خسارت ۹ هزار میلیارد تومانی خشکی تالاب گاوخونی

جام جم آنلاین اصفهان ؛ احمدرضا لاهیجان‌زاده در پنجمین نشست از سلسله جلسات گفت‌وگوهایی درخصوص جریان زاینده‌رود درباره نیازهای زیست محیطی تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود و چالش‌های پیش‌رو در خصوص عدم تأمین نیازها، اظهار کرد: خوشبختانه دانشگاه‌های استان اصفهان و فعالان دغدغه‌مند محیط زیست، در این‌باره مطالعات کشوری انجام دادند و در سال‌های ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ بخش استانی مطالعات که مربوط به کانون‌های گرد و غبار است تهیه و در آن مشخص شده که چه میزان از گرد و غبار در ماه‌های مختلف سهم اصفهان خواهد شد.

وی در خصوص رویکرد تازه محیط زیست، توضیح داد: رویکرد جدیدی که در محیط‌زیست استان پیروی می‌شود، ارزش‌گذاری اقتصادی تالاب بین‌المللی گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود است. همچنین ممکن است دبیر ستاد ملی مقابله با گرد و غبار کشور به استان اصفهان سفر داشته باشد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه تاکنون تالاب ارزش‌گذاری نشده، توضیح داد: بنابراین توانسته‌ایم با زبان اقتصادی با کسانی که دنبال توسعه هستند، صحبت کنیم. در این راستا به دنبال این هستیم که مطالعات ارزش‌گذاری تالاب گاوخونی در استان اصفهان در اولویت قرار گیرد. در ارزش‌گذاری اقتصادی تالاب‌های ایران شاخص‌های هیدرولوژیکی و نقش تالاب‌ها در حفاظت در برابر سیلاب، خدمات اکوسیستمی به منطقه پیرامونی، ملی و منطقه‌ای و خسارات ناشی از نبود این پهنه‌های آبی مورد توجه بوده است.

وی با اشاره به دیگر کاردکردهای این اکوسیستم آبی، گفت: ارزش‌های ژئوشیمیایی و قدرت خودپالایی تالاب‌ها را از دیگر کارکردهای این اکوسیستم‌های آبی است. تالاب‌ها تا حدی سموم کشاورزی را تجزیه می‌کنند، اما ما این قدرت را از تالاب گاوخونی گرفتیم و اکنون به منشایی از رسوبات و فلزات سنگین تبدیل شده‌اند.

وی افزود: تالاب‌ها در حفظ گونه‌های زیستی، نگهداری پساب، ترسیب کربن و جوامع زیستی نقش مؤثری دارند. تالاب‌ها ۱۸ کارکرد اکوسیستمی دارند و کمترین قیمتی که برای خدمات هر هکتار تالاب در دنیا تعیین شده حداقل ۵ هزار دلار و حداکثر ۱۵ هزار دلار است.

لاهیجان‌زاده ارزش‌گذاری تالاب‌ها را مورد اهمیت دانست و خاطرنشان کرد: باید به دنبال مطالعه ارزش گذاری تالاب گاوخونی باشیم. در این راستا به شدت دنبال تأمین اعتبار هستیم، چراکه همانطور که به اسم اشتغال با عدد و رقم از توسعه صحبت می‌شود(که در عمل ریشه زیرساخت‌های حیاتی و طبیعی ما را از بین می‌برد) ما هم باید در مورد اهمیت تالاب‌ها با عدد و رقم صحبت کنیم.

وی با اشاره به بازدید هفته گذشته از گاوخونی به مناسب روز جهانی تالاب‌ها، تصریح کرد: در آنجا طوفانی از ۱۰، ۲۰ کیلومتری شروع شد و گرد و غبار از تالاب بلند شد، در حالی که یکی از کارکردهای تالاب حفظ نگهداری رطوبت خاک منطقه است و هر چه قدر این رطوبت کاهش پیدا کند با وزش باد کم این اتفاق رخ می‌دهد. تالاب هورالعظیم ۳۵۰ هزار هکتار مساحت دارد که از این میزان ۱۲۶ هزار هکتار آن در ایران است، اما گرد و غبار این تالاب تا تهران رسید و به بیش از ۲ هزار کیلومتر منطقه وسیعی خسارت زد.

‌مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، اضافه کرد: اگر گاوخونی را ۴۵ هزار هکتار برآورد کرده و حداقل این میزان یعنی ۵ هزار دلار را در نظر بگیریم، این تالاب در سال ۲۲۵ میلیون دلار خدمات می دهد که متأسفانه این خدمات را که باید از آن بهره مند می‌شدیم از دست دادیم.

وی ادامه داد: البته نه تنها خدمات اکوسیستمی تالاب گاوخونی را از دست دادیم، بلکه اگر خسارت ناشی از خشکی آن را در نظر بگیریم از جمله خسارات زیرساختی، بهداشت و سلامت، انواع بیماری‌ها، مهاجرت و …با دلار حداقل ۴۰ هزار تومان حدود ۹ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.

لاهیجان‌زاده با بیان اینکه در خصوص نیاز آبی تالاب گاوخونی و رودخانه مطالعاتی انجام شده، اما یک مسئله حیاتی و مهم‌تر فرونشست دشت اصفهان است، تصریح کرد: ما به ارزش‌گذاری رودخانه زاینده‌رود ورود نکردیم، در حالی که اگر انجام شود حتماً این خسارت فرونشست زمین یک عدد غیر قابل شمارش است، چون در حال تخریب یک تمدن است.

وی توضیح داد: مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی و سازمان زمین‌شناسی اثبات کرده اگر در رودخانه زاینده‌رود ۱۵ مترمکعب آب جریان نداشته باشد، نمی‌توان جلوی فرونشست را گرفت، این در حالی است که مطالعه وزارت نیرو به عدد ۱۰.۵ مترمکعب آب در رودخانه رسیده و این جریان باید در داخل رودخانه وجود داشته باشد تا تمدن اصفهان نجات پیدا کند. تاکید می‌کنیم که عنوان حقابه تالاب را به حقابه پایداری سرزمین تغییر دهیم و آن را باید مطالبه همه ایران دانست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، با اشاره به آخرین اقدامات احیای رودخانه و تالاب، تصریح کرد: مسئله گاوخونی در دستور کار ستاد ملی احیای تالاب‌ها قرار گرفته و اگر طرح جامع را با استان چهارمحال و بختیاری به نتیجه برسانیم و در اسفندماه جلسه‌ای با حضور معاون اول رئیس جمهوری برگزار خواهد شد. اگر از طرح جامع به تصویب برسد، موضوع احیای گاوخونی در سطح ملی پیگیری شود.

وی اعلام کرد: قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها در سال ۱۳۹۶ تدوین شده و پیش از آن قوانین محکمی برای دفاع از بحث حق‌آبه نداشتیم، تا سال ۱۳۹۷ زیرساخت‌های قانونی برای مطالبه حق‌آبه تالاب‌ها فراهم شد و قبل از آن هیچ قانونی برای پاسخگو شدن وزارت نیرو بود. حدود ۲۲۵ تالاب کشور در سال ۱۴۰۰ در دولت مصوب شد.

لاهیجان‌زاده در ادامه بیان کرد: در خصوص حق‌آبه ۱۷۶ میلیون مترمکعبی گاوخونی وزارت نیرو مباحثی دارد که به فرض مثال عنوان می‌کند، حق‌آبه را از سد زاینده‌رود رهاسازی می‌کنند و در جلسات اختصاصی حتی گاوخونی را به‌عنوان تالاب قبول نداشتند و معتقد بودند زمانی باتلاق و حفره‌ آبی بوده است. اما اکنون از نظر قانونی و حقوقی زیرساخت‌ها آغاز و ابلاغ شده و باید برای تأمین آبی که مد نظر است، تلاش کنیم.

وی با بیان اینکه سال‌های ۹۷ - ۹۸ بیشترین بارش حدود ۲ هزار و ۲۰۰ میلیمتر در سرشاخه زاینده‌رود بارش داشتیم که در طول ۷۰ سال فقط چهار بار این عدد ثبت شده، ادامه داد: در خرداد سال ۹۸ حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب آب پشت سد بود اما حق‌آبه‌ای برای تالاب وجود نداشت.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه اکنون این نگاه ایجاد شده که حق‌آبه تالاب گاوخونی تأمین شود، گفت: با مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای جلساتی داشتیم و تلاش می‌کنیم برای فروردین‌ماه حق‌آبه خوبی را فراهم کنیم. حتی از میزان سانتی‌متر برفی که در کوهرنگ می‌بارد منابع و مصارف را بررسی خواهیم کرد تا آب را به تالاب برسانیم.

هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین