شراکت قدیمی با راهبرد جدید

با شیوع کرونا آن پیام مخابره شد؛ پیامی با این مضمون که چین برای کاهش سرعت همه‌گیری کرونای نوع «امیکرون» قصد دارد استانداردهای سختگیرانه‌ای را اعمال کند. جهان از ۲۰۲۱ به این‌سو با بحران «تصمیم‌چین» مواجه شد. این موضوع به‌ویژه برای آمریکا که قصد داشت بحران اقتصادی کرونا را با بهره‌برداری از موتور چینی تجارت جهانی مدیریت کند، چالش‌برانگیز بود. آمریکا به چین به‌عنوان معدنی بی‌انتها از ثروت عظیم نگاه می‌کند؛ به‌طوری‌که در زمان برقراری محدودیت‌های جدی چین، ۱۱۸میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کرده بود. این درحالی‌است که حجم سرمایه‌گذاری آمریکا در این کشور در ابتدای قرن به ۱۱میلیارد دلار می‌رسید. در نتیجه آمریکا سرمایه‌گذاری‌اش را در این موتور فعال تولید ثروت، در ۲۱ سال، بیش از ۱۰برابر کرده است.

تجارت چینی منهای آمریکا

حجم تجارت چین و آمریکا از ابتدای قرن ۲۱ تا سال ۲۰۱۷ (روی‌کارآمدن دونالد ترامپ) بیش از ۹برابر شد اما از روی‌کارآمدن ترامپ و ابراز خصم این کشور به چین، به زحمت ۱.۱۳ برابر شده است! حجم سرمایه‌گذاری چین در آمریکا هم با وجود این‌که از ابتدای سال ۲۰۰۰ (قرن ۲۱) تا ۲۰۱۷، ۱۳۱برابر شده بود از این سال به بعد به زحمت بیش از یک برابر شده است؛ حتی با روی‌کارآمدن دموکرات‌ها در آمریکا، چین نگاه خود به غرب آمریکامحور را تغییر نداد و راهبردی که از گذشته چیده بود را پیگیری کرد؛ این بار منهای آمریکا!

راهبرد چین و نگاه به ایران

از سال ۲۰۱۳ چینی‌ها تصمیم گرفتند که مرزهای تجارت خود را از ۱۴۹کشور جهان عبور دهند. ابتکار «کمربند و جاده» یا همان BRI همین طرح است؛ طرحی که مستقیم زیر نظر شی جی پینگ، رئیس‌جمهور این کشور قرار دارد. این طرح در مقابل نسخه آمریکایی آن یعنی طرح مارشال (۱۹۴۸) قرار دارد. بااین‌حال طرح چینی بسیار جهان‌شمول‌تر است و یک طرح صنعتی ــ تجاری محسوب می‌شود که برخلاف طرح مارشال که قصد داشت تجارت را با اهدای وام‌های دلاری، دلاریزه کند، نیست. در طرح چینی که سال ۲۰۱۸ وارد قانون‌اساسی چین شد تا مورد حمایت مستقیم شخص شی جی پینگ قرار گیرد، احداث کمربندی از آسمانخراش‌ها، راه‌آهن‌ها، جاده‌ها، پل‌ها، فرودگاه‌ها، سدها، نیروگاه‌های زغال‌سنگ و تونل‌های راه‌آهن قرار دارد.

بانک جهانی تخمین زده که BRI می‌تواند جریان تجاری را در ۱۴۹ کشور شرکت‌کننده به میزان ۴.۱درصد افزایش دهد و همچنین هزینه تجارت جهانی را از ۲.۲درصد به ۱.۲درصد کاهش دهد. بنابر اعلام «مرکز تحقیقات اقتصاد و بازرگانی مشاوران» BRI احتمالا تا سال ۲۰۴۰ تولید ناخالص داخلی جهان را ۷.پتریلیون دلار در سال افزایش می‌دهد. حجم سرمایه‌گذاری مد نظر چین ۹۰۰میلیارد دلار است درحالی‌که طرح مارشال براساس برابری ارزش دلار، ۱۱۵میلیارد دلار ارزش داشت؛ یعنی چینی‌ها بیش از هشت‌برابر عملکرد خواهند داشت. در متن این طرح ایران یکی از کشورهایی است حضور دارد. نیمه‌شمالی ایران محل عبور این کمربند به سمت ترکیه و اروپاست. اهمیت ایران تا اندازه‌ای است که پس از سفر شی جی پینگ به خاورمیانه و انتشار خبرهایی در مورد نگاه منفی چین به ایران، رئیس‌جمهور ایران به دعوت رئیس‌جمهور چین با هیاتی متشکل از اعضای منتخب هیات وزیران و بانک مرکزی و نمایندگان بخش خصوصی به پکن سفر کرد؛ سفری که اولین پس از آغاز سال نوی چینی محسوب می‌شود. این استقبال گرم با یک توافق گرم‌تر همراه شده است: سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد دلاری چین در ایران در دولت سیزدهم؛ خبری که علی علیزاده، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون امنیت‌ملی آن را اعلام کرد.

فرصت‌های ۲ سفر چینی -‌ ایرانی

سرمایه‌گذاری مربوط به سهم دولت سیزدهم قرار است که در قالب ۱۹قراردادی که در سفر حجت‌الاسلام رئیسی امضا شدند، صورت گیرد؛ راهبردی در متن توافق ۲۵ساله دو کشور. با این‌که چین و ایران تصمیم گرفته‌اند که بخش عمده این قراردادها علنی نشود اما حوزه‌های شیلات، صنایع غذایی، کشاورزی از طریق تامین مالی، امور مالی برای استفاده بیشتر از ارزهای ملی به‌جای دلار(مقابله با دلاریزه شدن اقتصاد)، احداث نیروگاه ۴۰۰۰مگاواتی در مکران و توافق به‌ازای صادرات نفت در برابر سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی ازجمله محورهای مهم توافق است. درواقع ایران صنایع غذایی و لبنی خود را با معیار سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی و بخش کشاورزی جابه‌جا می‌کند تا جریان تامین مالی بدون دلار(فاینانس) و امنیت غذایی بین دو کشور حفظ شود. در کل اهمیت سفر رئیس‌جمهوری به چین در متن این سفر اقتصادی ــ‌ سیاسی، حضور بخش خصوصی در چین بود.

محمود رضا حریرچی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، در این مورد به جام‌جم گفت: «در جریان سفر رئیس‌جمهور به چین و سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران، توافق‌هایی صورت گرفته است که عمدتا حول تامین مالی غیرمستقیم (فاینانس) است. عمده این توافق‌ها قابل نشر در رسانه نیستند اما این سفر بسیار کلیدی و مهم دارای پیام ارتباطی در عالی‌ترین طرح سطح میان دو کشور است. سفر در این سطح، ۲۳ سال پیش صورت گرفته بود اما چین سال ۲۰۰۰ چنین موقعیتی را در جهان نداشت. در نتیجه برخلاف اخبار و تحلیل‌های رسانه‌های لندن‌نشین، چین، ایران را از خود نرانده است. به‌زودی اخبار بیشتری از توافق‌ها منتشر می‌شود اما درحال‌حاضر کار روی کریدور سرخس در حال انجام‌گرفتن است. چینی‌ها ۷ ــ ۶ ماه است برای توسعه این کریدور وقت گذاشته‌اند. مسیر کریدوری ایران باید با تاکید بر شرق به غرب کشور توسعه یابد که مسیر مطلوب توافق کمربندی ابریشم است. این وضعیت کمک می‌کند که به لحاظ نظری حجم یوآن در تبادلات ایران و چین افزایش یابد اما برای این‌که به‌کل با یوآن کار کنیم نیاز به کار روی امنیت پولی و مالی کشور داریم.»

روزنامه جام جم