زندگی در محاصره «نبل و‌الزهرا» حماسه بود

کتاب؛ مادر محصول فرهنگی

مهدی توکلیان مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان قم در ابتدای این مراسم گفت: روایت باغ‌های معلق، روایتی است از زنان مقاومت و همسایگان بانوی مقاومت تاریخ تشیع، اسطوره صبر و استقامت حضرت زینب سلام‌ا... علیها. 
توکلیان افزود: من به خانم عالمی بابت این کتاب ارزشمند تبریک می‌گویم. اعتقاد قلبی ما در نهاد کتابخانه‌های عمومی این است که کتاب مهم‌ترین رسانه برای جهاد تبیین است. تأکید مقام معظم رهبری این است که قصه‌ها با زبان هنر بیان شود. بهترین روایت زبان هنر، در قالب داستان، رمان و کتاب می‌تواند منتشر شود. کتاب به‌عنوان مادرمحصول فرهنگی می‌تواند منشأ تولید محصولات متنوع فرهنگی گردد. 

توانستم با حس محاصره‌بودن، همذات‌پنداری کنم

زهره شریعتی، نویسنده و منتقد ادبی اظهار کرد: شاید اگر در زمان جنگ ما چنین کتابی توسط زنانی که تجربیاتی داشتند نوشته می‌شد، چندین پله در مستندسازی، نویسندگی و فیلمسازی برای نسل بعد جلوتر بودیم. 
وی درباره عنوان کتاب گفت: باید بگویم نگاه ما به «باغ‌های معلق» به‌صورت تاریخی و اسطوره‌ای به باغ‌های معلق بابل اطلاق می‌‌شود که در عراق امروزی قرار داشته است. برخی‌ها می‌گویند افسانه است و بعضی‌ها می‌گویند واقعی بوده و متعلق به بخت‌النصر و چیزی حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشته است. بخت‌النصری که اصالتی بابلی داشته، همسری ایرانی به‌نام آمیتیس انتخاب کرده و این باغ را برای او ساخته است. 
وی تصریح کرد: شاید بحث محاصره و روایت‌های تکان‌دهنده کتاب، برای من چندان قابل درک‌ نباشد؛ اما از آنجا که چهار راوی از هفت راوی کتاب، در سنین کودکی و نوجوانی این محاصره را تجربه کردند، برای من با زمان جنگ خودمان قابل تطبیق بود. توانستم با حس محاصره‌بودن، تحریم اقتصادی، نداشتن غذای کافی و دیگر نیازهای اولیه همذات‌پنداری کنم. 
شریعتی تأکید کرد: آزادی‌ای که در نهایت نصیب «نبل و الزهرا» می‌شود، صرفا محصول مقاومت زنان «نبل و الزهرا» نیست؛ بلکه محصول مقاومت زنان ایرانی در طول هشت سال جنگ تحمیلی و زنان لبنانی در جنگ ۳۳ روزه و جنگ‌های داخلی لبنان است. این مقاومت به مردم سوریه منتقل شده و نمی‌توان اینها را محصول دوران خاصی دانست‌. 
 

هرجا مقاومت می‌بینید، زن و درخت هم حاضر هستند

در ادامه سمیه عالمی، نویسنده کتاب ‌باغ‌های معلق گفت: درخت نماد رویش و زایش است. اگر نقاشی‌های استاد «سلیمان منصور» را به‌عنوان بخشی از فرهنگ و هنر منطقه‌ شامات بررسی کنید، هرجا مقاومت می‌بینید، زن و درخت هم حاضر هستند؛ یک درخت زیتون و نارنج. حالا یا آن زن با آن درخت زیتون و نارنج یکی شده یا این که آن را رشد می‌دهد و حفظ می‌کند. من مجموع زن‌های این شهر و روایت را یک باغ لحاظ کردم. اینها مجموعه درخت بودند که نه‌تنها خودشان را حفظ کردند و رشد دادند؛ بلکه زیر سایه آنها، سرزمین و بچه‌های سرزمین هم حفظ شدند، مردهای شهر قدرتمند شدند تا به مقابله با دشمن بروند. چهار سال محاصره، زمان کمی نیست. این تعلیق، یک معلقی تمام بود. معلق بودن بین مرگ و زندگی. به‌نظرم این معلق بودن باغ، آیرونی هم با خودش دارد که بی‌حرف نیست. 
وی افزود: نگاهم به ماجرا، فقط نشان‌دادن زخم‌ها و ضعف‌ها نبود. آنچه اتفاق افتاده بود، یک حماسه بود علی‌رغم تراژدیک‌بودنش. آنها چهار سال محاصره عجیب را پشت‌سر گذاشته بودند. به‌همین‌‌دلیل سعی کردم ارتباط‌های کوچکی در متن با شاهنامه و زن‌هایش برقرار کنم؛ زن‌هایی که از خانه‌های‌شان شهر را مدیریت می‌کنند. جدای از این که در شاهنامه هم ایران مرکزیت دارد و پیرامونش را مدیریت می‌کند.‌ در خط دوم و نانوشته‌‌ روایت‌های ‌باغ‌های معلق هم همین‌طور بود. 
نویسنده کتاب «مسافر جمعه» در ادامه گفت: نگاه اول ممکن است این‌طور تصور شود که این روایت‌های ساده‌ به چه کار می‌آید. ثبت‌شان چه ضرورتی داشت. من هم ابتدا قصد نداشتم این روایت‌ها را منتشر کنم. اما از جایی به بعد از خودم پرسیدم چرا نباید این روایت‌ها ثبت شوند.مگر آنها ثبت نکرده‌اند؟ چرا باید دست‌مان خالی باشد از روایت‌هایی که می‌توانند دستمایه رمان، داستان و نمایش باشند و الصاق شوند به بدنه‌ مقاومت‌. به‌همین‌دلیل تلاش کردم صدای این زن‌ها را در این وانفسایی که هیچ رسانه‌ای نه داشتند و نه دارند، به‌‌همین سادگی و با قلم خودشان، جایی لابه‌لای برگ‌های کتاب باقی بماند، چند سال دیگر که دومرتبه جای شهید و جلاد عوض شود، همین‌ها به کار می‌آید. و حقیقت امر این است که این روایت‌ها سندهای ساده‌ای برای امروز نیست، سندهایی بزرگ برای آینده هستند.
ارتباط تصویری با یکی از راویان کتاب در سوریه و بیان خاطرات چهار سال محاصره سخت، از اتفاقات خوب این جلسه بود که حضار در جلسه توانستند برای لحظاتی خود را جای یکی از مردم منطقه «نبل و الزهرا» بگذارند.
گفتنی است کتاب «باغ‌های معلق» در ۲۰۸ صفحه، شمارگان هزار نسخه و با قیمت ۸۵ هزار تومان در سال ۱۴۰۲ توسط انتشارات شهید کاظمی به زیور طبع آراسته شده است.