آفت تصمیمات خلق الساعه برای کشاورزان

اما واقعیت این کمبود‌های دوره‌ای محصولات کشاورزی چیست و متولیان چه رفتاری باید در پیش بگیرند که هم قیمت این محصولات در بازار کنترل شده و هم کشاورزان متضرر نشوند؟ در همین راستا، جام‌جم گفت‌وگویی با سید رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی انجام داده است.

قراربود سازوکار‌هایی در دولت برای هدفمندی تولید و صادرات محصولات کشاورزی شکل بگیرد تا مانع کمبود‌های دوره‌ای یا تولید مازاد محصولات کشاورزی در کشور شود پس چرا باز هم شاهد بی‌برنامگی در این حوزه هستیم؟
تا زمانی‌که کشورهنوز الگوی کشت مناسبی ندارد و تولیدکنندگان بی‌هدف و بی‌برنامه تولید می‌کنند، شاهد قیمت‌های متغیر و بسیار زیاد برای برخی محصولات کشاورزی در بازار هستیم. درحال حاضر هم به علت افزایش صادرات مقطعی و کاهش تولید، قیمت پیاز، گوجه فرنگی و خیار به‌شدت بالا رفته است. در فصل دیگر کشاورزان به سمت تولید گوجه فرنگی، خیار و پیاز خواهند رفت و درنتیجه میزان عرضه این محصولات از تقاضا بیشتر شده و محصول روی دست تولیدکننده باقی خواهد ماند و در این شرایط است که تولیدکننده از عدم بازگشت هزینه‌های تولید شکایت و گلایه می‌کند. از سوی دیگر سیب زمینی در این فصل با کاهش قیمت مواجه شده و تولیدکننده در فصل بعد زیر بار کشت این محصول نرفته و قیمت آن دوباره بالا می‌رود.
 
یعنی این افزایش قیمت متاثر از صادرات این محصولات نیست؟
دراین باره باید بگویم همه این بی‌برنامگی‌ها از نبود الگوی کشت ناشی می‌شود. حدود ۱۴سال است که متولیان به‌دنبال اجرای الگوی کشت در کشور هستند، اما هرسال موکول به سال بعد شده و به دلیل مشکلات ناشی از این تاخیر، تولیدکننده، مصرف کننده و صادرکننده همیشه متضرر شده و گلایه‌مند هستند. گاهی تولید یک محصول تا جایی زیاد شده است که برای صادرات آن جایزه در نظر گرفته می‌شود، مثلا صادرکنندگان سیب درختی در ازای صادرات، می‌توانند موز وارد کنند.
 
آیا سیاست‌هایی مانند جایزه برای صادرات سیب درختی درست بوده و اجرای آن صحیح است؟ 
این جایزه در برهه‌ای قرارداده شد که میزان تولید سیب درختی در کشور بالا بود، اما در شرایط فعلی که قیمت سیب درختی بسیار بالا رفته و به علت‌های مختلف نظیر سرمازدگی میزان تولید آن نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده، نباید همچنان برای صادرات این محصول جایزه و تشویق در نظر گرفته شود، طبیعتا ادامه این تصمیم اشتباه است. واردکننده مجبور است برای واردات موز، سیب مورد نیاز مصرف کنندگان داخلی را صادر کند و همین باعث به هم خوردن عرضه و تقاضا می‌شود که نتیجه آن گران‌تر شدن قیمت سیب و ناراضی بودن مصرف‌کنندگان داخلی است.
 
راهکار مدیریت بازار محصولات کشاورزی و جلوگیری از بی‌برنامگی در شرایط فعلی چیست؟
ابتدا باید آمار تولید، مصرف و صادرات مشخص شود. اجرا شدن الگوی کشت در کشور به این مسأله کمک بسیاری می‌کند و در مرحله بعدی باید تشکل‌های کشاورزی در جلسات مختلف تصمیم‌گیری حضور فعال داشته باشند، چراکه این تشکل‌ها دارای تجارب سودمند بوده و می‌توانند در اجرای نقشه راه مفید باشند. 
 
بی‌نظمی در تولید باعث انتقاد تجار شده است. مشکلات صادرکنندگان در شرایط فعلی چیست؟
باید در نظر داشت دو عامل باعث کندی صادرات می‌شود. اول این‌که محصولات کشاورزی مانند سبزیجات، میوه و صیفی‌جات فساد پذیر بوده و هیچ شرکت بیمه‌ای فسادپذیر بودن این محصولات را نمی‌پذیرد و صادرکننده همواره با ریسک و دلهره اقدام به صادرات محصولات کشاورزی می‌کند. مورد دوم این است که با توجه به تحریم‌های ظالمانه، صادرکنندگان نمی‌توانند ارز خود را به‌صورت قانونی وارد کشور کنند به همین دلیل همواره آن‌ها درکشور‌های حوزه خلیج‌فارس که کالای خود را امانی صادر می‌کنند، ارزخود را به صراف‌های محلی داده وصراف معادل دلار، رقم ریالی رابه حساب صادرکنندگان واریز می‌کند. 

بحران قرارداد‌های ناپایدار
مشکل صادرکنندگان محصولات کشاورزی را می‌توان تصمیمات خلق‌الساعه دانست که صادرات را ممنوع یا محدود کرده یا یکباره تعرفه و عوارض برای صادرات یک محصول کشاورزی وضع می‌کنند؛ این تصمیمات باعث می‌شود صادرکنندگان نتوانند به تعهدات خود پایبند باشند و در رقابت با سایر کشورها، بازار را از دست می‌دهند. تصمیمات خلق‌الساعه در مورد صادرات محصولات کشاورزی باعث عدم اعتماد بازار‌های خارجی به تجار ایرانی و ازدست رفتن فرصت‌های خوب صادراتی برای کشور می‌شود که در این مسیر هم تولیدکننده و هم صادرکننده دچار ضرر و زیان می‌شوند و از سوی دیگر کشور‌های خریدار محصول ایرانی زیر بار صادرات و قرارداد‌های ناپایدار نخواهند رفت.