جزئیات استفاده از کالابرگ‌های جدید

در این سال، قیمت دلار ۱۶۰ درصد رشد کرد؛ در حالی که تنها سیاست دولت وقت، تعیین بهای ۴۲۰۰ تومانی برای نرخ ارز بود. به هر ترتیب، اقدامی در دست اجرا نبود؛ در شرایطی که رئیس‌جمهور وقت آمریکا، از ۱۸ اردیبهشت از برجام خارج شده بود؛ اقدامی که به جهت سوابق کینه‎ورزانه دونالد ترامپ نسبت به قواعد نوشته و نانوشته روابط بین‌الملل، قابل پیش‌بینی بود. تنها در پایان سال ۱۳۹۷ محمد شریعتمداری، وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در جریان نشست شورای‌عالی رفاه به خبرنگاران گفت که در این نشست مقرر شده توزیع یارانه‌ها، ماشینی شود؛ سخنی که به معنای تهیه چارچوبی برای برای رساندن کالاها به دست مصرف‌کننده از مسیر تخصیص یارانه‌های نقدی بود. از پایان اسفند ۱۳۹۷ بیش از دو سال گذشت تا متوجه شویم در عمل برنامه‌ای وجود ندارد و همان یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی ملاک عمل دولت دوازدهم بود.

پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، یکی از خواسته‌‎های مردم از دولت، تصمیم‌گیری در مورد کالابرگ الکترونیک بود. مجلس هم در چند نوبت از وزرای کار خواسته بود که با توجه به آماده بودن زیرساخت بانک اطلاعات رفاه ایرانیان، تکلیف کالابرگ را روشن کند اما تغییرات مکرر در طبقه دهم وزارت کار که یک سرپرست و دو وزیر را در دولت سیزدهم تجربه کرده است، مانع از یک تصمیم جدی می‌شد. در این میان برخی زیرساخت‌های الکترونیک که از دولت گذشته موجود بود با اصلاح نظام یارانه‌ها از اردیبهشت ۱۴۰۱ ترکیب شد؛ تا پس از اجرای آزمایشی کالابرگ الکترونیک در هرمزگان، قزوین، مرکزی و گیلان اجرای سراسری آن از ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ اعلام شود. نظام جدید کالابرگ از این پس به یارانه‌های ۴۰۰ هزار تومانی برای ۳ دهک پایین درآمدی و یارانه ۳۰۰ هزار تومانی برای سایر دهک‌ها متصل است.

قدرت خرید خانوار
بررسی جام‌جم از قدرت خرید یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی (خانوار یک نفری) بر حسب شاخص قیمت مصرف‌کننده (بانک مرکزی) نشان می‌دهد که این میزان یارانه که اولین بار در سال ۸۸ به حساب یارانه‌بگیران واریز شد، در پایان سال ۱۴۰۱ با قدرت خرید ۸۷۷ هزار تومانی برابری می‌کرد. در نتیجه کالابرگ الکترونیک با میزان یارانه ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی، نصف قدرت خرید سال ۱۳۸۷ را هم جبران نمی‌کرد. به همین دلیل، دولت درپی جبران آن تا محدوده ۸۰۰ هزار تومان برآمد. به این ترتیب که طبق محاسبات دولتی ۱۱ قلم کالای مدنظر دولت شامل شیر کم‌چرب بطری، پنیر، تخم‌مرغ، گوشت مرغ، روغن مایع، ماکارونی، برنج ایرانی، لبنیات، قند و شکر، حبوبات و گوشت منجمد گوساله، بیش از ۸۰۰ هزار تومان ارزش دارد اما خانوار یک نفری با این یارانه می‌تواند آن را در حدود ۴۰۰ هزار تومان خریداری کند.

شرط استفاده از مازاد اعتبار
البته در حال حاضر تنها دهک‌های پایین درآمدی به خرید ۴۰۰ هزار تومانی از محل یارانه‌های خود دسترسی دارند. دولت شرطی هم برای آن تعیین کرده‌است؛ ۲۰ درصد اعتبار اضافه‌تر برای خریدهای اعضای کمیته امداد و بهزیستی از دهک‌های اول تا سوم به ازای خرید کالا با ۷۰ درصد از یارانه ماهانه. یعنی هر نفر از اعضای یک خانوار باید ۳۲۰ هزار تومان کالا خریداری کند تا به ازای هر یک نفر ۲۰ درصد اعتبار اضافه‌تر قابل استفاده باشد. در نتیجه یک خانوار سه نفری از خانوارهای در پوشش نهادهای حمایتی باید ۹۶۰ هزار تومان خرید کند تا از ۶۰ درصد اعتبار بیشتر معادل ۲۴۰ هزار تومان، برخوردار شود. در حال حاضر سایر دهک‌ها مشمول این اضافه یارانه ۲۰ درصدی نمی‌شود؛ گرچه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وعده اضافه کردن سایر دهک‌ها را هم داده اما زمان قطعی را برای تعیین وضعیت آنها را اعلام نکرده است.

کیفیت و کمیت
یکی از خواسته‌های مردم از مدیریت نظام یارانه‌های کشور، خرید به اعتبار یارانه، بدون هیچ شرط و شروطی است؛ در حالی که در حال حاضر باید ۷۰ درصد اعتبار یارانه صرف خرید شود تا بتوان به اعتبار یارانه کالا خریداری کرد. خواسته دیگر برداشته شدن محدودیت‌ها از کالاهایی است که یارانه‌بگیران می‌توانند آنها را خریداری کنند. خرید گوشت گرم، برنج خارجی و میوه‌جات و سبزیجات از جمله مهم‌ترین خواسته‌های یارانه‌بگیران است که نادیده گرفته شد.

نحوه استفاده از اعتبار یارانه
برای استفاده از یارانه به شکل اعتبار برای خرید کالا باید از قابلیت‌های نرم‌افزاری شبکه ملی اعتبار استفاده شود. اعتبار یارانه سرپرست خانوار در برنامه تلفن همراه شبکه ملی اعتبار قابل مشاهده است. فروشگاه‌هایی که امکان خرید اعتباری از آنها وجود دارد در این نرم‌افزار گنجانده شده است. بنابراین هر فروشگاهی مشمول طرح نیست. فروشگاه‌هایی می‌توانند از این قابلیت استفاده کنند که کارتخوان‌های مورد تایید شبکه ملی اعتبار را نصب کرده باشند. بر روی نرم‌افزار شبکه ملی اعتبار، امکان جست‌وجوی این فروشگاه‌ها با استفاده از GPS دستگاه وجود دارد. پس از خرید هم اعتبار از روی یارانه کسر می‌شود و وضعیت آن در پروفایل شخصی سرپرست خانوار در برنامه شبکه ملی اعتبار قابل مشاهده است.