سکته ناقص طرح پزشک خانواده

این در حالی است که طی سال‌های اخیر کمبود پزشک مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده و به نظر می‌رسد با پیگیری افزایش ظرفیت پزشکی، این کمبود به‌تدریج کمرنگ خواهد شد. چندی پیش دکتر رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام‌پزشکی در یک نشست خبری با اشاره به این‌که امکان تخمین تعداد پزشک موردنیاز برای اجرای طرح پزشک خانواده فراهم نیست، خاطرنشان کرد: «در کشور برای اجرای طرح، پزشک کافی داریم اما این‌که همکاری این پزشکان کافی است یا نه را نمی‌دانیم.» در همین رابطه، اواسط تیر ۹۴ دکتر کلانتری، رئیس مرکز مدیریت شبکه و توسعه سلامت وقت در وزارت بهداشت به برخی پیش‌بینی‌ها از تعداد پزشکان کشور واکنش نشان داده و افزوده بود: «در آغاز طرح [پزشک خانواده] در دولت نهم و دهم، دیدگاه اشتباهی وجود داشت که تصور می‌شد تعداد پزشکان عمومی موجود در کشور جوابگوی نیازهاست. همه‌جا برای اجرای طرح پزشک خانواده نیروی کافی در اختیار داریم. سازمان نظام‌پزشکی و دیگر واحدهایی که داده‌ها و اطلاعات لازم را برای طرح پزشک خانواده جمع‌آوری می‌کردند نیز ادعاهایی مبنی بر وجود ۵۰ تا ۸۰هزار پزشک عمومی را اعلام کرده بودند اما درعمل دیده شد که تعداد پزشک موجود خیلی کمتر از حد تصور بود.»

کمبود پزشک، چالش اصلی اجرای پزشک خانواده
در طول ۲۰سالی که از اجرای طرح پزشک خانواده می‌گذرد، تأمین پزشک موردنیاز این طرح در مناطق روستایی و محروم، جزو مشکلات اصلی پیش‌روی مسئولان بوده و هست؛ تا آنجا که سال ۹۲ دکتر رخشانی، معاون بهداشت وقت وزارت بهداشت در پاسخ به این سؤال که آیا برای اجرای این طرح با کمبود پزشک مواجهیم، ابراز کرد: «بله قطعا با کمبود پزشک مواجهیم اما قرار نیست به‌خاطر کمبود پزشک، برنامه پزشک خانواده را اجرا نکنیم. مسلما تعداد کافی و صددرصدی پزشک خانواده برای اجرای این برنامه به این زودی‌ها فراهم نمی‌شود، ‌بنابراین ما کار را با همین پزشکان علاقه‌مند و مردمی که می‌خواهند وارد این ماجرا بشوند، شروع می‌کنیم‌.»

نبود پزشک چگونه جبران شد؟
به‌هرحال با تمام نارسایی‌های موجود، طرح پزشک خانواده اجرایی شد و حتی در دو استان مازندران و فارس نیز به مرحله اجرای کامل رسید اما نگاهی به اخبار سال‌های اخیر نشان می‌دهد کمبود پزشک در برخی مناطق، مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است. گاهی با تمام‌شدن مدت مأموریت یک پزشک خانواده، فرآیند جایگزینی چند ماهی طول کشیده و مردم باید منتظر می‌ماندند که پزشکان جدید فارغ‌التحصیل شوند. آذر سال گذشته بود که دکتر توکلی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی دزفول، ضمن اشاره به این‌که کمبودهای مقطعی پزشک در این شهرستان وجود دارد، تصریح کرد: حدود ۴۵ پزشک باید در روستاهای دزفول حضور داشته باشند که تعدادی کمبود داریم و با فارغ‌التحصیلی پزشکان جدید، مشکل کمبود پزشک برطرف می‌شود. اشاره دکتر توکلی به پزشکانی است که آذرماه هر سال، با اتمام تحصیل در دانشگاه دزفول به شبکه بهداشت این شهر می‌پیوندند. کمبود پزشک در استان خراسان جنوبی نیز باعث شده بود خانه‌های بهداشت تازه تاسیس، با وجود هزینه‌های بالای عمرانی و تجهیزاتی صرف شده به علت نداشتن پزشک، غیرفعال بمانند. در همین رابطه دکتر مهدی‌زاده، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند گفته بود: تعداد پزشکان شاغل، به‌‌رغم افزایش هشت مرکز بهداشتی به طرح پزشک خانواده، افزایش نداشته و در واقع ۱۲۵ پزشک موردنیاز است اما هم اکنون ۱۰۲ پزشک در این مراکز بهداشتی فعالیت می‌کنند. کمبود پزشک محدود به یک یا دو نقطه کشور نمانده و در استان‌های اصفهان، کردستان، کرمانشاه و حتی تهران نیز گزارش‌هایی مبنی بر کمبود پزشک از سوی مسئولان بهداشتی اعلام شده که شرح آن در حوصله این گزارش نمی‌گنجد اما آنچه مهم است این‌که برای اجرای طرح ملی پزشک خانواده که اثرات مثبت اقتصادی و درمانی آن بر کسی پوشیده نیست، باید پزشکان کافی تأمین شوند تا مردم بتوانند طعم دسترسی عادلانه به پزشک را بچشند.

افزایش ظرفیت زیرساخت تامین پزشک خانواده
از مرداد سال گذشته با تصویب شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی، افزایش ظرفیت پذیرش رشته پزشکی در دستور کار دولت قرار گرفت. طبق این مصوبه در سال‌های پیش‌رو، پزشکان بیشتری وارد چرخه سلامت کشور خواهند شد. این پزشکان به‌صورت بومی پذیرش می‌شوند و پس از اتمام تحصیل‌شان در همان منطقه شروع به فعالیت خواهند کرد. در نتیجه از یک‌طرف به‌واسطه آشنایی بیشتر با سبک زندگی مردم منطقه و مشکلات آنها، بهتر می‌توانند پیگیر مشکلات بهداشتی و درمانی آنها باشند. از طرف دیگر نیز برخلاف پزشکان غیربومی که در اولین فرصت از منطقه انتقالی گرفته و آن را ترک می‌کنند، ماندگاری بیشتری در این مناطق داشته و خدمات درمانی تداوم بیشتری خواهد یافت. بر همین اساس سینا سمیعی، کارشناس نظام سلامت معتقد است که اگر شرایطی فراهم شود که هنگام پذیرش دانشجویان پزشکی، بخشی از ظرفیت پذیرش بومی‌گزینی به پزشکی خانواده اختصاص یابد، تامین نیروی انسانی فراهم و تداوم اجرای پزشک خانواده نیز تضمین خواهد شد. به‌عبارت‌دیگر با در نظر گرفتن رشته‌محل‌هایی در دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری برای این منظور، فرد با اطلاع از این‌که باید پس از اتمام تحصیل در قالب پزشک خانواده به فعالیت بپردازد، آن رشته محل را انتخاب می‌کند. در نتیجه برنامه‌های کاری و زندگی خود را نیز متناسب با آن تنظیم و در مقابل با گرفتن آموزش‌های متناسب سلامت‌محور و جامع‌نگر، خدمات بهداشتی و درمانی باکیفیت‌تری نیز ارائه می‌دهد.

نیروی کافی نداریم
حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت،کمبود پزشک را برای اجرای طرح ملی پزشک خانواده بسیار جدی توصیف می‌کند و می‌گوید: «برای رفع این مشکل تمهیداتی برای جذب نیرو در سال جاری پیش بینی شده است. همین حالا اگر بخواهیم در شبکه بهداشت به صورت مطلوب ارائه خدمات کنیم نیاز به ۶۰هزار نیرو داریم. بنابراین اگر بخواهیم با داشته‌های موجود خود طرح یادشده را اجرا کنیم قطعا با چالش مواجه می‌شویم و نمی‌توانیم در سطح مناسب و به تعداد قابل قبولی از مراجعان خدمات بدهیم. یعنی پزشکان، مراقبان سلامت و کارشناسانی که فعلا برای ارائه حجم زیاد خدمات به مراجعات نداریم، کافی نیست بنابراین باید متناسب با نیازها اقدام به جذب نیرو کنیم.»