش‌هایی مهمی از تصمیمات دولت روبه‌رو شده‌اند. همچنین نهاد‌های نظارتی مثل مجلس هم براساس وظایف و تکالیفی که قانون برعهده آن‌ها گذاشته در طول این مدت، عملکرد دولت و مدیران دولتی را مورد رصد و ارزیابی قرار دادند. طبعا با توجه به برنامه‌هایی که رئیس‌جمهور در ابتدای تصدی دولت ارائه کرده، اکنون زمان مناسبی است که میزان تحقق این برنامه‌ها و طرح‌ها باتوجه به وظایف هرکدام از مدیران، وزیران و دیگر مسئولان اجرایی مورد بازبینی قرار گیرد.

جایگاه مدیران دولتی با توجه به تکالیف و وظایفی که دولت‌ها برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های خود دارند در کنار رصد و پیگیری مطالبات از سوی مردم، موضوع انتخاب چهره‌های شایسته و متخصص در مناصب حکومتی را به یکی از دغدغه‌های اصلی حاکمیت تبدیل کرده است. مضاف به این‌که انتخاب، انتصاب و جابه‌جایی مدیران و نحوه عملکرد آن‌ها در دستگاه‌های اجرایی، یکی از معیار‌های اصلی قضاوت و داوری جامعه درباره دولتی است که با شعار‌ها و وعده‌هایی برای بهبود شرایط زندگی و ایجاد محیطی برای زیست سالم و بانشاط بر سر کار آمده و امید‌هایی در دل مردم ایجاد کرده است.

در چنین شرایطی زمانی اعتماد مردم به نظام سیاسی افزایش و فاصله بین مردم، دولت و حاکمیت کاهش پیدا می‌کند که جامعه مطمئن شود شایسته سالاری، تخصص‌گرایی، بهره‌وری مطلوب سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دولت ملاک و معیار اصلی انتخاب مدیران باشد. اساسا سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها در انواع مختلف ساختار‌های سازمانی تحت‌تاثیر تغییرات مدیران در شرایط مختلف محیطی قرار می‌گیرند، وقوع این تغییرات البته ممکن است دلایل متعددی داشته باشد، اما مهم آثار و نتایج ثبات یا جابه‌جایی مدیران بر عملکرد‌ها در توسعه سازمانی است.

در برخی از مواقع گردش و جابه‌جایی مدیران با آگاهی و ارزیابی دقیق و کارشناسی‌شده صورت می‌گیرد و طبعا چنین تغییراتی آثار مثبتی را برجای خواهد داشت و گاهی نیز بر اثر تغییرات ناگهانی و سیاسی کاری‌ها و دگرگونی‌های سازمانی، این جابه‌جایی‌ها پیامد‌های منفی را به دنبال دارد. قرار گرفتن یک فرد نالایق در یک منصب و موقعیت با آموزه‌های دینی ما منافات دارد و در مدیریت علمی دنیا نیز شاخص‌ها و ویژگی‌های احراز برای هر مسئولیت تعریف شده و فقط افرادی که واجد آن مشخصات هستند، آن مناصب را به عهده می‌گیرند. پس صرف سفارش و توصیه کارساز نیست و محلی از اعراب ندارد.

پویایی شرط اصلی جابه‌جایی مدیران

در جامعه ایران با توجه به شرایط سخت و دشواری که به‌واسطه برخی از نارسایی‌هایی مدیریتی، همچنین فشار‌های خارجی و تحریم با آن روبه‌رو هستیم جابه‌جایی مدیران و ایجاد تحرک و پویایی بیشتر یک ضرورت به شمار می‌رود. اساسا تغییر و جابه‌جایی مدیران در واقع برای کارآمدی و عملکرد بهتر دستگاه اجرایی مربوطه و رسیدن به اهداف سازمانی است. از این رو تغییر مدیران لازم است و نمی‌شود که مدیری سالیان متوالی مسئولیت یک سازمان و دستگاه اجرایی را در اختیار داشته باشد و بدون تغییر در روند و ساختار و با یک الگوی ثابت و بدون تغییر، یک نهاد دولتی را اداره کند. از سویی دیگر تعیین مدت‌زمان مشخص برای تصدی یک منصب از سوی یک مدیر دولتی این امکان را فراهم می‌آورد که وی براساس یک بازه زمانی مشخص در آغازین روز‌های مسئولیت با کمک مشاوران خود برنامه‌ها و استراتژی‌های خود را برای توسعه و پویایی دستگاه مربوطه ارائه دهد و برای آن‌ها اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت تعیین کند و در مقاطع زمانی تعیین‌شده هم مجموعه عملکرد او از سوی مدیران بالادستی و نهاد‌های نظارتی مورد رصد و ارزیابی قرار گیرد تا مشخص شود مدیر تعیین‌شده، چه اندازه در تحقق برنامه‌ها، اهداف خود و همچنین اجرایی کردن تکالیف دولتی و وظایف محول شده از سوی اسناد بالادستی را محقق کرده است. طبعا این رویکرد می‌تواند معیار خوبی برای ارزیابی عملکرد مدیران دولتی و ابقا یا جابه‌جایی آن‌ها باشد.

ضرورت جوانگرایی

سن و سال برخی مقامات مسئول که بالا می‌رود، کم‌کم موعد بازنشستگی فرامی‌رسد. مدیری که سال‌ها در پست‌های حساس کشوری مسئولیت داشته، باید آماده باشد تا جای خود را به نیرو‌های جوان‌تر بسپارد. جوان‌گرایی در چهارمین دهه انقلاب، نیازی است که هرکسی آن را احساس می‌کند. با این وصف در پس وداع با مدیران کهنسال که بیم خمودگی در نهاد‌های اجرایی کشور را بیشتر می‌کند، یک نگرانی نهفته است. این‌که مبادا جای خالی مدیران باسابقه را آقازاده‌هایی پر کنند که بدون توجه به شاخص‌های شایسته‌سالاری، صرفا به‌دلیل ملاحظات خانوادگی، روابط شخصی یا حزبی، می‌خواهند عهده‌دار مسئولیت‌های سنگین شوند. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد ۴۰سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کنار گذاشتن مدیران کهنسال و به میدان آوردن مدیران جوان و پرانرژی، نوید افزایش تحرک در نظام اجرایی را می‌دهد. روح حاکم بر فضای کشور در عرصه حاکمیتی و عمومی هم حاکی از آن است که که اجماعی ملی بر سر جوان‌گرایی به‌وجود آمده، دستگاه‌های مختلف می‌توانند با شناسایی جوانان باایده و پرانرژی، راه را برای درخشش مدیریتی این جوانان درست مانند سال‌های نخست پیروزی انقلاب هموار کنند.

توجه به میراث گذشته

در روزگاری که وضعیت بغرنج اقتصادی و اجتماعی تنگنا‌هایی را برای کشور به‌وجود آورده، جامعه نیاز مبرمی به حضور اندیشه‌های پویا و فعال دارد که با تحرک و نشاط بیشتری ضمن بسط و گسترش مهر و امید، راهکار‌هایی همراه با تهور و جسارت بیشتر برای برون‌رفت از این وضعیت بیندیشند. چنین انتظاری البته تنها در صورت به‌کارگیری مدیران تازه‌نفس متعهد و متخصص در عرصه‌های مدیریتی و اجرایی محقق خواهد شد. در عین حال این نکته را هم باید در نظر گرفت که مدیران گذشته هم از تجاربی ارزشمند برخوردارند که در جای خود قابل احترام و تقدیر است. از این رو هم‌اندیشی میان مدیران جدید با اسلاف پیشین خود، ضروری به نظر می‌رسد. برگزاری این نشست‌ها و بهره‌گیری از نقطه‌نظرات مدیران قبلی که به هر صورت در دوران مسئولیت خود تجاربی را کسب کردند، مدیران جدید را نسبت به نقاط ضعف و قوت نهاد و سازمان مربوطه آگاه‌تر می‌کند. به طور کلی یکی از آسیب‌ها، فقدان تداوم میراث مثبت مدیران گذشته است. هر مدیری قطعا دارای آثار مثبت و منفی در کارنامه خود هست و انتقال این تجارب ارزشمند به مدیر بعدی، می‌تواند به کارآمدی هرچه بیشتر ساختار‌های مدیریتی کمک کند.

مدیرانی در تراز انقلاب اسلامی

مسئولان باید به این نکته توجه داشته باشند که شاخصه دولت انقلابی، خدمت‌رسانی به مردم است. پوشیدن لباس خدمت برای مردم عزیز ایران عزم جدی می‌خواهد و البته کار و تلاش سخت می‌طلبد. دولتمردان باید همه تلاش‌شان معطوف به رفع مشکلات مردم باشد، هیچ چیز برای خود نخواهند و به این نکته واقف باشند که باید از این پس عزم و اراده جدی برای خدمت شبانه‌روزی داشته باشند؛ بنابراین مدیران جدید باید به این مسأله توجه کنند که شعار کابینه سیزدهم تحقق یک دولت مردمی است و ضرورت دارد که مدیران جدید با توجه به شعار‌ها و وعده‌های رئیس‌جمهور با برقراری ارتباط منطقی و درست با مردم و همچنین ارائه گزارش شفاف، نسبت به عملکردشان پاسخگو باشند و به این هم توجه داشته باشند که انتخاب آن‌ها به عنوان مدیر، بنا به مصالح و ضرورت‌هایی و با هدف ایجاد پویایی و نشاط و کارآمدی در ساختار اداری صورت گرفته و از این رو، باید نسبت به شعار‌های دولت مبنی بر فسادستیزی، دوری از اشرافیت، رویکرد جهادی و مردم‌مداری اهتمام ویژه داشته باشند.

روزنامه جام جم