لرستان، سرزمین هنرهای فراموش شده

سیاه‌چادر، چیت، قالی و گلیم از مهم‌ترین تولیدات عشایر هستند و روستاییان نیز به تولید قالی و گلیم و رنگرزی و جاجیم‌بافی مشغولند.البته خراطی، نمدبافی، قلم‌زنی، ورشوسازی، قالی، موج و گلیم‌بافی هم در شهرها علاقه‌مندانی را به سمت خود کشیده است. با این حال فعالان حوزه صنایع دستی می‌گویند که نیازمند حمایت هستند و باید مسئولان برای ماندگاری آثار تولیدی در این منطقه کاری کنند.یکی از مهم‌ترین نیازهای فعالان حوزه صنایع دستی، بیمه شدن و ایجاد بازاری برای فروش محصولات‌شان است.با این تفاسیر هم اکنون ۴۰۰ نفر بیمه شده در رشته‌های صنایع‌دستی لرستان، فعالیت دارند. اما افراد زیادی در بخش‌های مختلف این حوزه مشغول کارهستند که اگر توجهی به نیازهای‌شان نشود احتمالا عطای آن را به لقایش بخشیده و سراغ شغل و حرفه دیگری می‌روند.آن‌طور که معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان عنوان کرده در راستای حمایت از فعالان صنایع‌دستی در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۰ میلیارد تومان از منابع تسهیلات تبصره ۱۸ به صنعتگران صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان پرداخت شده است.
عباس حمزه‌ای می‌گوید: «در راستای برگزاری نمایشگاه‌های درون‌استانی و فراهم‌کردن زمینه برای حضور در نمایشگاه‌های سراسری و برون‌استانی نیز حمایت‌های لازم و مطلوب از فعالان صنایع‌دستی استان صورت‌گرفته به‌نحوی‌که بیشتر تولیدکنندگان صنایع‌دستی استان به این نمایشگاه‌ها اعزام می‌شوند.»
وی ادامه می‌دهد: «در راستای حمایت از صنایع در معرض فراموشی یا منسوخ شده، تأسیس خانه نساجی استان در دستور کار قرار گرفت و به‌منظور احیای رشته‌هایی مانند چرم‌بافی، موتابی، قلمکاری و… نیز آموزش مداوم رشته‌های صنایع‌دستی و اعطای تسهیلات صورت‌گرفته است.»

سرزمین هنر ماندگار

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های صنایع‌دستی در لرستان وجود برخی ملزومات برای تولید و ایجاد اشتغال در این حوزه است، ولی مشکلاتی نیز در این زمینه وجود دارد.با گذر به نقاط مختلف لرستان می‌توان مشاهده کرد که از دیرباز این نقاط مهد رشد و توسعه صنایع‌دستی بوده تا جایی که برخی نام‌های خانوادگی فامیل مانند گیوه‌کش، بوریاباف، قلمکار، سفیدکاری و … نشان‌دهنده رواج این صنایع در مناطقی از استان بوده و حتی در دوره پهلوی اول نیز از شغل و کسب‌وکار افراد برای تعیین نام خانوادگی استفاده می‌شده است.رشته‌هایی مانند حصیربافی بر خلاف تصور عموم در بخش‌هایی از لرستان مانند حوالی تالاب بیشه دالان بروجرد رواج داشته و دارد. درعین‌حال صنایع‌دستی مانند گیوه‌کشی در این استان باتوجه ‌به وجود ملزومات آن سابقه طولانی داشته و لازم است آموزش و به‌روزآوری در این رشته‌ها صورت گیرد.البته مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان اعلام کرده که معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان اقدامات ویژه‌ای برای حفظ و به‌روزآوری برخی هنرهای سنتی و صنایع‌دستی در لرستان انجام‌داده است.
عطا حسن‌پور با اشاره به این‌که احیای هنرهای سنتی و صنایع‌دستی، راز ماندگاری آنهاست، می‌گوید: «فعالان این رشته‌ها نباید فقط دنبال انجام کارهای تزئینی باشند، بلکه باید روی وجه کارکردی این صنایع تمرکز و تأکید داشته باشند، درحالی‌که ما باید دنبال انتقال این هنرها و صنایع به نسل آینده باشیم و آموزش و شاگردپروری نیز مدنظر تولیدکنندگان و فعالان این عرصه باشد. اگر صنایع‌دستی وجه کارکردی نداشته باشد حتی با به‌روزآوری آنها، در خطر فراموشی قرار می‌گیرند.»

رکود در دنیای صنایع دستی

کارشناسان صنایع دستی و میراث فرهنگی با تاکید بر این‌که مشکلات اقتصادی، دلیل اصلی رکود صنایع دستی است معتقدند که شهرداری می‌تواند با ایجاد خانه‌های خلاق، فرهنگ‌سراها و ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی از صنعتگران صنایع دستی حمایت کند.دلایل زیادی برای رکود صنایع دستی نه فقط در این استان بلکه در کل کشور وجود دارد. در گذشته صنایع دستی در زندگی مردم کارایی داشته است، اما با روند رو به‌ رشد صنعت، این هنر هنرمندان کارایی خود از دست داده است. البته بهترین راه برای این‌که صنعتگران بتوانند به کار و فعالیت خود ادامه دهند این است که خود را با زندگی امروزی وفق داده و تولیدات‌شان به‌روز شود.مشکلات مالی و اقتصادی تولیدکنندگان صنایع دستی از دیگر دلایل مهم رکود در این عرصه است که برای رفع این مشکل ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به صنعتگران تا حدودی می‌تواند این مشکل را رفع کند.دسترسی نداشتن تولید کنندگان به مواد اولیه مرغوب و با کیفیت از دیگر عوامل رکود صنایع دستی است که مهم‌ترین مواد اولیه که در لرستان مورد مصرف قرار‌می‌گیرد پشم است.با این‌که در لرستان پشم با کیفیت و خوبی تولید می‌شود، اما متأسفانه در این منطقه فرآوری نمی‌شود و به صورت خام از استان خارج و به مناطق هم‌جوار ارسال می‌شود که پس از ریسیده و رنگ شدن با چند برابر قیمت به خود لرستان برمی‌گردد.