احساس‌نگاری» در درمان جنبه‌های هیجانی زوج‌های نابارور اصفهان موثر واقع شد

جام جم آنلاین اصفهان؛ دکتر تهمینه دادخواه تهرانی عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی در نشست ترجمان و تبادل دانش آذرماه پژوهش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با عنوان طرح پژوهشی «بررسی تاثیر احساس‌نگاری برافسردگی، اضطراب، استرس و کیفیت خواب زنان نابارور مراجعه کننده به کلینیک‌های ناباروری اصفهان» گفت: نتایج نشان داد احساس‌نگاری یک روش در دسترس؛ کم‌هزینه یا بدون هزینه و موثر برای درمان جنبه‌های هیجانی زوج‌های نابارور است.

 ناباروری چهارمین رخداد پر‌استرس زندگی انسانهاست

دادخواه تهرانی با بیان اهمیت موضوع و این که چرا این عنوان را برای کار تحقیقاتی خودمان انتخاب کردیم؛ گفت: اولاً این که ناباروری یکی از معضلات بزرگ انسان در طول تاریخ بوده و در واقع مطالعات زیادی نشان داده که اگر رخدادهای پر‌استرس زندگی انسان‌ها را مقایسه کنیم؛ بعد از مرگ فرزند، مرگ پدر و مادر، مرگ همسر و خیانت همسر چهارمین رتبه اختصاص پیدا می‌کند به ناباروری یعنی استرس آن در رتبه چهارم است.

شیوع ناباروری در زوج‌های ایرانی بالای 20 درصد طبق تحقیقی در 1398 بوده

وی افزود: همچنین شیوع ناباروری در زو‌ج‌های ایرانی در تحقیقی که در سال ۱۳۹۸ انجام شده برابر20 و سه دهم درصد بوده است بعبارتی از هر پنج زوج ایرانی یک زوج با مشکل ناباروری دست و پنجه نرم می‌کند.

استرس ناباروری تاثیر منفی دارد بر شئونات مختلف زندگی افراد دارد

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ ادامه داد: همچنین استرس ناباروری تاثیر منفی دارد بر شئونات مختلف زندگی افراد؛ من‌جمله از جهت هیجانی که منظورم جنبه عاطفی است و همینطور از جنبه اجتماعی و حتی جنبه جسمی که استرس‌ها می‌توانند منجر به بیماری‌های روان‌تنی (سایکو سوماتیک) شوند و هر اضطراب و استرس و  نگرانی می‌تواند در ما علائم جسمی بوجود آورد.

درمان‌های ناباروری استرس ناباروری با وجود تاثیر منفی روی جنبه‌های عاطفی و اجتماعی زوج نابارور توجهی نمی‌کند

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان عنوان کرد: متاسفانه علیرغم این که این استرس ناباروری به شدت روی جنبه‌های عاطفی و اجتماعی زوج نابارور تاثیر منفی می‌گذارد اما در درمان‌های ناباروری به این ابعاد توجهی نمی‌شود و عمدتاً تمرکز بر جنبه درمان ناباروری از جهت وقوع تخمک‌گذاری، درست شدن جنین و کاشته شدن جنین تمرکز دارد.

۲۳ درصد از زنان ناباروری که تحت درمان‌های ناباروری پیشرفته هستند افسردگی خفیف تا شدید را تجربه می‌کنند

وی ادامه داد: حال آنکه تحقیقات نشان می‌دهد که ۲۳ درصد از زنان ناباروری که تحت درمان‌های ناباروری پیشرفته هستند افسردگی خفیف تا شدید را تجربه می‌کنند و  این آمار خیلی بالایی است.

در بحث ناباروری با یک سیکل معیوبی روبرو هستیم

دکتر دادخواه ادامه داد: و این افسردگی و اضطراب می‌تواند منجر به اختلال در خواب شود و این اختلال در خواب خودش باعث می‌شود که ریتم ترشح هورمون‌های بدن در طول شبانه‌روز بهم بخورد و بهم‌خوردن ریتم روزانه هورمون‌ها خودش می‌تواند مجدداً منجر به کاهش توانایی باروری شود بعبارتی ما با یک سیکل معیوبی روبرو هستیم که ناباروری، اضطراب و استرس و افسردگی ایجاد می‌کنند و اینها اختلال خواب می‌دهند اختلال خواب چون نظم هورمون‌ها را بهم می‌زند باز منجر به ناباروری می‌شود.

زوج‌های نابارور از نظر عاطفی و اجتماعی نیازمند حمایت هستند

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ افزود: بنابراین اگر بخواهیم این سیکل معیوب را بشکنیم لازم است که از زوج‌های نابارور از نظر عاطفی و اجتماعی حمایت ‌شود.  

درمان این مشکلات زوج‌های ناباروری روش‌های روانشناختی اما پر هزینه و زمان‌بر هستند

دکتر دادخواه درمان این اختلالات را بسیار ضروری و لازم دانست و با اشاره به این که اما چه روش‌هایی برای درمان اضطراب و استرس و افسردگی و اختلال خواب در زوج‌های ناباروری بکار رفته؛ اظهار کرد: روش‌هایی که بکار رفته همگی روش‌های روانشناختی هستند و انجام آنها مستلزم حضور یک روانشناس است؛ شامل آموزش‌های رفتاری شناختی مثل اینکه از نظر رفتار شناختی توصیه کنند تنفس‌های آرامی داشته باشید تا اضطرابتان پایین بیاید و افسردگی کاهش پیدا کند. روش دیگر گروه درمانی است که گروهی از افرادی را که مشکل مشابهی دارند یک جا دور هم جمع می‌کنند و با بازگو کردن تجاربشان در حضور یک روانشناس و مداخلاتی که روانشناس انجام می‌دهد به درمان آن جنبه‌های هیجانی منفی کمک می‌شود.

وی افزود: طرح‌واره درمانی که موضوع پیچیده‌ای است و جزو روش‌های جدید روانشناختی هست که روی الگوهای ذهنی افراد کار می‌کنند و الگوها را اصلاح می‌کنند.

دادخوا ادامه داد: روش دیگر نمایش درمانی است که در آن فرد در خصوص مشکلی که دارد یک نمایشی اجرا می‌شود و در طی آن نمایش مداخلات درمانی اعمال می‌شود؛ همچنین واقعیت درمانی که به فرد کمک می‌کنند به پذیرش واقعیت و واقعیت وقتی پذیرفته شود؛ مشکلات هیجانی فرد کاهش پیدا می‌کند. توانمندسازی روانشناختی و رفتار درمانی دیالکتیک که جزو جدیدترین روش‌های روانشناختی برای مشکلات روانی است.

 وی با تاکید براین که همه این روش‌ها به عنوان روش‌های موفق هستند؛ گفت: اما این روش‌ها همگی روش‌های پرهزینه‌ای هستند چه از نظر هزینه اقتصادی و چه از نظر زمان بر بودن؛ چون اینها نیاز به روانشناس دارند هزینه‌های روانشناسی گران است و نیازمند هماهنگی و نوبت گرفتن و مراجعه و ... هستند.  

دنبال روش درمانی در دسترس و کم هزینه و موثر بودیم

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی؛ تصریح کرد: بنابراین ما دنبال راه‌حلی بودیم که هم در دسترس باشد؛ هم کم‌هزینه و هم موثر باشد و بتواند به برطرف کردن اختلالات کمک کند.

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ ادامه داد: در راستای مطالعاتی که انجام دادیم با واژه و موضوعات احساس‌نگاری مواجه شدیم که خود ترجمه واژه برای ما خیلی چالش‌برانگیز بود؛ چون ترجمه آن شامل رسا گفتن یا رساگویی؛ شفاف گفتن، گسترده گفتن؛ ولی مفهومی که از آن برداشت می‌شد این بود که فرد باید احساسات خودش را به صورت شفاف و رسا و شیوا و ساده بیان کند در همین رابطه با روانشناسان و صاحب‌نظران مشورت و به نتیجه رسیدیم که بهترین اصطلاحی که می‌توانیم در فارسی جایگزین کنیم همان احساس‌نگاری است یعنی نوشتن احساسات؛ به روی کاغذ آوردن احساسات.

وی بیان داشت: این روش در واقع برون‌ریزی هیجانی یا تخلیه هیجانات درونی است که در این روش فرد به مدت چند روز احساسات خودش را روی کاغذ می‌آورد.

داده خواه اظهار کرد: در این مطالعه ۳ تا ۴ روز این کار را انجام دادیم همچنین در مطالعه دیگری قبلااین نوشتن را ۷ روز انجام دادیم؛ به هر حال فرد باید به مدت چند روز پشت سر هم هر جلسه به مدت تقریبا ۲۰ دقیقه در مورد موضوعی که هیجانات او را درگیر کرده یعنی تاثیر منفی عاطفی هیجانی بر ذهن او گذاشته بنویسد.

در احساس نگاری خیلی مهم است که ویرایش در ذهن ما صورت نگیرد

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ گفت: این نوشتن باید به گونه‌ای باشد که مثلاً من اگر یک تصادف داشتم که آسیب جدی به خودم یا خانواده یا یک فردی رسیده اگر در مورد آن می‌نویسم اولین کلماتی که به ذهنم می‌رسد را باید بنویسم بدون اینکه توجه داشته باشم به اینکه آیا املای آن درست است یا نه آیا جمله من فعل و فاعل دارد یا نه و آیا ادبیات نگارشی درست است یا نه و آیا این کلمه مودبانه هست یا نیست؛  واژه‌ها و عبارت‌ها و جمله ها را بنویسم.

در احساس‌نگاری خیلی مهم است که ویرایش در ذهن ما صورت نگیرد

وی ادامه داد: اولین عبارت و جمله را که نوشتیم جملات بعدی خود به خود روان می‌شود؛ اولین جمله سخت است؛ بنابراین خیلی مهم است که ویرایش در ذهن ما صورت نگیرد یعنی خیلی خام واژه‌ها و عباراتی که در مورد موضوع نگرانی داریم را رو کاغذ بنویسیم  و الا تخلیه هیجانی صورت نمی گیرد.

دادخواه تاکید کرد: تجارب دردناکمان یا موضوعی که درباره آن نگران هستیم در آینده اتفاق بیفتد، نگرانی چگونگی اتفاق آن هستیم؛ در ذهن ما یک شارژی دارد با نوشتن ما شارژ آن موضوع را تخلیه می‌کنیم بنابراین اگر یک تصویر پرنور و شفافی هست که در ذهن ماست و تمام تمرکز ما را به خودش اختصاص داده مثل چراغی هست که نورش خاموش می‌شود مادامی که شارژش زیاد هست تمرکز ما به آن هست وقتی شارژش تخلیه شود زهرش گرفته می‌شود.

 احساس نگاری علاوه بر اینکه جنبه‌های هیجانی را بهبود می دهد تاثیرات مثبت بر جنبه‌های جسمانی هم دارد

دکتر دادخواه اظهار کرد: مطالعات زیادی می‌گوید که این احساس نگاری علاوه بر اینکه جنبه‌های هیجانی ما را بهبود می‌بخشد مثلا افسردگی را کم می‌کند استرس را کم می‌کند اضطراب را کم می‌کند می‌تواند تاثیرات مثبت بر جنبه‌های جسمانی هم داشته باشد.

 دلایلی که این طرح پژوهشی انجام شد

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ عنوان کرد: چرا ما این موضوع را انتخاب کردیم یکی اینکه نازایی موضوع خیلی رایجی است و مستلزم درمان است به خاطر اثرات منفی هیجانی که دارد از طرف دیگر سیاست کشور ما مبنی بر افزایش موالید است همچنین درصد زوج‌های مبتلا به نازایی هم زیاد است پس همین که ما این زوج‌هارا درمان کنیم خودش به افزایش موالید کمک می‌کند از طرفی هم گفتیم یک محدودیت‌هایی دارد در درمان‌های روانشناختی از جنبه مسائل  اقتصادی و زمان‌بر بودن بنابراین ما این احساس‌نگاری را که در موارد مختلفی موثربودنش نشان داده شده بود انتخاب کردیم و با روش‌هایی که عرض می‌کنم این پژوهش را انجام دادیم.

 موفقیت احساس‌نگاری در پژوهش‌ ترس از زایمان

وی  با اشاره به مثال‌هایی از موفقیت احساس‌نگاری افزود:  ترس از زایمان پژوهش دیگر ماست کع قبلا انجام شد و ترس از زایمان هم در خانم‌های نخست‌زا که قبلا تجربه زایمان نداشتند و هم در خانم‌ها چندزا که قبلا تجربه داشتند و احتمالابه خاطر تجاراب ناخوشایندشان از زایمان می‌ترسند؛ آزمون کردیم.

تاثیر مثبت احساس نگاری در کاهش ترس از زایمان در زنان چندزا و نخست‌زا

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی؛ادامه داد: خوشبختانه احساس‌نگاری در پژوهش قبلی ما روی هر دو گروه تاثیر مثبت داشت اما در زنانی که چندزا بودند تاثیر مثبت آن بیشتر بود که توجیه خودش را دارد، الان هم هم خانم‌های نخست زا و هم چندزایی که نگران زایمانشان هستند و می‌ترسند را آموزش می‌دهم که شروع کنید نگرانی‌ها را در مورد زایمان بنویسید مثلا من از درد زایمان می‌ترسم از بخیه شدن می‌ترسم نگرانم که پرسنل با من بدرفتاری نکنند نگرانم که بچه من موقع زایمان آسیب نبیند و کلاً تمام نگرانی‌ها را هر روز بنویسند آنقدر بنویسند بنویسند بنویسند تا در ذهنشان کمرنگ شود.

نوشتن تا جایی که ترسها و نگرانی‌ها از اصالت خارج شود

وی تاکید کرد: البته نوشتن نگرانی‌ها در روزهای اول ممکن است فرد را برآشفته کند که جای نگرانی ندارد باید آنقدر نوشتن را ادامه دهد تا نهایتا احساس کند نوشتن موضوعات بی‌معنی است و موضوع اهمیت ندارد بعبارتی این ترس‌ها و نگرانی‌ها از اصالت خارج شود؛ مادامی که اصالت دارد باید نوشته شود وقتی که از اصالت خارج شد نوشتن لازم نیست.

نمونه پژوهش‌های دیگری که احساس‌نگاری موفق بوده؛ وجود دارد

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی؛ گفت: موارد دیگری که موفق بوده احساس‌نگاری افسردگی بعد از زایمان بوده؛ علائم استرس پس از حادثه؛ خانم‌هایی که جنین ناهنجار دارند و  کسانی که بیماری ایذ دارند به سازگاری با بیماری کمک کرده افرادی که پرفشاری خون دارند چون اضطراب و استرس را کم می‌کند کمک می‌کند و همینطور کسانی که سرطان پستان داشتند به بهبودشان کمک می‌کند.

احساس‌نگاری خانم‌های نابارور مراجعه کنند به کلینیک‌های اصفهان

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ در خصوص روش کار؛ اعلام کرد: از بین خانم‌های ناباروری که مراجعه می‌کردند به کلینیک‌های ناباروری اصفهان کسانی که دارای ویژگی‌های مورد نظر ما بودند انتخاب کردیم بصورت تصادفی به دو گروه اینها را تقسیم کردیم گروه اول که گروه آزمون بودند دقیقا باید احساس‌نگاری را به همین صورت که اشاره شد؛ انجام می‌دادند در مورد نگرانی‌های خودشان در مورد ناباروری می‌نوشتند مثلا من نگران این هستم که نکند با این همه پولی که خرج کردیم نتیجه نگیریم و برای مداخله بعدی هم پول نداشته باشیم من نگران این هستم که کلا این روش‌های ناباروری مشکل من را حل نکند و نازا بمانم و این نازایی منجر به طلاق و آشفتگی زندگی من بشود و من نگران این هستم که...

کاغذهای گروه احساس نگاری ریزیز و امحا شد

وی تصریح کرد: گفتیم فرد باید آزاد باشد این نوشته‌ها باید در همان روز ریز‌ریز و امحا شود اما در مطالعه ما می‌گفتیم نوشته‌ها را روز آخر به ما تحویل بدهند صرفا برای این که مطمئن بشویم که نوشته‌اند  اما در حضور خودشان این را ریز ریز و امحا می‌کردیم؛ و این که خود پاره کردن به درمان کمک می‌کند یعنی پاره کردن این نوشته‌ها را از اصالت خارج می‌کند و از ذهن پاک می‌شود.

گروه خنثی‌نگاری

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی؛ اظهار کرد: به گروه دوم می‌گفتیم خنثی‌نگاری کنند یعنی در مورد موضوعی بنویسند که حس و عاطفه‌ای نسبت به آن ندارند با عواطف ما با خوشحالی و ناراحتی ارتباطی نداشته باشد مثلاً اینکه من امروز عدس پلو و کشمش درست کردم امروز تلویزیون این فیلم را پخش کرد موضوعاتی که احساسات فرد درگیر آن نیست و موضوعات نگران کننده‌ ای برای فرد نیست ولی خود نوشتن در آن دخیل است.

مراحل آزمون احساس نگاری با پرسشنامه

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ بیان کرد: سه روز  مداخله را انجام می‌دادیم؛ ابتدا یک پرسشنامه افسردگی یک پرسشنامه اضطراب یک پرسشنامه استرس و یک پرسشنامه کیفیت خواب را پر می‌کردند بعد مداخلات سه روز انجام می‌شد بعد از سه روز دوباره پرسشنامه پر می‌کردیم و بعد دو هفته بعد هم پرسشنامه پر می‌کردند.

تحلیلهای آماری

دادخواه بیان کرد: اول در کار آماری این چهار موضوع را در افراد در دو گروه مقایسه کردیم و نشان دادیم که قبل از مداخله این دو گروه با هم شباهت دارد.

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی؛ عنوان کرد: بعد از سه روز دو گروه را مقایسه کردیم و دیدیم که در گروهی که آزمون احساس‌نگاری انجام داده بودند استرس، اضطراب، افسردگی و کیفیت خواب بهتر از گروه کنترل بود. 

مشاهده تاثیر مثبت بالاتر در گروه احساس نگاری

وی بیان کرد: از طرف دیگر هر گروه را خودش و قبل و بعدش را مقایسه کردیم و جالب این است که دیدیم در گروهی که خنثی‌نگاری هم کرده بودند این فاکتورها بهبود پیدا کرد و در گروهی که احساس‌نگاری انجام داده بودند خیلی این بهبود بیشتر بود یعنی در هر دو گروه موثر بود اما در گروه احساس‌نگاری تاثیرش بیشتر بود؛ بر اساس همین مقایسه‌ها به این نتیجه رسیدیم که احساس‌نگاری موثر است.

تاثیر احساس‌نگاری را برای موضوعات و بیماری‌های دیگری بررسی کنیم

مدرس ارشد کشوری زایمان فیزیولوژیک و بدون درد؛ با بیان این که چه پیشنهادی داریم برای پژوهش‌های آینده؛ گفت: تاثیر احساس‌نگاری را برای موضوعات و بیماری‌های دیگری بررسی کنیم چون بر اساس تعداد زیاد تحقیقات بهتر می‌شود؛ نتیجه‌گیری کرد.

جامعه آماری این مطالعه 102 نفر بودند

دادخواه در خصوص این سوال که جامعه آماری این پژوهش چند نفر بودند و نتایج کجا ارائه خواهد شد؛ اظهار کرد: جامعه آماری ما ۱۰۲ نفر بودند دقیقاً هر گروه ۵۱ نفر بودند همه نابارور بودند ولی کسانی را وارد مطالعه کردیم که ویژگی‌های مدنظرما از جهت فاکتورهای مورد بررسی را داشتند. الان مقاله آن در مرحله داوری قرار گرفته است؛ برای کاربردی شدن هم این که نتایج باید مقالات چاپ شده باشند؛ همچنین مراحل و سیر لازم باید طی شود یعنی تعداد خیلی زیاد تحقیق انجام بشود و محققان دیگری تحقیقات انجام دهند، بر طبق مجموعه یافته‌ها کارهای آماری داشته باشیم براساس نتیجه‌گیری نهایی می‌شود پیشنهاد کاربرد بالینی را داد.

بسته‌ها و یا دفترچه احساس‌نگاری بعنوان خدمات برای زوج‌های نابارور  کمک کننده است

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی؛خاطرنشان کرد:  البته نتایج بدست آمده از جهت کاربرد می‌تواند بصورت بسته‌هایی و یا دفترچه احساس‌نگاری تخصصی آماده و بعنوان خدمات در کلینیک‌های نازایی و متخصصان و ماماها برای زوج‌های نابارور ارائه شود؛ روش ساده است اما مانند بسیاری از موضوعات پزشکی که به نظر ساده است؛ استفاده خودسرانه توصیه نمی‌شود.

عضو هیئت علمی گروه مامایی و بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی در پایان به اشاره به آیه قلم تاکید کرد و گفت: از سوگندهای معجزه آسای قرآن کریم، قسم به دوات و قلم و نوشته در سوره قلم است: (ن والقلم وما یسطرون).

/* هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین