زمین از تشنگی می‌لرزد

به گزارش جام جم آنلاین، پیامدهای برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی هر روز آشکارتر می‌شود، از فرونشست زمین گرفته تا ایجاد ریزلرزها که حیات انسان‌ها را بیش از گذشته تهدید می‌کند. لازم به یادآوری است که برداشت از آب‌های زیرزمینی در کشورمان از اوایل دهه 60 آغاز شد و سبب شده که کسری منابع آب زیرزمینی این روزها به بالاترین حد خود برسد برای نمونه براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال گذشته میزان کسری منابع آب زیرزمینی کشور به حدود 143 میلیارد متر مکعب رسید‌.

مهدی زارع، زلزله‌شناس و استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی با اشاره به افزایش ریزلرزه ها درباره زلزله 3.9 ریشتری اخیر ملارد به ما می‌گوید: این زلزله در محلی اتفاق افتاد که 29 آذر‌ سال 96 زلزله‌ای با بزرگای 5 رخ داد. ‌

افزایش زلزله‌های کوچک

‌در این بین آنچه برخی کارشناسان را نگران کرده افزایش زلزله‌های کوچک در اطراف کلانشهرهایی مانند تهران است.

استاد پژوهشکده زلزله‌ شناسی در پاسخ به این پرسش که آیا شاهد افزایش زلزله‌های کوچک هستیم؟ نیز توضیح می‌دهد: درباره افزایش حس شدن بیشتر زلزله‌ها می‌توان نکاتی را مطرح کرد، برای نمونه‌ افزایش جمعیت در ‌منطقه یکی از این مسائل است، زیرا پهنه غربی استان تهران در اوایل دهه 60 ‌ حدود یک میلیون نفر جمعیت داشت. اما این روزها جمعیت این منطقه حدود پنج میلیون نفر برآورد می‌شود‌.

به گفته دکتر زارع نکته دیگری که در این بین باید به آن پرداخت تاثیر مداخلات انسان در طبیعت است.

‌این زلزله شناس توضیح می‌دهد: ‌یکی از این مداخلات برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است که به فرونشست زمین در منطقه دامن زده است. ‌

آن طور که او می‌گوید، یکی از بالاترین سرعت‌های فرونشست زمین در کشورمان مربوط به منطقه ملارد و شهریار است.

دکتر زارع ادامه می‌دهد: ‌براساس آماری که سازمان نقشه‌برداری منتشر کرده است، می‌توان گفت حدود 50 میلیارد متر مکعب از منابع آب زیر زمینی این منطقه برداشت شده ‌و سطح سفر‌ه‌های آب زیرزمینی بسیار افت کرده است.

استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی می‌افزاید: نتایج بررسی‌های من و همکارانم نشان می‌‌دهد که‌ برداشت وسیع آب از منابع زیرزمینی با تحریک گسل‌های منطقه همراه ‌است و زلزله‌های کوچک را می‌توان به فرونشست زمین نسبت داد. به عبارت دیگر می توان گفت این رویکرد زلزله‌های کوچک را تشدید کرده است.

برداشت از منابع آب زیر زمینی و ‌احتمال وقوع زلزله‌ بزرگ

پرسش دیگری که این روزها از سوی بسیاری از شهروندان مطرح می‌شود، این است‌ که آیا احتمال زلزله بزرگ بعدی در این منطقه و تهران بیشتر شده است؟ دکتر زارع در این باره می‌گوید: به لحاظ تئوری می توان گفت این مساله قابل تایید است. اما ما تلاش می‌کنیم که با داده‌های واقعی به این پرسش پاسخ دهیم.

‌او درباره سابقه لرزه خیزی این منطقه نیز توضیح می‌دهد: به استناد زلزله‌های تاریخی که در این منطقه اتفاق افتاده است، مثلا زلزله سال 1177 جنوب اشتهارد ‌ این منطقه پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای 7 را دارد.

مساله دیگری که در این بین مطرح می‌شود این نکته است که آیا مداخلات انسانی مانند برداشت از منابع آب‌‌ زیرزمینی ‌ ‌احتمال وقوع زلزله‌های بزرگ را نیز افزایش می‌دهد؟ دکتر زارع در این باره می‌گوید: این مساله نیز یکی دیگر از موضوعات و چالش‌های ماست. به لحاظ تئوریک می‌توان گفت احتمال زلزله بعدی بیشتر‌شده است. اما اینکه چقدر بیشتر شده؟ نیاز به مدل سازی و بررسی‌های بیشتری دارد‌.

هشداری برای زلزله بزرگتر

پرسش دیگری که شهروندان در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌کنند. این نکته است که آیا زلزله امروز ملارد را باید نشانه‌‌ زلزله‌‌ای بزرگتر در نظر گرفت؟‌ استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی دراین باره می‌گوید: هیچ زلزله‌ای به خودی خود این ‌الزام را که زلزله بزرگتری رخ خواهد داد، ندارد. اما همه زلزله‌ها به هم مربوط هستند. به همین دلیل اگر زلزله دیگری در منطقه رخ بدهد‌ به نوعی به ‌زلزله اخیر مربوط بوده است. اما الزما به این معنی نیست که اگر زلزله‌ دیگری اتفاق بیفتد، این زلزله کوچک مسبب آن یا هشداری برای آن بوده است.

او ادامه می‌دهد: به عبارت دیگر اگر این زلزله کوچک را به تنهایی ‌ در نظر بگیریم، نشان دهنده این است که منطقه فعال و لرزه‌خیز است. اما اگر زلزله‌های متعدد در هفته و ماه‌های آینده ادامه پیدا کند، می توان به این مساله پرداخت که درمنطقه یک روند لرزه خیزی جدید‌ در حال وقوع ‌ و نیاز است که به شکل جداگانه‌ای آن را بررسی کرد.

دکتر زارع در پاسخ به این پرسش که آیا زلزله‌های کوچک اطراف تهران بیشتر شده است؟ نیز به خبرنگار ما می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد که ‌ریززمین لرزه‌ها بیشتر شده و لازم به یادآوری است که این مساله تاثیر دخالت انسان در طبیعت را روی لرزه خیزی نشان می‌دهد.

او درباره اینکه آیا مداخلات انسان در طبیعت سبب وقوع زلزله‌های بزرگ نیز می‌شود؟ توضیح می‌دهد: به لحاظ نظری می توان گفت چنین تاثیری می‌گذارد. اما اینکه چگونه و دقیقا چقدر تاثیر گذار است به بررسی و داده‌های بیشتری نیاز دارد. 

مهدی آیینی