منشأ عناصر جدول تناوبی در دل کیهان

پس از مهبانگ یا همان انفجار بزرگ، تنها عناصری که در کیهان به‌وجود آمده بودند هیدروژن، هلیوم و اندکی لیتیوم بود. حدود ۱۰۰تا ۳۰۰میلیون سال پس از مهبانگ نخستین ستاره‌های عالم، یعنی ستاره‌هایی بسیار پرجرم با عمری کوتاه به وجود آمدند. ستاره‌های پرجرم این دوره که به نسل اول معروفند، در مرکزشان عناصر سنگین‌‌تر تولید می‌کردند و در پایان عمرشان با انفجارهایی که داشته‌اند، عناصر جدید را در فضا نشر‌می‌دادند. از سحابی بازمانده ستاره‌های منفجرشده، ستاره‌های نسل دوم به وجود آمدند که کم‌جرم‌تر هستند و عمری طولانی دارند.بخش دیگری از عناصر در دل ستاره‌های نسل ۲ پدید آمدند. جالب است بدانید بخش قابل‌توجهی از بدن ما از کربن تشکیل شده و این کربن هم برای اولین‌‌بار در فضای داخلی ستارگان ساخته شده است. در حقیقت عناصری که می‎شناسیم محصول همجوشی ستاره‎هاست. آنها شبیه کارخانه‎ های عنصرسازی عمل می‌کنند که در اثر فرآیند همجوشی، به‌تدریج عناصر سنگین‎تر و فلزات را درون خود می‎سازند. بنابراین حتی آهنی که امروز در خون ما وجود دارد و فلزاتی که با آنها ابزار و تجهیزات می‌سازیم همه و همه از ستاره‎ها بیرون آمده‎است. طلایی که امروز در جواهرات به کار می‎رود و با هزینه‎ای بالا خرید و فروش می‎شود درون ستاره‎های نوترونی و در اثر برخوردهایی که ذرات با هم داشتند و پرتوهای پرانرژی گاما پدید آمده‎ است. عناصری مثل فسفر و مس هم به مقداری کم درون بدن ما وجود دارند و اکسیژنی که هم در خون‌مان جریان دارد و هم در هوای سیاره آبی‌مان، از فضا به اینجا آمده‎ اند. جدول تناوبی زیر با جدول‌های تناوبی همیشگی متفاوت است، چون منشأ هرکدام از عناصر را نشان می‌دهد و می‌گوید که هر عنصر در اثر چه واکنش‌هایی در کیهان تولید شده است. جالب است بدانید از بین این عناصر، ۸۸ عنصر در واکنش‎های هسته‎ای ستاره‌ها و در انفجارهای عظیم ستاره‌ای معروف به ابرنواختر ایجاد شده‌اند و به عناصر طبیعی معروفند و بقیه عناصر به‌دلیل طول عمر کمی که دارند به‌راحتی در طبیعت یافت نمی‌شوند و فقط در آزمایشگاه قابل‌تولید هستند.

روزنامه جام جم