بازنمایی تصویر معصومین (ع) در رسانه

به گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی رسانه‌ملی، حجت‌الاسلام میرخندان در ابتدای این نشست با اشاره به ویژگی‌های برنامه‌های نمایشی و غیرنمایشی گفت: یکی از مسائلی که فیلمسازان عرصه فیلم و سریال با آن روبه‌رو هستند به بازنمایی چهره پیامبر (ص)، اهل‌بیت (ع)، پیامبران و شخصیت‌های دینی مربوط می‌شود که همواره مورد پرسش و بعضا مشکلات فراوان قرار می‌گیرد.

وی افزود: ما وقتی سراغ تاریخ معصومین (ع) می‌رویم باید دلیل و کارکرد آن را در نظر بگیریم. آیا قرار است از این شخصیت‌ها به‌عنوان اسوه استفاده کنیم، آیا می‌خواهیم با نشان‌دادن شخصیت‌های منفی حقانیت آنان را به اثبات برسانیم یا قرار است دست به بازخوانی تاریخ اسلام بزنیم تا با کمک روایت‌مان از این شخصیت‌ها مصداق‌های امروزی را از آن استخراج کنیم؟

این پژوهشگر اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی رسانه تصریح کرد: در بحث بازخوانی تاریخ باید وجه انطباقی آن را در نظر بگیریم. باید تاریخ را به زبان امروز بیان کنیم و سراغ چرایی آن وقایع برویم. حجت‌الاسلام میرخندان، بخشی از این بازنمایی را از منظر سیاسی بررسی کرد و گفت: ترسیم وضع سیاسی زندگی معصومین (ع) و انطباق آن با تاریخ معاصر بخشی از بازنمایی تاریخی است که مهدی فخیم‌زاده در سریال «آخرین سردار» تلاش کرد به این موضوع اشاره کند. وی افزود: رسانه‌ها در معرفی الگو باید چند نکته را در نظر بگیرند. اولین نکته این است که باید الگویی عملی و قابل‌اجرا به مردم معرفی کنند. متأسفانه گاهی مواردی در رسانه مطرح می‌شود که بعضا سند و مدرک درستی ندارد و قابل‌اجرا نیز نیست.

استادیار دانشکده دین و رسانه دانشگاه صداوسیما به اهمیت رویکرد در تاریخ پرداخت و گفت: با درنظرگرفتن اوضاع سیاسی و فرهنگی می‌توان رویکرد‌های متفاوتی را از دل تاریخ برگزید. از بحث عبرت‌ها تا تطبیق رویداد‌ها می‌توان به الگو‌های مختلفی دست‌یافت، اما آنچه اهمیت دارد این است که باید الگویی عملی و قابل‌اجرا به مردم معرفی شود. متأسفانه گاهی مواردی در رسانه مطرح می‌شود که بعضا سند و مدرک درستی ندارد و قابل‌اجرا هم نیست.

حجت‌الاسلام میرخندان با اشاره به اهمیت تحقیق در این حوزه و ضرورت استفاده از منابع معتبر در جایی که با امر مقدس سروکار داریم اظهار کرد: برنامه‌های ترکیبی باید به سطح قابل قبولی از پژوهش نزدیک شود و عالمانه و عمیق موضوع را طرح کرد. در این برنامه‌ها انتخاب مجری هم می‌تواند تعیین‌کننده باشد و یکی از وجوه مؤثر و مهم به‌شمار می‌آید. حجت‌الاسلام میرخندان با اشاره به عنصر تخیل در کار‌های تاریخی متذکر شد: عنصر تخیل مهم‌ترین رکن در نمایش تاریخ معصومین (ع) است. از تاریخ‌نویسان تا پدیدآورندگان اثر هنری، بخشی از داستان معصومین (ع) را به تخیل پیوند می‌زنند. این عنصر در پژوهش‌های تاریخی کمتر و در نمایش تلویزیونی بیشتر است. در این میان آنچه به کمک تخیل می‌آید شیوه زندگی، نوع پوشاک و خوراک و سبک زندگی‌ای است که باید مبتنی بر پژوهش و اسناد تاریخی باشد و وفاداری‌اش به تاریخ اثبات شده‌باشد؛ اما مرز تخیل نباید در تعارض با واقعیات تاریخی باشد. نباید با ویژگی‌های آن شخصیت، زمان و مکان رویداد و با واقعیات تاریخی در تعارض باشد.

استادیار دانشکده دین و رسانه به مفهوم فاصله‌گذاری در نمایش نیز اشاره کرد و گفت: این مفهوم بیشتر در تعزیه رعایت می‌شود. زبان تعزیه شعر است و این فاصله ایجاد می‌شود تا مخاطب بداند این واقعه کربلا نیست. تعزیه‌خوان به‌صورت مدور حرکت می‌کند و شعر می‌خواند درحالی‌که در عالم واقع این‌طور نیست. جنگ و نبرد‌ها در تعزیه چکاچک شمشیر است و موسیقی تعزیه نقش زیادی در فاصله‌گذاری دارد.

حجت‌الاسلام میرخندان ادامه داد: هرچند در سینمای موج نو و بسیاری از تئاترها، تلاش‌های زیادی در موضوع فاصله‌گذاری شده‌است، ولی هوشمندانه‌ترین فاصله‌گذاری را در تعزیه می‌توان دید، چون نوعی روایت و روضه‌خوانی است. در تعزیه، تناسب سنی رعایت نمی‌شود و کسی اشکال نمی‌گیرد که چرا پیرمردی نقش حضرت‌عباس (ع) را بازی می‌کند درحالی‌که در سینما باید کاری کرد که مخاطب باور کند این معصوم است. در سینما باید زخم، واقعی باشد و جلوه‌های‌ویژه باید طوری باشد که کاملا واقعی دیده شود.

این پژوهشگر در ادامه تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های ممتاز رسانه‌ملی و سینمای ایران پرداختن به تاریخ اسلام است و تولید سریال‌هایی مبتنی بر تاریخ اسلام و قصص قرآن نقطه‌قوت این رسانه‌هاست؛ چراکه این ویژگی در تلویزیون‌های دیگر کشور‌ها به این پررنگی دیده نمی‌شود.

وی در پایان گفت: در بازنمایی زندگی معصومین (ع) عواملی مهم مانند: فیلمنامه مبتنی بر پژوهش و استناد‌های تاریخی، انتخاب بازیگر، طراحی صحنه و لباس و رویکرد اثر می‌تواند یک اثر نمایشی را به شکلی ماندگار کند و تصویری را در ذهن مخاطب بسازد که او را متحول کرده یا بر او تأثیر بگذارد.