گلگشت امت اسلام در بهار قرآن

قرآن به عنوان کتاب آسمانی و منبع اصلی احکام دینی در همه جوانب زندگی مسلمانان از اخلاق، رفتار، آیین‌ها و مناسک تا مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی الهام‌بخش و راهنما است و رمضان نیز به عنوان بهار قرآن در میان همه مسلمانان از هر فرقه و گرایشی گرامی داشته می‌‌شود و فرصت منحصربه‌فردی در تقویت و افزایش ارتباط با خداوند، اعتلای مهربانی و همدلی با دیگران و بهبود روابط اجتماعی میان مسلمانان است. امت اسلامی براساس اصول و ارزش‌های دینی و انسانی مانند ایمان و اعتقاد به توحید و نبوت، رعایت ارزش‌های اخلاقی، همبستگی و تعاون، رعایت حقوق و حریم دیگران و زمینه‌های تفاهم و اندیشه‌های مشترک بنیاد می‌شود. رمضان به مثابه بهار قرآن، ظرفیت بی‌بدیلی را برای تحقق‌بخشیدن به تمام این اصول و مبانی را فراهم می‌کند، رمضان زمان یکرنگی و یکدلی جمعیتی عظیم است که در اقصی نقاط جهان با تمام تفاوت‌ها در جغرافیا و نژاد، رنگ پوست و نوع پوشش، با هر زبان و گویش روزه می‌گیرند، قرآن می‌خوانند، مناجات می‌کنند و احسان و نیکوکاری را سرلوحه زندگی خود قرار می‌دهند.
اما آنچه باعث شده این «امت واحده» با وجود پیوندهای مستحکم، نمود و جلوه عینی پیدا نکند، دوری و فاصله ذهنی بین مسلمانان است. گویی مرزهای جغرافیایی خود را بر ذهن‌ها و دل‌ها نیز تحمیل کرده‌اند و ما مسلمانان با وجود قرابت‌های بیشمار در باورها و آیین‌ها، اسیر غربت‌های ناچیز چون پوشش و گویش شده‌ایم. در جهان رسانه‌ای‌شده نیز سلطه رسانه‌ای غرب بر این غربت افزوده و با برجسته‌کردن تفاوت‌ها، افتراق امت واحد را هدف گرفته است. در جهان اسلام نیز این ظرفیت عملا نادیده گرفته شده و گونه‌گونی دلپذیر و جذاب آیین‌های رمضانی، بازتاب ویژه‌ای در رسانه‌ها به خصوص قاب تلویزیون نداشته است.
در سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز جزو برنامه جذاب و شاخص «ایرانی رمضان است» که سال‌ها پیش از شبکه‌های مختلف پخش شد و آداب و آیین‌های مردم ایران در مناطق مختلف را به نمایش گذاشت، برنامه یا سیاست درخوری در این زمینه وجود نداشته است. اما جای بسی خوشوقتی است که رمضان امسال مسیر خود را از سال‌های گذشته جدا کرد و رویکرد امتی به آیین‌های رمضانی در پیش گرفت. رمضان۱۴۰۲ را می‌توان نقطه عطفی مهمی در این گستره به شمار آورد. رویکرد امتی برنامه‌های مناسبتی رمضان سیما نشان داد که می‌توان رمضان را به کانون وحدت، همبستگی، همدلی و وفاق دینی همه مسلمانان تبدیل کرد. امسال مردم ایران جذابیت‌های رمضانی ملت‌های مسلمان با نژاد، رنگ پوست، پوشش و گویش متفاوت را دیدند و حس دلپذیر قرارگرفتن در جمعیت عظیم مسلمانان و امت واحده‌بودن را با جان و دل تجربه کردند. امسال همه ما شاهد بودیم مردمان مسلمان کشورهای جهان از مالزی و اندونزی گرفته تا کشورهای آفریقایی در ماه رمضان محافل قرآنی دارند، آنان هم مثل ما هر روز بخشی از قرآن را ترتیل‎خوانی می‌کنند. آنان نیز تواشیح اسماء‌الحسنی را به شیوایی و شیرینی دلچسبی می‌خوانند و افطارمان با شهد شیرین تلاوت‎های دلنشین میهمان‌های خارجی برنامه محفل گواراتر شد.
یکی از راهبردهای کلان تحول صدا و سیما در دوره جدید «تقویت نگرش جهانی مخاطبان با نگاه به ظرفیت‌های منطقه‌ای، امتی و بین‌الملی انقلاب اسلامی» است. بر این اساس، بازنمایی آیین‌ها، آداب، رسوم و دیگر جلوه‌های رمضانی مسلمانان در سیمای جمهوری اسلامی ایران بیش از هر چیز زدودن زنگارهای غربت از چهره امت واحده و نشاندن قرابت‌های اصیل به جای آنها بود. تصویرسازی سیما از مسلمانان کشورهای مختلف به ما یادآوری کرد که همه ما یک دین داریم، به خدای واحد باورمندیم، قرآن کتاب آسمانی و راهنمای همه ما در زندگی است، دل در گرو محبت انبیا و اولیای الهی داریم و پیامبر همه ما حضرت محمد (ص) رسول رحمت و مهربانی است، آیین‌های‌مان با وجود اندک تفاوت‌ها، جلوه‌های زیبای یک دین و آیین هستند و اگر چه هم‌زبان نیستیم اما همدل هستیم که «همدلی از همزبانی بهتر است».
شکل‌گیری و هویت‌یابی امت واحده، قبل از هر چیز امری ذهنی است، یعنی قبل از هر نوع اقدام سیاسی یا بین‌المللی، باید ذهنیت ما نسبت به هم اصلاح شود و تصویر و تصور دقیقی از هم‌مسلکان خود داشته باشیم و بپذیریم آنچه ما را به هم پیوند می‌دهد مهم‌تر از هرچیز، قرآن و رمضان است، نه اتحادیه‌ها و کنفرانس‌های منطقه‌ای و جهانی. جغرافیای رمضان در بستر دل‌ها تعین پیدا می‌کند و همدلی و همبستگی را به ارمغان می‌آورد و همدلی مرهمی بر دردهای کهنه جهاد اسلامی می‌شود. به تعبیر مقام معظم رهبری «جهان اسلام یک نسخه دارد و آن اتحاد است».
هر راهبرد، سیاست یا هر برنامه‌ای که بنیان‌های اصیل اتحاد و همبستگی مسلمانان را تثبیت و تقویت کند، شایسته و ستودنی است و از این منظر کارنامه سیمای جمهوری اسلامی ایران در رمضان۱۴۰۲ برجسته و قابل تقدیر است.