نقش دانش‌بنیان‌‌ها در رشد تولید

در سال گذشته درباره نقاط قوت و چالش‎های تولید در بخش‎های مختلف کشور از جمله کشاورزی و غذایی، نفت و گاز، پزشکی و سلامت، دفاعی و امنیتی، فضایی، فناوری ارتباطات و محیط زیست مطالب متنوعی را در گروه دانش و سلامت روزنامه جام‎جم ارائه کردیم اما از آنجا که با گذشت یک سال می‎توان ضعف‌ها و کاستی‎های هر حوزه را بهتر رصد کرد، امسال زمان آن رسیده که چالش‎های رشد علم و فناوری در کشور را بهتر بشناسیم تا مسیر تولید در این حوزه هم هموارتر شود. 
 
تولید بیشتر، نیازمند توسعه علم و فناوری است
رشد علم در ایران می‎تواند ظرفیت‌های جدیدی را برای تولید محصولات داخلی ایجاد کند. این در حالی است که رشد علم و فناوری در کشور، تخصیص بودجه بیشتر برای پژوهش را می‎طلبد؛ بنابراین زمانی می‎توان تولیدات داخل را افزایش داد که به دانش تخصصی حوزه‏های مختلف در کشور دست پیدا کرد. البته این به معنای آن نیست که باید کشور در تمام حوزه‎ها تولید داشته باشد، بلکه اتفاقا به این معناست که باید توانمندی‎های اصلی و امکانات موجود و ظرفیت‎ها را شناخت و براساس همان‏ها تولید را افزایش داد. تولید دانش‏بنیان عبارت‌است از بهره‏گیری از ر‌وش‌ها، ایده‌ها، فنــاوری و هر نوع راهکار و راه‌حل ســلبی یا ایجابی علمی به‌منظور تولیــد محصولات، خدمات، ســخت‌افزارها و زیرســاخت‌های مورد نیاز آنها یا ارتقای کیفیت و بهره‌وری در امور تولید کالا و خدمات. 
 
رشد فناوری به معنای کم شدن نیروی انسانی نیست
ارتقای فناوری صرفه اقتصادی به دنبال دارد؛ زیرا می‏تواند فرصت‎های شغلی جدید ایجاد کند که تا به حال وجود نداشته است. رهبری در توضیح شعار سال۱۴۰۱ به این نکته اشاره کردند که ممکن است از نظر برخی افزایش سطح فناوری نیاز به نیروی انسانی را کاهش دهد اما در موارد کارخانه‎ها و شرکت‎های تعطیل یا نیمه‎تعطیل که تعدادشان بسیار زیاد هم هست، دانش‎بنیان شدن این شرکت‎ها می‎تواند فرصت‎های شغلی را چند برابر کند. در کنار این موضوع، پیشرفت فناوری، میدان‎های تازه‎ای را برای ما می‏گشاید و به این ترتیب علم و توسعه فناوری می‏تواند اقتصاد کشور را هم تحت‌تاثیر قرار دهد. 
 
افزایش تولید کافی نیست، کیفیت هم مهم است
تولید همیشه ارزشمند است اما با تمرکز بر بحث تولید، ممکن است کیفیت محصولات کاهش پیدا کند. به همین خاطر باردیگر اهمیت توسعه علم و فناوری خودش را نشان می‎دهد. با رشد علم می‎توان از تخصص و دانش فنی بومی برای بهبود کیفیت محصولات و خدمات داخلی استفاده کرد. این ماجرا باعث می‎شود تولید ایرانی بهتر بتواند در بازارهای جهانی مطرح شود. از طرفی قیمت ارزان‌تر در مقایسه با نمونه‏های خارجی می‎تواند جذابیت بیشتری برای مشتری ایرانی ایجاد کند.در دیدگاه کلان، افزایش تولید مبتنی بر علم و فناوری، تحقق شاخص‌های توسعه اقتصادی و استقلال اقتصادی را فراهم خواهد آورد. در بند ۷ سیاست‌های کلی اشتغال در حرکت اقتصادی کشور، کاهش نرخ بیکاری توأم با ارتقای بهره‌وری از عوامل  افزایش تولید عنوان شــده که عنصر کلیدی بهره‎وری در کنار افزایش تولید، می‎تواند نشان‎دهنده اثرگذاری بهره‎وری بر افزایش تولید باشد.
 
زیرساخت‎‌ های ارتباطات، سنگ‎بنای افزایش تولید
در دنیای امروزی پیشرفت فناوری نیاز به توسعه زیرساخت‎های ارتباطات و پیشرفت فناوری اطلاعات دارد. این حوزه ممکن است در سایه اهمیت حوزه نفت و گاز و کشاورزی قرار بگیرد و کمتر به آن توجه شود در حالی که گسترش همه شرکت‌های دانش‎بنیان و کسب‌و‎کارهای آنلاین به این حوزه وابسته است. فراهم آوردن اینترنت با سرعت مناسب برای همه به منظور افزایش کارایی شرکت‎ها و کسب‎و‎کارها و دسترسی مردم می‎تواند از ضرورت‎های رشد تولید باشد که باید به آن توجه اساسی شود. در کنار این موارد، تجهیز مدارس به فناوری‎های اطلاعاتی و ارتباطی از سوی رهبر انقلاب مورد تاکید قرار گرفته که می‎تواند زمینه مهارت‎افزایی برای دانش‎آموزان باشد. 

فناوری ‎های نوین راهگشای افزایش تولید کشاورزی
در بین تولیدات مختلف کشور تولید محصولات کشاورزی به دلیل تامین امنیت غذایی کشور اهمیتی ویژه دارد. به کار گرفتن علم و فناوری نظیر فناوری نانو، علوم دامی، صنایع غذایی، آبیاری و اصلاح بذر و زیست‌فناوری، می‎تواند کیفیت و میزان این تولیدات را افزایش دهد و از هدر رفتن منابع جلوگیری کند. از آنجا که ایران با کمبود منابع آبی مواجه است و این بحران بسیار جدی است، تولید محصولات کشاورزی باید به شیوه‎های جدید و به کمک فناوری‎های نوین انجام شود تا مصرف آب به حداقل خود برسد. از سوی دیگر تولید محصولات کشاورزی با شیوه‎های سنتی معمولا بسیار سخت و طاقت‌فرساست به همین خاطر بسیاری از جوانان در روستاها علاقه‎ای به کشاورزی و تولید محصول ندارند و به امید رفاه بیشتر رهسپار شهرها می‎شوند. در حالی که با افزایش این نوع مهاجرت، تولید محصولات کشاورزی کاهش خواهد یافت. بنابراین ضروری است که با توسعه علم و فناوری، به ارتقای فرآیندهای کشاورزی کمک کرد تا هم مهاجرت از روستاها به شهرها کاهش پیدا کند و کارشناسان کشاورزی انگیزه بیشتری برای کار در روستاها داشته باشند و هم تولید محصول افزایش یابد.

برگرفته از: مطالعات مرکز پژوهش‎های مجلس شورای‌اسلامی