سفر بی‌بازگشت

او که از سال ۶۹ در دفتر انجمن سینمای جوانان ایران دفتر ملایر فعالیت خود را آغاز کرده بود، آثاری چون آبرنگ، انتظار، سفر، خاطره سفر کوتاه با مادر، سریال تلویزیونی ایستگاه سه رهایی، تله‌تئاتر غریبه، مستند عمو جان، حبیب، مثل پروانه و آخرین عکس را در کارنامه‌اش داشت. به بهانه درگذشت مهدی امامی، نگاهی اجمالی به دو مستند آخرین عکس و عموجان به کارگردانی این مستندساز داریم. 

تکیه به کوه الوند

سردار شهید حاج‌حسین همدانی از بنیانگذاران سپاه همدان و سپاه کردستان و لشکر ۳۲ انصارالحسین به‌شمار می‌آمد و از سال ۵۹ در جنگ تحمیلی حضور داشت. شهید همدانی که متولد ۱۳۲۹ بود، ۱۶ مهر ۹۴ در اطراف شهر حلب سوریه توسط گروه تروریستی داعش به شهادت رسید.  مهدی امامی در مستند آخرین عکس، بخش‌هایی از شخصیت و زندگی این سردار شهید را روایت می‌کند. نکته مهم درباره این فیلم، انتخاب زاویه جذاب برای روایت و ورود به زندگی شهید همدانی است. امامی آخرین عکس حاج‌حسین با سردار شهید حاج قاسم سلیمانی را به عنوان مبدا مستند انتخاب می‌کند. بعد از شرح‌نوشت اول فیلم: «قطره‌ای که به دریا متصل می‌شود دیگر قطره نیست، دیگر دریاست» حاج قاسم سلیمانی را در جمعی صمیمانه می‌بینیم، جایی که از او می‌خواهند توضیحی درباره یک عکس بدهد، همان عکسی که در ادامه می‌بینیم و عنوان فیلم هم ارجاع به آن دارد. شهید سلیمانی درباره این عکس می‌گوید: «این شهید همدانی در روز آخر است. من داشتم از حلب می‌آمدم، ایشان هم از تهران آمده بود اینجا، رفته بود دوباره برگشته بود. ما یک طرحی داشتیم و می‌خواستیم کاری انجام بدهیم، شهید همدانی گفت من به حلب می‌روم. ایشان مسئول قرارگاه سیدالشهدا شده بود. همان‌طور که صحبت می‌کردیم به من گفت بیا عکسی با هم بگیریم که شاید آخرین عکس من و تو باشد. معمولا شهید همدانی اهل عکس‌گرفتن نبود. در طول این چند سالی که ایشان آنجا بود، یک بار ندیدم به من بگوید بیا عکس بگیریم. وقتی گفت بیا عکس بگیریم شاید این آخرین عکس باشد، من مطمئن شدم شهید می‌شود.» 
حاج قاسم همچنین در بخشی دیگر از صحبت‌هایش به اعتقاد و قدرت جذب حداکثری شهید همدانی هم اشاره می‌کند: «شهید همدانی اعتقاد داشت در بعد اجتماعی باید ورودی‌های‌مان (برای جذب افراد و طیف‌های مختلف جامعه) آزاد باشد اما خروجی‌ها دیگر به هنر ما برمی‌گردد.»  مهدی امامی از روایت حاج قاسم و مراسم استقبال باشکوه از پیکر شهید همدانی به عنوان نقطه ثقل و محوری مستند استفاده و آنها را در کلیت اثر تقسیم می‌کند. در لابه‌لای این دو فضای غالب و محوری هم روایت‌هایی از خانواده، دوستان و همرزمان شهید همدانی می‌بینیم که از ابعاد مختلف شخصیتی و خاطرات‌شان از حاج حسین می‌گویند.  دکتر باب‌الحوائجی که از خاطرات کودکی شهید همدانی می‌گوید و شجاعت شهید را وامدار شخصیت مادرش می‌داند، سردار رحیم صفوی همرزم شهید همدانی از سازماندهی جوانان انقلابی در سال‌های ۵۶و ۵۷ توسط شهید همدانی می‌گوید، پروانه چراغ نوروزی همسر شهید همدانی، خواهران شهید همدانی، مرحومه خواهر دباغ فرمانده سابق سپاه همدان که صداقت و بینش حاج‌حسین را از نکات بارز شخصیتی او می‌داند، سردار محسن رضایی همرزم شهید، سردار نوری‌نژاد همرزم شهید، سردار صدیق همرزم شهید، سردار شهید علی خوش‌لفظ، سردار گلعلی بابایی دوست شهید، سعید بادامی همرزم شهید که به درخشش حاج حسین همدانی از بعد عملیاتی و نبوغ نظامی در فتح خرمشهر و عملیات فتح‌المبین اشاره می‌کند، سردار شادمانی همرزم شهید، سردار طایفه نوروز فرمانده سابق سپاه همدان و حمید حسام نویسنده دفاع مقدس و همرزم شهید از جمله مصاحبه‌شونده‌ها و راویان مستند آخرین عکس هستند. 
حمید حسام تعبیر جالبی درباره شهید همدانی در فیلم دارد. او می‌گوید: «حمایت را تا گام آخر داشت و ما همیشه مثل افرادی بودیم که به یک کوه تکیه می‌کردیم. همیشه می‌گویم نسبت ما با آقای همدانی نسبت شهر همدان با کوه الوند است. ما به کوه الوند تکیه می‌دادیم. فکر می‌کنم الان آن تکیه‌گاه نیست.» 
در فیلم همچنین تصاویری از جوانی و حضور شهید همدانی در جبهه و صحبت‌هایش در سال‌های اخیر را می‌بینیم. پاسخ شهید همدانی به چرایی حضور مستشاری ایران در سوریه و طرح آرزوی شهادت جلوی دوربین از جمله نکات قابل اشاره فیلم است. 
دراین میان باید به سخنرانی عارفانه و انگیزشی شهید همدانی در سال‌های حضور در جبهه جنگ تحمیلی و درجمع رزمنده‌ها هم اشاره کرد؛ آنجا که مقاومت و رزمندگی در دفاع مقدس را با عاشورا و کربلا مقایسه می‌کند: «یک دسته بودند و هستند که عاشقان اسلام و انقلابند. اینها عشاقند. برای اینها مهم نیست که توپ، تانک، شکست، پیروزی، فتح، تنهایی و ... است یا نیست. اینها یاران امام حسین هستند که می‌بینند فردا شهید می‌شوند و می‌بینند که لشکر عظیمی مقابل‌شان است و از امام حسین می‌پرسیدند آیا ما فردا شهید می‌شویم؟... ما باید در همه اعمال‌مان از اباعبدا... مطابقت و پیروی و تقلید کنیم. اگر در روز نبرد این‌چنین بودیم، آن روز، روز عاشورا و آن صحنه، صحنه کربلاست و ما می‌توانیم بگوییم آقاجان ما اگر(در کربلا) نبودیم یاری کنیم اما یک نمایشنامه و یک صحنه کوچک مثل کربلا و روز عاشورا را اجرا کردیم. آقاجان از ما راضی باش.» 

فیلمسازی با دغدغه مردم و میهن

مهدی امامی همان‌طور که به چهره‌های مدافع حرم و وطنی چون حاج‌حسین همدانی بها می‌داد، نسبت به چهره‌های فرهنگی و هنری ایران و به ویژه همدان هم حساس بود و با ثبت روایتی از زندگی آنها، این گنجینه‌ها را به نسل جوان معرفی می‌کرد. از جمله این شخصیت‌ها مسعود جعفری جوزانی، کارگردان بزرگ سینما و تلویزیون ایران بود که در مستند «عمو جان» سراغ روایت بخش‌هایی از زندگی و کارنامه سینمایی این فیلمساز می‌رود. عنوان فیلم از لقبی می‌آید که اهالی سینما و دوستان و همکاران جعفری جوزانی به او داده‌اند و با این اسم او را صدا می‌کنند. 
مهم‌ترین ویژگی فیلم حضور جذاب و کاریزماتیک خالق آثار ماندگاری چون شیر سنگی، جاده‌های سرد و در چشم باد است و روایت و خاطرات شیرینش، مخاطب را تا پایان با خود همراه می‌کند. حضور او در زادگاه و محل زندگی، دوران کودکی‌اش در کنار صحبت‌هایش درباره فیلم‌های مستند و سینمایی‌اش، کلیت اثر را شکل می‌دهند. جعفری جوزانی در قالب همین صحبت‌ها هم درس سینما می‌دهد و از این نظر مستند برای هنرجویان و علاقه‌مندان فیلمسازی هم کاربردی است: «درس‌خواندن لزوما شما را فیلمساز نمی‌کند، شما می‌توانید پی‌اچ‌دی فیلمسازی داشته باشید اما فیلمساز نباشید.» 
مجید جوزانی، علیرضا شجاع‌نوری، فریدون حسن‌پور، اصغر همت، احمد رمضان‌زاده، فتح‌ا... جعفری‌جوزانی، مجید مظفری، فردوس کاویانی، حسین علیزاده، علیرضا رئیسیان و علی جعفری فرزند علامه‌جعفری از جمله افرادی هستند که در این مستند از شخصیت و کارنامه مسعود جعفری‌جوزانی به ویژه جلوه‌های سینمای ملی و ایرانی در آثار او می‌گویند. یکی از جمله‌های رئیسیان درباره جعفری جوزانی و نقش و جایگاه او در سینمای ایران هم مهم و قابل اشاره است: «او از معدود شخصیت‌هایی در سینمای ایران است که به جای این که نوچه پرورش دهد، انسان پرورش داده است.» 
مهدی امامی، ابتدای مستند عموجان می‌نویسد و می‌گوید: «این مستند بخشی از زندگی فیلمسازی است که دغدغه مردمش و میهنش را دارد. گاهی بخشی از زندگی هنری یک هنرمند، برای همه عمر کفایت می‌کند.» همین شرح‌نوشت و روایت را حالا می‌توان درباره خود امامی این مستندساز فقید هم به کار برد که در حد و اندازه خودش تلاش‌های خوبی انجام داد و همین آثار ارزشمندی که ساخت، برای غنی‌ کردن و ارزشمند بودن عمر کوتاهش کفایت می‌کند. آثاری که نشان داد امامی هم دغدغه مردم و میهنش را داشت. روحش شاد و یادش گرامی.