در بهمن۱۳۸۷ یک پرنده ماده به همراه امید، مهاجرت را آغاز کرد اما نتوانست سفر را ادامه دهد. با توجه به اینکه امید تنها بازمانده از جمعیت غربی درناهای سیبری است، اگر او هم از بین برود جمعیت اینگونه بهطورکلی منقرض خواهد شد. از آنجا که سن امید هم بالا رفته نگرانیها دراینباره شدت گرفته است و سازمان حفاظت محیطزیست با طرح انتقال درنایی بلژیکی تلاش کرده است تا کاری کند که امید در مسیر پرواز خود تنها نباشد این طرح در نهایت در ششم بهمن۱۴۰۱ عملی شد و درنای ماده با نام «رویا» به کشور وارد شد. بهتازگی خبر رسیده است معرفی این دو درنا به یکدیگر موفقیتآمیز بوده است و امید و رویا با هم ارتباط گرفتهاند. در این مطلب تلاش کردهایم در گفتوگو با غلامرضا ابدالی، سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیاتوحش سازمان حفاظت محیطزیست، عباسعاشوری، پرندهشناس و پژوهشگر این حوزه و شهاب چراغی، راهنمای طبیعتگردی به جوانب مختلف انتقال این درنا بپردازیم و به این سؤال پاسخ دهیم که آیا میتوان به جلوگیری از انقراض این گونه امیدوار بود یا نه.
دکتر عطاا... کاویان، مدیرکل حفاظت محیطزیست مازندران، در ششم بهمن امسال اعلام کرد که درنای ماده سیبری از مرکز تکثیر و حفاظت درنا از مسیر هواپیمایی بلژیک به قطر، سپس به فرودگاه امامخمینی(ره) وارد شده است. جدیدترین عکسهای منتشرشده از امید و رویا آنها را در حال قدمزدن در کنار یکدیگر نشان میدهند.
بهدنبال جفتگیری امید و رویا نیستیم
امید در طول سفر خود از سیبری به فریدونکنار ایران تنهاست و این مسأله باعث شده فعالان محیطزیست و حیاتوحش تلاش کنند تا به راهحلی برسند و او را از تنهایی نجات دهند و قدمی برای حفظ تنوع زیستی کشور بردارند اما سؤال اینجاست که آیا معنای نجاتدادن او و آوردن یاری که در کنارش باشد به معنای امید به جفتگیری و جوجهآوری است؟ غلامرضاابدالی، سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیاتوحش سازمان حفاظت محیطزیست در پاسخ به این سؤال میگوید: «ما اصلا بهدنبال این نیستیم که این دو درنا با هم جفتگیری کنند، فقط میخواهیم که امید این مسیر پروازی را تنها طی نکند و بتوانیم درنای دیگری را هم در سالهای آینده در این مسیر داشته باشیم.» او با تاکید بر اینکه درنای سیبری گونه مهاجری است که سالها به ایران میآمده و در کنار تالاب فریدونکنار زمستان را سپری میکرده است، میگوید: «نمیخواهیم ریسک کنیم که مسیر پروازی بینالمللی از بین برود، برای همین بهدنبال آوردن درنای دیگری هستیم.»
حفظ زیستگاه و فرهنگسازی برای شکار نکردن پرندگان مهاجر
بعضی از فعالان محیطزیست و پرندهشناسان معتقدند اگر فرض کنیم امید و درنای دیگری را در این مسیر پروازی حفظ کردیم اما شرایط زیستگاه آنها در ایران از نظر شکار امن نباشد یا تالاب دچار کمآبی شود آنوقت چه؟ بههمیندلیل آنها بر حفظ زیستگاه و مراقبت ویژه از تالاب تاکید دارند و میخواهند که فعالان محیطزیست امکان فعالیت بیشتر برای آموزش و فرهنگسازی را داشته باشند. ابدالی در پاسخ به این نقدها و درخواستها میگوید: «۱۵سال است که امید به همین زیستگاه میآید و برمیگردد یعنی این زیستگاه امنیت کافی را دارد.» عباس عاشوری، محقق حوزه پرندهشناسی در همین زمینه میگوید: «ما باید تکلیف و وظیفه خود را انجام میدادیم. این را هم میدانیم که در فریدونکنار تعارض زیاد است اما امیدواریم با آمدن امید و جفتش، فرهنگسازی بیشتر از این هم بشود.»
پاسخی به تردیدها درباره جنسیت امید
عاشوری در جواب تردیدهایی که برخی فعالان محیطزیست و پرندهشناسان درباره جنسیت امید مطرح میکنند و براساسآن، پروژه انتقال درنای ماده به ایران را به چالش میکشند، به جامجم میگوید: «پس چرا اسم این پرنده امید است؟ این نظر متخصصانی است که سالهاست روی درناها مطالعه میکنند. آنها روزهای زیادی روی درناهای سیبری کار کردهاند و تشخیص دادهاند که این درنا نر است. ما باید به حرف بزرگترین درناشناسان جهان اعتماد کنیم. رویا نامی است که برای «سیبه» همان درنایی که از بلژیک به ایران انتقال یافته، در نظر گرفته شده است. درناشناسان بزرگ بینالمللی که در ایران کار کردند نام رویا را برای این پرنده برگزیدند. ما امیدواریم در نیمه اول اسفند امید بتواند با رویا به سمت روسیه پرواز کند و در سال بعد با جوجههایشان برگردند.»
تاریخسازی با پروژه انتقال درنا
درناهای سیبری در رده «Critically Endangered» یا در لبه پرتگاه انقراض و در فهرست سرخ جهانی قرار دارند. این درناها شامل سه جمعیت شرقی، غربی و مرکزی هستند. جمعیت مرکزی که در هندوستان زمستانگذرانی داشته، منقرض شده است؛ جمعیت شرقی درناها به سمت خاور دور و چین مهاجرت میکنند و در آنجا زمستان را میگذرانند. از جمعیت غربی که به سمت ایران میآیند هم امید ما باقی مانده است.
عاشوری با اشاره به این موضوع اهمیت پروژه انتقال درنا به ایران میگوید: «اگر این پروژه با موفقیت انجام شود نام ایران در تاریخ ثبت میشود که اقدامی مهم برای محیطزیست انجام شده است. ما تلاشمان را میکنیم اما هیچ تضمینی وجود ندارد که واقعا به نتیجه برسیم. ما با اتحادیه حمایت از درناها رایزنیهایی انجام دادیم و یک قطعه درنا را به ما دادند. این درنا مدتی در قرنطینه بوده است و بهتازگی از قرنطینه خارج و با امید همگام شده است.» او ادامه میدهد: «بسیاری از پرندهشناسان جهان که بهصورت تخصصی روی درناها کار میکنند و همینطور رئیس بنیاد بینالمللی درنا (ICF) هم معتقد است کاری که انجام شده کار بزرگی است.» شهاب چراغی، راهنمای گردشگری و مدرس موسسه طبیعت هم با تاکید بر اینکه حفظ امید و زیستگاهش اهمیت زیادی دارد، معتقد است این پروژه آخرین دستوپا زدن ما برای این مسیر و این زیستگاه است و میگوید: «از آنجا که در این سالها شکار انجام نشده بهنظر میرسد آموزشها و فرهنگسازیها موثر واقع شده است.»
روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگوی «جامجم» با نماینده ولیفقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران عنوان شد