یک پاورقی ساده با مخاطب میلیونی

درواقع برنامه پاورقی درصدد است نشان دهد اخبار کذب رسانه‌های خارجی چطور در میان مردم رد و بدل می‌شود. همین ویژگی‌ها به جلب توجه مردم منجر شده است. این برنامه نه‌فقط پرمخاطب است، بلکه بازدیدکنندگان تلوبیون هم نشان می‌دهد میلیون‌ها نفر که به هر دلیلی موفق به تماشای برنامه نشدند به این پلتفرم مراجعه کردند تا آن را دنبال کنند. آخرین آمارها نشان می‌دهد پاورقی بیش از سه‌میلیون بازدیدکننده دارد. به‌همین‌دلیل نگاهی به این برنامه داشتیم.

تسلط بر سوژه و واژه

برنامه پاورقی تقریبا همزمان با برنامه‌هایی مثل «دی‌بی‌سی» روی آنتن رفت اما چیزی که پاورقی را از دیگر برنامه‌ها متمایز کرد، نحوه پرداختن به برخی حاشیه‌های سیاسی، زبان طنز و استمرار آن به‌صورت هر شبی بود. شاید بتوان گفت خط و ربطی از زبان پاورقی را در یک دوره با برنامه «سیدخندان» روی آنتن دیدیم اما پاورقی به واسطه مخاطبانش، محتوای خاص خود را دارد و بر همین اساس هم کارش را ادامه می‌دهد. نکته دیگری که به‌وضوح درباره پاورقی دیده می‌شود، تسلط و نحوه اجرای محمدرضا شهبازی در قامت مجری برنامه است. او که در تیم نویسندگان این برنامه هم حضور دارد، به نوعی صحبت می‌کند که برای مخاطب قابل باور است. شاید بیراه نباشد اگر بگوییم به کاری که می‌کند عمیقا باور دارد و به‌همین‌دلیل نسبت به تک‌تک کلماتی که می‌گوید آگاه است. محمدرضا شهبازی که پیش از این دستی بر قلم داشته، در شب شعر طنز انقلاب اسلامی هم اجرا کرده و به این حوزه مسلط است. در مقام مقایسه دو برنامه سیدخندان و پاورقی باید بگوییم شهبازی در پاورقی بیشتر به نسخه واقعی خودش نزدیک است. 

ایستادن پای باورها

حاشیه‌های اخیر که دست بر قضا به برنامه پاورقی هم کشیده شد، مخاطبان را بیشتر از قبل به این باور رساند که عوامل پاورقی محکم پای اعتقادات‌شان ایستاده‌اند. شهبازی کمی قبل در واکنش به حضور برخی افراد حامی اغتشاشات سال گذشته در سازمان صداوسیما، ویدئویی منتشر و اعلام کرد به‌دلیل حضور آنها، دیگر حاضر به اجرا در رسانه‌ملی نیست. او البته به این نکته هم اشاره کرد که دغدغه مخاطب را ندارد که اگر داشت، باید از تنوع مخاطب و حضورش در سازمان خوشحال می‌شد.شهبازی در ویدئویی که در شبکه‌های مجازی خود منتشر کرد گفته بود برای احترام به خون شهیدان عجمیان و علی‌وردی، حاضر به بودن در کنار حامیان اغتشاشات نیست. البته صحبت‌های او باعث شد تا به شبهات ایجادشده در این رابطه پاسخ داده شود. کما این‌که رئیس رسانه‌ملی هم بعد از این ویدئو اعلام کرد به‌هیچ‌عنوان قرار نیست حامیان اغتشاشات آنتن بگیرند. بااین‌حال، همزمان‌شدن این صحبت با کناره‌گیری برخی از این چهره‌های معلوم‌الحال برای حضور در تلویزیون و عقب‌نشینی واضحی که داشتند، مسأله را  از قبل روشن‌تر کرد و در نهایت با تاکید رئیس رسانه‌ملی، شهبازی دوباره به پاورقی بازگشت. همه اینها سطح اتفاقی بود که روی داد. در عمق ماجرا و علاوه بر تاکیدی که رئیس سازمان برای روشن بودن موضع رسانه‌ملی داشت، بسیاری از مخاطبان پاورقی در تماس‌های پیاپی، نسبت به حضور برخی چهره‌ها ابراز نارضایتی کرده و خواستار بازگشت شهبازی شده بودند. انگار که این ماجرا، آزمونی برای عوامل پاورقی بود تا قدم‌های‌شان را استوارتر بردارند و بدانند که به پشتوانه چه مخاطبانی جلو می‌روند. هرچند که حاشیه‌سازی برخی افراد در شبکه‌های اجتماعی کماکان ادامه دارد و بسیاری واکنش تند خودشان را روانه صفحه محمدرضا شهبازی کرده‌اند. شهبازی پیش از این هم در واکنش به این فحاشی‌های مجازی گفته بود به راهی که می‌رود اعتقاد دارد.

یک برنامه ژورنالیستی

همچنین شهبازی که سکاندار برنامه است، در مصاحبه‌های پیشین خود با جام‌جم تاکید داشت دروغ اخبار رسانه‌های خارجی، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از فرط بدیهی‌بودن مغفول واقع شده است. درواقع هجمه رسانه‌ای همه‌جانبه، هماهنگی اغراق‌شده و کاریکاتوری میان نیرو‌های مخالف جمهوری اسلامی از سلبریتی‌های خارج‌نشین تا دولت‌ها، سیاسیون، فعالان مدنی، فضای مجازی و... ایجاد شده است. آن‌قدر هجمه سنگین است و ابهت پوشالی برایش درست شده که کسی درباره‌اش حرف نمی‌زند و سوتی‌های عجیب‌وغریبی که در این زمینه وجود دارد را بیان نمی‌کند.  این مجری در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد تلاش کرده یک برنامه ژورنالیستی با زبان طنز شکل بگیرد و در این حوزه سوژه‌های روز را مطرح کند و خالی‌بودن چنته جبهه معاند جمهوری اسلامی را به رخ بکشد. شاید برای مخاطبان سؤالی مبنی بر انتخاب نام برنامه شکل بگیرد که دراین‌باره باید گفت نام برنامه نشان‌دهنده تکمله‌هایی است که دارد به متن اخبار زده می‌شود. یعنی گویی متن خبر‌ها و اتفاقات یک چیز دیگری است و عوامل سازنده این برنامه در پاورقی دارند اشارات تکمیلی و توضیحاتی درباره این اتفاقات و ماجرا‌ها می‌دهند که آنها را گویاتر و واضح‌تر می‌کند. شهبازی همچنین در مصاحبه پیشین روزنامه جام‌جم در شرح دلایل سادگی ساختار برنامه عنوان کرد: یکی دیگر از دلایل سادگی ژورنالیستی‌بودن کار است. نمی‌خواستیم خیلی پیچیدگی‌های فرمی، نمایشی و... داشته باشیم. می‌خواهیم ساده حرف بزنیم. در نظر داشتیم کارمان بیشتر به طنز مطبوعاتی نزدیک باشد تا طنز تلویزیونی و نمایشی. فکر می‌کنم صراحتی که داریم باید هم در سوژه و هم در لحن و اجرا وجود داشته باشد. به‌همین‌دلیل جای پیچیدگی‌های عجیب‌وغریب که تولید را زمانبر و فهم محتوا را برای عموم مخاطبان سخت می‌کند در این برنامه نیست. لازم است این برنامه از همه نظر حتی از لحاظ تولید چابک باشد تا خیلی راحت توسط مخاطبان فهم شود. علاوه برآن نویسندگان برنامه مرتب فضای رسانه، فضای مجازی، شبکه‌های معاند، شبکه‌های خارجی،بحث‌های فعالان فضای مجازی و... را رصد می‌کنند. تعداد زیادی سوژه به اشتراک گذاشته می‌شود و نهایتا از بین آنها موضوعاتی انتخاب می شود. 

لایه‌های پشت پرده اخبار

برنامه پاورقی با بهره‌بردن از زبان طنز تلاش کرده تا لایه‌های پشت‌پرده اخبار و افراد مرتبط با اتفاقات در فضای مجازی را نمایان کند. تجربه نشان داده که در مواجهه با جریان‌های سخت رسانه‌ای که از بودجه‌های سنگین و اتاق‌های فکر گسترده و پرمهره بهره می‌برند، استفاده از روش‌های نرم و توأم با شوخی و لطافت و ظرافت هنرمندانه بهتر پاسخگوست. همچنین بارها اتفاق افتاده که برخی مردم اسیر امواج رسانه‌های معاند شده‌اند اما وقتی برای آنها توضیح داده می‌شود که اطلاعات آنها غلط است، نگاه‌شان تغییر می‌کند، بنابراین محور قراردادن تبیین و روشنگری و آگاهی‌بخشی در برنامه‌هایی چون پاورقی نوعی نجات افکارعمومی مردم از غرق‌شدن در باتلاق اخبار جعلی است.