«ایران سبز» با غنی‌سازی جنگل‌های طبیعی

این رسم هر سال هفته منابع طبیعی در ایران است که هزاران نهال با دست‌ها و نیت‌های مختلف در خاک کاشته می‌شوند اما امسال فرق دارد و وسعت کار بیشتر است به این امید که زیر سایه ایران‌سبز، «ایران قوی» نیز هرچه بیشتر جلوه‌گر شود. ما درباره این پویش و الزامات آن و این‌که چه کنیم تا تیر ایران‌سبز به هدف بخورد با دکتر هادی کیادلیری، استاد دانشگاه و کارشناس جنگل گفت‌وگو کرده‌ایم، مصاحبه‌ای که حاوی نکات ریز برای پاسداشت و احیای عرصه‌های سبز است.

سال‌هاست بر سر مساحت جنگل‌های کشور اتفاق نظر وجود ندارد. بالاخره مساحت جنگل‌های ایران چقدر است؟
براساس آمارهای رسمی که در اختیار داریم در فاصله سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۹ حدود یک‌میلیون و ۵۰۰هزار جنگل و مرتع در کشورمان نابود شده و عدد جنگل‌های طبیعی کشور به ۱۴میلیون هکتار رسیده است.

سطح جنگل‌های دست‌کاشت کشورمان چقدر است؟

در چند دهه اخیر حدود یک‌میلیون و ۶۰۰هزار هکتار جنگل دست‌کاشت در کشورمان به وجود آمده که تقریبا ۲۰ درصد از آن اکنون باقی مانده، چراکه بخشی از این جنگل‌ها از ابتدا مستقر نشد یا اگر شد به مرور از بین رفت. البته انجمن جنگلبانی ایران آمار یک‌میلیون و ۶۵۰هزار هکتار را به‌عنوان مساحت جنگل‌های دست‌کاشت قبول دارد و سازمان منابع طبیعی عدد دومیلیون و ۱۰۰هزار هکتار را که نشان می‌دهد در حوزه آماری مشکل داریم.

اصولا ما در حوزه کاشت جنگل‌های دست‌کاشت موفق بوده‌ایم؟

با آماری که در اختیار داریم باید بگوییم به‌هیچ‌عنوان موفق نبوده‌ایم و خیلی از بودجه‌هایی که صرف این کار شده از بین رفته است چون گونه‌های مناسبی را انتخاب نکرده‌ایم، یا جنگل را یکدست کاشته‌ایم یا در اقلیم‌های خشک درختی مثل اکالیپتوس کاشته‌ایم. در طرحی مانند حرم تا حرم هم می‌بینیم که عملا چیز زیادی از نهال‌های کاشته‌شده باقی نمانده است. بنابراین همان‌قدر که کاشت نهال مهم است نگهداشت آن هم اهمیت دارد.

یعنی می‌گویید همه جا ناموفق بوده‌ایم و اصلا موفقیتی به‌دست نیاورده‌ایم؟

نه، مسلما این‌طور نیست و در برخی نقاط خوب و موفق عمل کرده‌ایم چون می‌بینیم که در برخی مناطق، احیا صورت گرفته و به‌هرحال بیش از ۱.۵میلیون هکتار جنگل دست‌کاشت داریم ولی انتظارمان این است و البته نیازمان این است که بیشتر از اینها عرصه‌های سبز داشته باشیم. به اعتقاد من، در ایران ما حتی به سایه شاخه‌های خشک درختان هم نیاز داریم چه رسد به چتر سبز درختان، چون ما جزو کشورهای با پوشش بسیار کم جنگل در جهان هستیم و هرچه بکاریم بازهم کم است.

در شعار پویش «‌ایران‌سبز» از ایران قوی هم صحبت می‌شود. چه ارتباطی میان سبزی و قدرت وجود دارد؟
سبزی نماد پایداری یک سرزمین است و باعث پایداری آب‌وخاک و تلطیف هوا و کاهش آلودگی هوا می‌شود و تنوع زیستی را تضمین می‌کند. در واقع درختان به انسان‌ها خدمات حیاتی ارائه می‌دهند. البته وقتی یک سرزمین باید سبز باشد منظورمان سبزشدن همه اکوسیستم‌ها نیست چون مثلا بیابان اکوسیستمی است که نباید سبز شود و باید به‌همین‌شکل باقی بماند. پس موضوع این است که ما باید تخریب در اکوسیستم‌ها را کم کنیم و مناطق باارزشی مانند جنگل‌های زاگرس و هیرکانی را احیا و تقویت کنیم. قوانین کشور هم باید در این راستا نوشته شوند اما قوانین ما بیشتر به سمت خودکفایی کشاورزی و امنیت غذایی تمایل دارد که باعث فشار آمدن بیش از حد به منابع طبیعی می‌شود.

در پویش ایران‌سبز باید از چه گونه‌های گیاهی‌ای بیشتر استفاده کنیم؟ با این توضیح که می‌دانیم هر اقلیم، گونه‌های مختص خود را می‌طلبد.

تا وقتی که جانمایی مناسب را انجام نداده‌ایم حتی نمی‌توانیم مشخص کنیم که چه گونه‌ای بکاریم. بنابراین قدم اول و مهم انتخاب مکان درست و سپس انتخاب گونه مناسب است که در هر نقطه‌ای فرق می‌کند. به اعتقاد من در این پویش سراسری ما باید توجه ویژه‌ای به احیا و غنی‌سازی جنگل‌های طبیعی به‌ویژه زاگرس داشته باشیم.

منظورتان از احیا و غنی‌سازی چیست؟

یعنی جایی از جنگل که دچار تخریب شده یا پوشش تاج آن کم شده باید در همان‌جاها درخت بکاریم و سعی کنیم از جنگل‌های مخروبه شروع کنیم. در جنگل‌های زاگرس عرصه‌های مختلفی نیاز به ترمیم دارد. البته فقط با کاشت درخت نمی‌توان به احیا اقدام کرد چون گاهی وقت‌ها لازم است با اعمال قرق مانع از تخریب جنگل شویم. وقتی در جنگل‌های شمال بیش از پنج‌میلیون دام می‌چرند اگر هرکدام از آنها روزی یک نهال را بخورند، ببینید چه پیش می‌آید.

شما تاکید زیادی بر نهالکاری در جنگل‌ها دارید اما کلانشهرها هم به علت آلودگی شدید هوا به نظر گزینه مناسبی برای درختکاری هستند.

بله، همین طور است. ما باید درختکاری در جنگل و شهرها را موازی با هم پیش ببریم و در شهرها کمربندهای سبز ایجاد کنیم. البته ایجاد درخت‌های شهری پارامترهای مختلفی دارد و ممکن است به برخی مولفه‌ها ازجمله زیبایی درخت، رنگ‌های خاص آن، درختان همیشه‌سبز، داشتن پاییز زیبا و ... توجه کنیم ولی نکته مهم این است که درختکاری در شهرها و جنگل‌ها نباید یکدست باشد بلکه باید آمیخته‌ای از گونه‌ها را به کار برد.

نظرتان در مورد کاشت درختان مثمر در پویش ایران‌سبز چیست؟

در مناطقی که امکان‌پذیر باشد ایده خوبی است اما در مجموع، درختان مثمر درختانی پرنیاز و مستعد آفات هستند ولی به‌هرحال باعث می‌شوند تا حیات‌وحش منتفع شود و ضمن تقویت تنوع زیستی به پایداری سرزمین هم کمک گردد.

روزنامه جام جم