گامی محکم به سوی فضای امن فرهنگی

وقتی مصوبه تازه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در صدر اخبار قرار گرفت، به نظر می‌رسید آنهایی که تا قبل از آن در فونداسیون قانونی نظارت ساترا بر این حوزه دم از قانون می‌زدند، دیگر بحثی درباره تنظیم‌گری ساترا و سازمان صداوسیما نداشته باشند. با این حال، بعد از نهایی شدن مصوبه این شورا که به طور قطع به عنوان قانون لازم‌الاجراست، همچنان که پیش‌بینی شد یک جریان مشخص شروع به شبهه‌افکنی کرد. آنچه از سوی این جریان بیان شده، به‌خوبی نشان از بهانه‌تراشی‌هایی دارد که شاید برخی مواقع به نام خلأ قانونی مطرح می‌شد و حالا مصوبه جدید جای بهانه‌ برای آنها نگذاشته است. کما این‌که شبهات مطرح‌شده، تایید واهی بودن همین ادعاهاست. سعید مقیسه، رئیس ساترا هم در گفت‌وگو با شبکه خبر به این نکات تاکید کرده است. «جام‌جم» در مطلب پیش رو، جزئیات صحبت‌های رئیس ساترا را بیان کرده است.

سعید مقیسه رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در گفت وگو با شبکه خبر در این باره بیان کرد: این مصوبه در ادامه ماموریت‌ها و شرح وظایف قبلی سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر نهادهای مرتبط با آن است. برنامه‌ریزی کلان برای رسانه‌های کشور جزو وظایف و ماموریت‌های شورای انقلاب فرهنگی است. شرح وظایفی که به رسانه‌های مختلف ابلاغ می‌شود، یعنی چه صداوسیما به عنوان رسانه‌ملی و چه دیگر رسانه‌ها به واسطه تغییرات محیطی، تکنولوژی و رسانه‌ها ممکن است با هم تداخل و همپوشانی پیدا کنند که نیاز است این برنامه‌ریزی کلان برای رسانه‌های کشور به صورت مستمر ادامه پیدا کند. بعضی وقت‌ها تعیین مصداق و تفکیک وظایف شود که آن اصول ماموریت‌ها سر جایش باقی بماند. لذا این مصوبه یک مقومی برای شرح وظایف قبلی صداوسیما، و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر مجموعه‌های مسئول در زمینه رسانه‌های کشور بود.
وی در ادامه درباره فلسفه چنین مصوبه‌ای توضیح داد: یک نهاد تنظیم‌گر سه ماموریت اصلی دارد. ابتدا باید حقوق مردم که در رسانه به آنها مخاطب و در فضای مجازی کاربر می‌گوییم، پاس داشته و حفظ شود. بعد حقوق فعالان صنعت، ذی‌نفعان، تولیدکنندگان کسب وکار هم باید پاس داشته و ارج نهاده شود. همین طور حقوق نهادهای مسئول را باید به عنوان حامیان منافع ملی ارج بنهند. گر چه هر سه مورد مسئولیت‌هایی هم به همراه دارد.

مطالبه حریم امن فرهنگی
وی با ذکر مثالی در این باره گفت: مثلا مردم حق دارند محتوای سالم از ابعاد مختلف تقاضا کنند. همچنین حق دارند رده بندی سنی را مطالبه کنند که رسانه‌ها این امر را رعایت کنند تا خانواده‌ها نگران محتوای آن رسانه و سن فرزندان‌شان نباشند. ضمن این‌که حق دارند حریم امن فرهنگی برای خودشان را مطالبه کنند، همچنین حق دارند قیمت منصفانه خدماتی را که دریافت می‌کنند مطالبه کنند. اینها حقوق مردم است و وظیفه نهاد تنظیم‌گر است که به روش‌های مختلف این حق را احقاق کند. اگرچه مسئولیت‌هایی هم در این زمینه دارند. مثلا شدت حجم بالای محتوا در فضای مجازی، امکان ممیزی‌ها و بررسی‌های پیشینی را به تمام محتوا نمی‌دهد. قسمتی از ممیزی، بازرسی‌ و بررسی‌ها پسینی است و لاجرم به تذکر و اطلاع مخاطب سپرده می‌شود. پس مخاطب برای این‌که از حق خود بهره‌مند شود باید هر زمان نکته نامناسبی دید، اعلام کند. چون فضای مجازی مثل صداوسیما نیست که ادعا کنیم، تمام محتوا قبلش دیده و بررسی شده است. اگر بخواهیم اینگونه رفتار کنیم مردم از یک سری محتواهایی که سرعتش اهمیت دارد، محروم می‌شوند. یا باید به اعلان‌ها در رسانه‌ها درباره رده سنی توجه کنند. اینها مسئولیت‌ها و حقوق‌شان است.
مقیسه همچنین افزود: فعالان صنعت و تولید‌کنندگان کسب وکار هم به همین منوال حقوقی دارند. مثلا این‌که یک رقابت عادلانه باید شکل بگیرد. همچنین باید از فرآیندها اطلاع داشته باشند. اگر کسب و کارشان قانونی است، باید از آنها حمایت شود و باید فرآیند کسب و کارشان تسهیل شود. البته یک سری مسئولیت‌هایی هم دارند. مثلا این‌که باید حقوق همکاران خودشان را پاس بدارند و قوانین کشور در این زمینه را رعایت کنند.

تفکیک وظایف
وی همچنین عنوان کرد،: نهادهای مسئول هم حقوقی دارند. این‌که بتوانند ماموریت خودشان را که حمایت از منافع ملی است، احقاق کنند. کلان داده‌ها به کشور را بتوانند حفاظت کنند. مثلا از یاس‌پراکنی و سیاه‌نمایی در رسانه‌ها جلوگیری کنند. این نهادها مسئولیت‌هایی هم دارند. این‌که قوانین و مصادیق را برای مردم و کسب و کارها دقیق و شفاف مشخص کنند. مثلا این‌که بدانند چطور باید مجوز بگیرند.این مصوبه در راستای انجام مسئولیت نظام، حاکمیت و شورای عالی انقلاب فرهنگی که ماموریت ویژه برنامه‌ریزی کلان رسانه‌های کشور را دارد، انجام شده است‌.
مقیسه در پاسخ به این سؤال که چه وظایفی به‌عهده صداوسیما و چه وظایفی به‌عهده وزارت ارشاد است، توضیح داد: در این مصوبه
گفته شده یک تفکیک وظایف و اتحاد و انسجامی بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صداوسیما و البته شورای عالی فضای مجازی که عضو شورای سیاست‌گذاری تعیین شده هستند، قرار گرفته است. قبلا مسئولیت صدور مجوز برای انتشار کتاب به‌عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. وقتی این کتاب به کتاب صوتی تبدیل می‌شد یا می‌خواست در صوت و تصویر فراگیر منتشر شود، در محدوده ماموریتی ساترا یا صداوسیما می‌شد. از این نظر کسب و کارها با دو نهاد درگیر بودند. برای این‌که تسهیل و حمایت شود، کل مباحثی که شروعش از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، ادامه‌اش در صوت و تصویر فراگیر هم به‌عهده خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد. در بند دیگر این مصوبه آمده است که دستورالعمل‌ها و ضوابط را با توافق صداوسیما تدوین و تنطیم کنیم ولی وزارت ارشاد اجرا کند. به دلیل این‌که صاحبان کسب و کار خیال‌شان راحت باشد که با یک نهاد طرف هستند. در صداوسیما هم تفکیک وظایفی شد. مثلا وی او دی‌ها یا همان شبکه نمایش خانگی چه در زمینه صوتی و چه در زمینه تصویری، برنامه‌های تلویزیونی، برنامه‌های زنده، رسانه‌های کاربر محور یا ناشر محور به‌عهده صداوسیما گذاشته شد. در این زمینه هم نمایندگانی از ارشاد در شورای انتشار و مجوز تولید صداوسیما حضور دارند. البته این اتفاق از امروز شروع نشده است، از مدت‌ها پیش عملیاتی شده و ماه‌هاست که نمایندگان حضور دارند و اجرا می‌شود. این مصوبه هم مقوم و اعلان عمومی بود برای اتحاد به نفع مردم جهت سالم سازی فضای مجازی و جلوگیری از ولنگاری، تسهیل و حمایت از کسب‌وکارها تا یک محیط امن و مناسب و تسهیل شده‌ ایجاد شود که فضای مجازی به‌عنوان یک فرصت در خدمت مردم، مسئولان و کشور باشد.
مقیسه در پاسخ به سؤال دیگری درباره سختگیری‌ها در تولید سریال‌ها گفت: این مصوبه برای ایجاد هم افزایی و اتحاد بیشتر آمده است، وگرنه این‌گونه نیست که سریال سازی تا دیروز از طرف وزارت‌ ارشاد صادر می‌شده و از امروز با صداوسیما. از ابتدا هم با مجوز صداوسیما انجام می‌شد. آنچه دیده می‌شود، نتیجه کار مشترکی بین صداوسیما و وزارت ارشاد است که مجوز را هم صداوسیما می‌دهد‌. البته نمایندگانی هم از ارشاد در جلسات صدور مجوز و انتشار حضور دارند.

بهره بردن از فرصت‌ها
نکته بعد این‌که سختگیری‌ها در راستای حقوق مردم انجام می‌شود. یعنی ما ابایی نداریم از این‌که بگوییم اجازه نخواهیم داد که مردم محتوای نامناسب ببینند. به این معنی هم نیست که همه رسانه‌ها را بسته‌ایم و اجازه نمی‌دهیم هیچ کسی هیچ فعالیتی انجام بدهد اصلا این‌گونه نیست. اتفاقا تلوبیون که محتوای صداوسیما را پخش می‌کند با اشد سختگیری‌ها نسبت به دیگر رسانه‌ها، پربیننده‌ترین رسانه کشور در فضای مجازی است. بنابراین این‌گونه نیست که با سختگیری‌ها مردم ناراحت شوند. بعد هم این‌که دلیلی ندارد سختگیری شود. البته با تخلف قانونی بسیار محکم هم مقابله می‌شود. پای دین و قوانین کشور و فرهنگ‌مان و ارزش‌های اسلامی و ایرانی محکم می‌ایستیم و اجازه نمی‌دهیم کسی تعدی کند و این را حق مردم و حق کسب و کارهایی که می‌خواهند در این زمینه سالم فعالیت کنند، می‌دانیم. اما در راستای انجام قانونمندانه این وظیفه حتما ما حضور بخش خصوصی را کمکی برای صداوسیما می‌دانیم. حتما فعالیت‌شان را در تبدیل این فضای مجازی به فرصت می‌شمردیم.
وی درباره نسبت مجمع رصتا و این مصوبه هم توضیح داد: یکی از حقوق بخش خصوصی و فعالان صنعت این است که با آنها مشورت شود. از بیرون قانونی بدون در نظر گرفتن منافع یا شرایط و ویژگی‌های آنها ابلاغ نشود به همین علت ما مجمعی را شامل همه مجوزگیرندگان از ساترا تشکیل دادیم که یک مجمع مشورتی به نام رصتاست. این مجمع ۴۰۰ عضو دارد و یک شورای راهبری که خودشان انتخاب کردند. ما در هر شورای تصمیم‌گیری ساترا از رصتا یک نماینده دعوت می‌کنیم تا در آنجا، نماینده آنها هم باشد و با هر شورای تصمیم‌گیری یک کمیسیون داخل خودشان ایجاد می‌کنند و نماینده آنها نظر کمیسیون را در شورای ما بیان می‌کند. یعنی در مجوز نما انتشار حتما نمایندگانی حضور دارند. ما در ساترا ۱۶ شورای تصمیم‌گیری داریم که‌ در هرکدام تقاضا کردیم یک نفر از مجمع رصتا بیاید و این زیست بوم با حضور ذی‌نفعان و بخش خصوصی و هم دیگر نهادهای مرتبط شکل می‌گیرد.

ماموریت یک نهاد تنظیم‌گر
حقوق مردم که در رسانه به آنها مخاطب و در فضای مجازی کاربر می‌گوییم، پاس داشت و حفظ شود
باید حقوق فعالان صنعت، ذی‌نفعان، تولیدکنندگان کسب وکار هم پاس داشته و ارج نهاده شود
حقوق نهادهای مسئول به‌عنوان حامیان منافع ملی، باید ارج نهاده شود