انصراف از پزشکی به‌خاطر بازیگری

انصرافی پزشکی

کاسبی در حالی این روزها کم‌کار شده که بررسی کارنامه کاری او نشان می‌دهد که جزو بازیگران پرکار در سینما و تلویزیون بوده است. او خرداد ۱۳۳۰ در تهران متولد شد. دوران کودکی، نوجوانی و جوانی خود را در محله نازی‌آباد تهران گذراند و تحصیلات خود را در دبستان رازی، دبیرستان الهی، فاتح و رستاخیز به اتمام رساند و مدرک دیپلم را در سال ۱۳۵۰ اخذ کرد. کاسبی از ۱۳سالگی در کاخ جنوبی جوانان در میدان راه‌آهن با گروه تئاتر، فعالیت تئاتر تقریبا نیمه‌حرفه‌ای خود را آغاز کرد و از سال ۵۰همکاری و بازیگری در اداره تئاتر تهران را شروع نمود. او در کنکور سال ۵۰ شرکت کرد و در رشته پزشکی قبول شد اما به جهت علاقه به تحصیل تئاتر در دانشکده هنرهای زیبا، از پزشکی صرف نظر کرده و سال ۵۱ به سربازی رفت. سال ۵۳ پس از بازگشت از سربازی دوباره در کنکور شرکت کرد و در رشته بازیگری و کارگردانی سینما و تئاتر قبول شد و به دانشکده هنرهای دراماتیک راه یافت. محمد کاسبی پیش از تحصیل و در حین آن در دانشکده دراماتیک به دوبلوری پرداخت. او در دوران دانشکده نمایش‌های زیادی از جمله یک نمایش طولانی به کارگردانی جعفر والی، نمایش مدا به کارگردانی منیژه معامدی، نمایش مهتابی برای محرومین به کارگردانی شهناز جابری‌زاده، نمایشنامه مترسک‌ها در شب، کارول، مسافران، در مه بخوان، بهترین بابای دنیا، عنکبوت و… را بازی کرد. محمد کاسبی سال آخر دانشکده هنرهای دراماتیک بود که انقلاب به پیروزی رسید، با پیروزی انقلاب وی به مدت دو سال مسئول واحد نمایش رادیو بود و همزمان گویندگی در رادیو را نیز انجام می‌داد. کاسبی سال گذشته در مورد انصراف از پزشکی در مصاحبه‌ای گفته که «پشیمانم که چرا پزشکی قبول شدم ولی به عشق تئاتر نرفتم. در دوران کودکی صحنه‌ای را دیدم که از همان جا اختلاف طبقاتی معضل بزرگ ذهنی‌ام شد.»

     
آغاز فعالیت‌های حرفه‌ای کاسبی

بعد از انقلاب اولین نمایشنامه‌ای که روی صحنه تئاتر رفت کارگروه دانشجویان دانشکده دراماتیک بود که محمد کاسبی نیز عضو این گروه بود و در آن ایفای نقش کرده‌است. این نمایشنامه در فروردین ۵۸ در تئاتر شهر روی صحنه تئاتر رفت و نام این تئاتر «نهضت حروفیه» به نویسندگی شهید حسین قشقایی و کارگردانی داوود دانشور بود.
محمد کاسبی در اوایل سال ۵۸ با چندی از دوستان حوزه اندیشه و هنر اسلامی را پایه‌گذاری کرد که بعدها نام این محل به «حوزه هنری» تغییر نمود، او همچنین مرکز هنرهای نمایشی وزارت ارشاد را نیز بنیانگذاری کرد. از اواسط سال ۶۰ کار دوبله، مدیریت واحد نمایش رادیو و مسئولیت مرکز هنرهای نمایشی همه را رها کرد و تمام‌وقت و تمرکز خود را معطوف به حوزه هنری و آغاز فیلمسازی برای حوزه کرد، اولین کار در حوزه هنری فیلم توبه نصوح بود. 
محمد کاسبی چندین نمایشنامه هم نوشته ‌است که از‌جمله نمایشنامه‌های چاپ شده نمایشنامه «زالو» و «بایگانی» را می‌توان نام برد. نمایشنامه بایگانی علاوه بر این‌که به کارگردانی او روی صحنه تئاتر شهر رفت، در پنجمین جشنواره انتخاب بهترین کتاب دفاع‌مقدس لوح تقدیر این جشنواره را نیز به‌دست آورد. او علاوه بر تمامی مسئولیت‌ها، چندین فیلمنامه نوشته و کارگردانی کرده‌ است مثل فیلمنامه «شنا در زمستان» که از جشنواره معلم لوح تقدیر را دریافت کرده‌ و همچنین فیلم «شته‌ها» و «قاصد» و چندین فیلمنامه دیگر هم نوشته ‌است که به تصویب وزارت ارشاد رسیده و این فیلمنامه‌ها در اختیار بنیاد سینمایی فارابی و اداره کل سینمای تجربی وزارت ارشاد قرار گرفته ‌است؛ نام این فیلمنامه‌ها «راز سهراب» و فیلمنامه «خانه» است. او تعدادی دیگر فیلمنامه نوشته ‌است که هرگز آنها را ارائه نکرد.
کاسبی در آثار مختلف سینمایی ایفای نقش کرده است. رفقای خوب، آسمان هشتم، بدون اجازه، نزدیک‌تر بیا، ‌نطفه شوم، نفوذی، دیوار، نیما یوشیج، عروسک فرنگی، عزیزم من کوک نیستم، مریم مقدس، دنیای وارونه، کمین، براده‌های خورشید، پدر، دایره سرخ، ماه و خورشید، حمله به اچ۳، پناهنده، همسفر، بدوک، بحران، بایکوت، زنگ‌ها، استعاذه، دو چشم بی‌سو، توبه نصوح و مرگ دیگری از‌جمله فعالیت‌ها و آثار سینمایی کاسبی است.
کاسبی علاوه بر سینما در تلویزیون هم فعال بود و سریال‌های مختلف را در طول این چهار دهه بازی کرده است. دادستان، بچه مهندس، سر دلبران، همسفر خورشید، حانیه، خوب بد زشت، یاور، فراموشی، سه‌دونگ‌سه‌دونگ، خوش‌نشین‌ها، زن‌بابا، آخرین سرقت، لطفا دور نزنیم‌، سه در چهار، صاحبدلان، تا صبح، پای پیاده، خوش‌غیرت، روح مهربان‌، خوش‌رکاب، او مثبت، معما، زمانی برای خاکستر، دلبر آهنی و رعنا سریال‌هایی هستند که کاسبی در آنها ایفای نقش کرد؛ البته سریال خوش‌رکاب بیشتر از دیگر آثار او بین مردم دیده شد.

هیچ حسرتی ندارم

کاسبی در کارنامه حرفه‌ای خود کارگردانی سه اثر سمت، شنا در زمستان، قاصد را دارد که البته در کارنامه حرفه‌ای خود، این مسیر را دیگر ادامه نداد و بیشتر به بازیگری پرداخت.‌ ‌بازیگر سریال‌های تلویزیونی صاحبدلان و همسفر خورشید، با مرور نقش‌آفرینی در برخی آثار تولیدی به ذکر خاطراتی از دوران گذشته کار حرفه‌ای بازیگری و فراز‌و‌نشیب‌های این حرفه پرداخت و اظهار کرد: امروز به‌رغم این‌که در کاری هنری و نمایشی حضور ندارم، هیچ حسرتی نمی‌خورم چون که بنده به وقتش تلاش حرفه‌ای خودم را کرده‌ام؛ فقط شرمنده هواداران و مخاطبان هستم که توان ارائه تولید آثار جدید را ندارم.
بازیگر سریال خوش‌رکاب با مرور نقش‌آفرینی در سری اول و دوم این مجموعه تلویزیونی، اظهار کرد: معتقدم مجموعه‌های تلویزیونی ادامه‌دار باید هرکدام کامل‌تر، جامع‌تر و بهتر نسبت به شماره‌های قبلی کلید بخورد و در عین‌حال حرفی جدید برای گفتن به مخاطب داشته باشد که در نهایت منجر به جذب آنها برای ادامه تماشای این مجموعه‌ها شود.
کاسبی در طول فعالیت حرفه‌ای خود موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم پدر در جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۴ شد. همچنین دریافت تندیس بهترین بازیگر سینمای قاره آسیا از کشور مالزی در سال ۱۹۹۷ برای فیلم پدر و دریافت لوح تقدیر بهترین نمایشنامه از پنجمین جشنواره انتخاب بهترین کتاب دفاع‌مقدس برای نمایشنامه «بایگانی» از دیگر افتخاراتی است که در کارنامه محمد کاسبی ثبت شده است. کاسبی موفق به ‌دریافت لوح تقدیر بهترین فیلمنامه از جشنواره معلم برای فیلمنامه شنا در زمستان و برای فیلم بدوک در سال ۱۳۷۰ و دیوار در سال ۱۳۸۶ نامزد دریافت جایزه فیلم فجر شد. البته دیگر موفقیت فیلم پدر برای او در جشنواره فجر تکرار نشد.

هدیه رهبر انقلاب برای بازیگر پیشکسوت

رهبر انقلاب همواره به اهالی سینما نگاه مثبتی داشته و در مقاطع مختلف به حمایت از این قشر پرداخته‌اند. در مورد کاسبی هم رهبری با احوالپرسی و فرستادن هدایایی تلاش کردند در دوران بیماری یاد و نام این بازیگر زنده نگه داشته شود. بازیگر مجموعه «بچه مهندس ۱» در بخش دیگری از گفته‌هایش در مراسم حضور رئیس صندوق اعتباری هنر در منزل وی، تاکید کرد: امروز با حضور شما مسئولان صندوق اعتباری هنر که برای عیادت و برگزاری جشن تولدم به منزلم تشریف آوردید، با پوست و گوشت، نعمت خدا را احساس می‌کنم؛ شما نعمت بزرگی برای من و خانواده‌ام هستید.»
رونمایی از چفیه رهبر معظم انقلاب همراه با انگشتری سردار دل‌ها، شهید حاج‌قاسم سلیمانی برای حاضران که سال گذشته هنگام بستری در بیمارستان به وی اهدا شده بود پایان بخش این دیدار صمیمانه بود. کاسبی از این از دو هدیه به‌عنوان ارزشمندترین موارد اهدایی به خود یاد کرد که تا آخرین لحظه عمر خود از آنها با جان و دل نگهداری خواهد کرد.