«گمان»‌برای‌دروغ

نمونه‌های این افکارسنجی در پاسخ به سؤالی درباره میزان استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف، گفته‌اند که حدود ۶۵‌درصد از اینستاگرام، ۴۶‌درصد از واتس‌آپ، ۴۳‌درصد از تلگرام، ۱۷‌درصد از یوتیوب، ۸‌درصد از روبیکا، ۸درصد از توییتر، ۵‌درصد از فیس‌بوک، ۳‌درصد از سروش و ۲‌درصد از کلاب‌هاوس در اکثر اوقات استفاده می‌کنند. بر طبق نتایج این نظرسنجی ۵۴‌درصد جامعه در «اکثر اوقات» یا «گاهی اوقات» بیننده یا شنونده ‌اینترنشنال هستند، تلویزیون منوتو با ۴۲‌درصد، بی‌بی‌سی فارسی با ۳۷درصد، صداوسیمای جمهوری اسلامی با ۳۶‌درصد و تلویزیون صدای آمریکا با ۳۴‌درصد مخاطب در رده‌های بعدی قرار دارند. 

انتشار این آمار و نتایج در حالی صورت گرفته که نظرسنجی‌های آنلاین آن‌هم از طریق مؤسسات خاص با منابع مالی نامشخص و مدیرانی با سوگیری ضدایرانی نه‌فقط در ایران، بلکه در جهان نیز قابل اتکا و استناد نبوده و از درجه اعتبار ساقط است.از دلایل رد آمار و نتایج اعلام شده در این افکارسنجی می‌توان به گزاره‌های ذیل اشاره کرد.

۱- در این افکارسنجی مشخص نشده آی‌پی‌های تکراری چطور شناسایی و حذف شده‌اند. همچنین در این افکارسنجی مشخص نشده نظرات احصاء شده از آی‌پی‌های نامشخص و ربات‌های اینترنتی چگونه تشخیص و پایش شده است.

۲- مشارکت‌کنندگان در این نظرسنجی ایرانیان عنوان شدند، درحالی که امکان تمیزدادن فارسی‌زبانان مشارکت‌کننده احتمالی از کشورهای دیگر همچون (افغانستان، تاجیکستان و...) به‌دلیل مدل افکارسنجی اینترنتی در آن‌ مشخص نیست. 

۳- به‌گفته مؤسسه گمان بیش از ۳۸ هزار مشارکت‌کننده در این افکارسنجی شرکت‌داشته‌اند اما مشخص نشده چند درصد از شرکت‌کنندگان در ایران و چند درصد در خارج از کشور ساکن هستند. البته ذکر این مهم ضروری است که امکان تشخیص لوکیشن مشارکت‌کنندگان در این نظرسنجی به‌دلیل استفاده کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران از vpnها امکان‌پذیر نیست.

۴- مؤسسه مذکور اذعان داشته که با بهره‌مندی از بستر توزیع شبکه‌های اجتماعی توانسته به نتایج این افکارسنجی دست یابد. عمده این سکوهای توزیع خارجی بوده و عملا می‌توان گفت اقشار حامی به‌دلیل عدم یا قِلَّت حضور در این بسترها در آن افکارسنجی مشارکت نداشته‌اند.

۵- به‌رغم این‌که مؤسسه گمان اعلام کرده فقط کاربران بالای ۱۹سال و باسواد در این افکارسنجی شرکت‌ کرده‌اند اما مشخص نیست فیلتر اعمال محدودیت برای افراد بی‌سواد و زیر ۱۹سال چه بوده و چگونه توانسته کاربران اینترنتی با هویت‌های غیرواقعی را فیلتر نماید.

این نظرسنجی چگونه تهیه شد؟

این گراف نشان می‌دهد جامعه آماری این مؤسسه از اساس نادرست است و نتایج احتمالی آن را نمی‌توان به کلیت بزرگی همچون کشور ایران تعمیم داد. به‌عنوان نمونه، مؤسسه گمان از همکاری تیم فیلترشکن سایفون و رسانه‌های اینترنشنال و صدای آمریکا و دیگر افرادی که داوطلبانه به انتشار این پرسشنامه پرداخته‌اند، بهره برده؛ روشن است که عمده مخاطبان ‌اینترنشنال و صدای آمریکا، کسانی هستند که رویکرد نزدیک با این رسانه‌ها دارند. با نگاهی به شیوه‌های دستیابی به پرسشنامه‌های این مؤسسه می‌توان متوجه شد که نتایج این نظرسنجی چقدر می‌تواند معتبر باشد!