‌بن‌ مایه هویتی حجاب و الزامات بازنمایی آن

حجت‌الاسلام حسین سوزنچی در ابتدای این نشست با بیان این‌که به نظرم مسأله حجاب هنوز به‌درستی فهم نشده و بخش عمده‌ای از مشکلات در جمعیت موافقان و مخالفان به عدم فهم صحیح صورت مسأله باز می‌گردد، گفت: در نهایت، برخورد‌ها نیز با مشکلاتی مواجه می‌شود و عوارضی دارد که امروز هم با آن‌ها روبه‌روییم. وی ابعادی از مسأله حجاب را از گذشته تا حال و آینده ترسیم کرد و ضمن تأکید بر ضرورت تغییر نگاه رسانه به مسأله حجاب و مواجهه مناسب با آن، به بررسی موضوع حجاب در زمان حال پرداخت و افزود: اکنون حجاب از منظر هویتی ــ تمدنی، از چهار زاویه نماد تصویری، ناظر به زن بودن (فمینیسم)؛ انقلاب جنسی و اقتضائات نظام سرمایه‌داری، جایگاه خیلی خاصی پیدا کرده‌است.

حجت‌الاسلام سوزنچی با اشاره به نگاه آینده در حجاب این پرسش را مطرح کرد که برای حل مشکل بی‌حجابی و بدحجابی چه کنیم و در پاسخ گفت: از سه زاویه باید به این موضوع نگاه کرد: از زاویه فرهنگی به معنای تقویت معنای درست حجاب و ارتقای آن از صیانت به کنشگری زن، با نیم‌نگاهی به بحث امربه‌معروف و نهی از منکر، از زاویه ساختاری به معنای جدی گرفتن آن به‌مثابه یک قانون مدنی با رعایت اقتضائات آن و از زاویه واقعیت عینی به معنی بازخوانی و بازتعریف حجاب و عفاف به‌عنوان یک واقعیت انسانی در نسبت با خانواده.

این استاد دانشگاه ضمن تبیین اهمیت حجاب در شرایط خاص امروز بیان کرد: در بعد هویتی، حجاب یک نماد هویتی و مسأله هویت، مسأله‌ای مدرن است. در جامعه جهانی نیز از همین رو، وقایعی رخ داده که حجاب را مهم جلوه داده‌است. ضمن این‌که چالش‌ها و مسأله‌سازی از حجاب را ما شروع نکردیم. دعوای حجاب را آتاتورک و رضاخان شروع کردند.

وی افزود: برداشتن حجاب در زمان رضاخان، کارشناسی شده‌بود، چون مسأله آن‌ها هویت بود و تصور می‌کردند اگر این چادر را بردارند، پرونده حجاب به‌تدریج بسته می‌شود.

حجت‌الاسلام سوزنچی با اشاره به ورود فرهنگ غرب در زمان رضاخان به بهانه مدرنیته و تجدد، گفت: در آن زمان ابتدا لباس متحدالشکل مطرح شد تا هویت‌های قومیتی از بین برود. در ادامه نیز کشف حجاب را باب کردند.

وی با بیان این‌که یکی از اشتباهات پس از انقلاب این بود که اصرار داشتیم فقط یک نوع پوشش کاملا تهرانی، یعنی چادر را رواج دهیم و نگذاشتیم فضا‌های قومیتی پوشش رواج پیدا کند، گفت: این درحالی است که باید بیش از این به هویت قومی توجه می‌کردیم و حجاب را در هر منطقه، با سبک پوشش همان منطقه نشان می‌دادیم.

این دانشیار دانشگاه باقرالعلوم (ع) با اشاره به مبحث حجاب و کنشگری زن گفت: آن نکته حجاب که ما سال‌هاست از آن غافل شده‌ایم این است که حجاب یعنی کنشگری زن. مفهوم حجاب، کنشگری، فعال بودن و انتخابگری زن است. چند سال است می‌گویم که نگویید حجاب اجباری، بلکه بگویید حجاب قانونی. ما مدافع قانون حجاب هستیم و نباید از این قانون عدول کنیم، اما قالب قانون همیشه اجبار نیست. می‌شود حجاب قانونی بدون اجبار داشت. به‌هرحال این عبارت تبیین می‌خواهد.

حجت‌الاسلام سوزنچی با بازخوانی حیا به‌عنوان بن‌مایه فطری زن متذکر شد: اگر سه‌گانه عقاید، اخلاق و احکام را به‌عنوان سه مرتبه وجودی انسان در نظر بگیریم، عقل و ایمان در لایه بنیادین عقاید قرار می‌گیرند و حیا، در ردیف عفاف و در زمره اخلاقیات.

وی ادامه داد: آیا حیا را می‌شود در بن‌مایه فطری وجود انسان دید یا صرفا یک خلق از اخلاقیات است؟ در برخی احادیث حیا و منطق به‌عنوان ممیز‌های اصلی انسان شمرده شده‌است؛ به‌نحوی که اگر حیا از کسی جدا شود، دین او هم حتما می‌رود. اگر بین زن و مرد تفاوت بنیادین فطری هست، پس محوریت در زن حیاست و حفظ این حیا برای زن موضوعیتی دارد به‌مراتب بیش از مرد؛ ازاین‌روست که پوشش و حجاب در زن موضوعیت خاص پیدا کرده‌است.