توصیه‌های روان‌شناختی در آستانه برگزاری مرحله اول کنکور

حالا اگر همه اینها را هم کنار بگذارید ماجرای تقلب در یک ماه گذشته نیز موضوعی است که شائبه تقلب در این آزمون بزرگ را تقویت می‌کند و اضطراب را بیشتر به جان کسانی می‌اندازد که این سال‌ها حسابی درس خوانده‌اند و می‌ترسند دوستان درس‌نخوان اما باهوشی که می‌توانند تقلب کنند و کسی نفهمد تلاش‌های آنها را به باد بدهند. افزایش استرس و نگرانی برای دانش‌آموزانی که مدت‌ها درس خوانده‌اند تا این آزمون را بدون مشکل پشت سر بگذارند، سم مهلک به‌شمار می‌رود و به گفته احسان بیات، مشاور و روان‌شناس، عاملی می‌شود که دسترسی به اطلاعات برای دانش‌آموزی که به‌شدت درس‌خوانده سخت و غیرممکن باشد.

کنکور اضطراب‌آور است

اسم کنکور با خودش استرس و اضطراب به همراه می‌آورد. قدیم‌تر‌ها شرایط کنکور متفاوت بود و از آنجا که پذیرش دانشجو نسبت به متقاضی بسیار کم بود اضطراب و استرس نیز در زمان کنکور به اوج خود می‌رسید. کمتر رخ می‌داد که در یک حوزه امتحانی شاهد از هوش رفتن داوطلبی نباشیم آن هم به خاطر استرس.
دکتر احسان بیات، روان‌شناس و استاد دانشگاه فرهنگیان درخصوص تغییر در نحوه برگزاری کنکور به جام‌جم توضیح می‌دهد: «هر تغییری چه مثبت و چه منفی استرس ایجاد می‌کند. حتی یک قرعه‌کشی که شانس برنده‌شدن شاید در آن خیلی هم بالا نباشد به‌راحتی ضربان قلب ما را بالا می‌برد و ممکن است استرس ما را افزایش دهد. فارغ از این‌که دومرحله‌ای شدن کنکور خوب باشد یا بد، باید به این نکته اشاره کرد که بی‌شک موضوع اضطراب‌آوری است. موضوعات اضطراب‌آور دو راهکار دارد: یک راهکار هیجان‌محور و دیگری راه‌حل‌محور.»
او راهکار هیجان‌محور را برای شرایط بسیار اضطراری مفید می‌داند و توضیح می‌دهد: «در این روش فرد تحت مشاروه‌های روان‌شناسی قرار می‌گیرد و با روش‌های ذهن‌آگاهی، آرامش‌دهی با تنفس یا روش‌های درمانی دیگر تلاش می‌شود تا اضطراب و استرس فرد کاهش پیدا کند اما روش راه‌حل‌محور به چند دسته تقسیم می‌شود.»

بیات در خصوص راهکار راه‌حل‌محور به این موضوع اشاره می‌کند: «اولین راه حذف موضوع است، یعنی اگر فردی واقعا نمی‌تواند با موضوع هیجان کنکور کنار بیاید آن را از برنامه‌های زندگی‌اش حذف کند اما راه دیگر این است که با این اضطراب کنار بیاید. کسی می‌تواند با موضوع اضطراب کنار بیاید که برنامه‌ریزی منظم داشته باشد‌زیرا برنامه‌ریزی کاملا اضطراب را کاهش داده و سبب می‌شود تلاش فرد ساختارمند باشد.»

او بر این باور است که «باید فکر‌هایی را به ذهن خود وارد کنید که رفتار شما به‌راحتی بتواند آن را تجربه کند مثلا «فردا چه اتفاقی می‌افتد؟» فکری بسیار کلی است و نمی‌توان آن را تجربه کرد، ولی باید به این فکر کرد که «الان برای امتحان فردا چه کاری می‌توانم انجام دهم؟» اینجا رفتار به‌سادگی می‌تواند فکر را به تجربه برساند. به این افکار، افکار کله‌قندی می‌گویند که اگرچه قند است اما نمی‌توان آن را با چای مصرف کرد بلکه باید به تکه‌هایی تقسیم شوند که قابل استفاده باشند که به این تکه‌ها افکار حبه‌قندی گفته می‌شود.»

راه‌حل جادویی نداریم!

این روان‌شناس بر این باور است: «راه‌حل جادویی برای امتحان وجود ندارد اما نکته این است که نباید در این چند روز سختگیری کنید. مهم است که کتاب را به بخش‌های راحت، متوسط و سخت دسته‌بندی کنید و از قسمت‌های راحت‌ خواندن را آغاز کنید. در این دسته‌بندی وقتی قسمت‌های راحت را می‌خوانید و بعد به قسمت‌های متوسط و سخت می‌رسید باعث می‌شود ذهن بتواند آن عامل محتوای آموزشی را بهتر بداند و هرچه اطلاعات افزایش پیدا کند ذهن می‌تواند با اضطراب امتحان راحت‌تر کنار بیاید.»

اما با وجود این در روزهای باقیمانده زیاد هم سراغ کتاب‌ها و منابع درسی نروید زیرا هرچه بیشتر کتاب‌ها را زیر و رو کنید دسترسی به داده‌های ذهن در روز امتحان سخت‌تر می‌شود.

او بر این موضوع تاکید می‌کند: «برای مطالعه در این روزها سعی کنید عواملی که برای کم‌کردن فشار ذهنی شماست را به اوج برسانید. عواملی مثل قرارگرفتن در محیطی که دمای مناسبی دارد و عاری از سروصداست و نور کافی دارد. وقتی نکات محیطی رعایت شوند شرایط خوبی برای استفاده از زمان ایجاد می‌شود.»

تغذیه هم مهم است

بیات، روان‌شناس معتقد است که بحث تغذیه هم بسیار مهم است و نباید از آن به‌سادگی گذشت. برخی از خوراکی‌ها می‌تواند استرس را به میزان زیادی در فرد کم کند. بهترین تغذیه میوه‌جات، سبزیجات، آب و دمنوش‌ها هستند. این مواد غذایی اضطراب امتحان را تا حدود زیادی در شما کم کنند. نگرانی از امتحان بخش‌لاینفک امتحان است و نمی‌توان آن را انکار کرد، ولی با این گام‌ها می‌توان این نگرانی را به حداقل رساند.
این استاد دانشگاه بر این باور است که «هر امتحان، سختی خودش را دارد و درواقع آزمون و امتحانی که راحت باشد نمی‌تواند فرد را به کوشش بیشتر برای حرکت رو به جلو وادار کند. برگزاری آزمون هم در همه جای جهان موضوعی بدیهی است. از آنجا که رنج یک امر پذیرفته‌شده در استرس و اضطراب ما است پذیرش این استرس می‌تواند در جهت کاهش آن به فرد کمک کند. فراموش نکنید که مزه امتحان به همین اضطراب و سختی آن است.»

روزنامه جام جم