الزام آور بودن رعایت عرف همسایگی و همجواری

بعد از تشکیل جامعه ملل و پس از آن سازمان ملل متحد یکی از مهمترین و اساسی‌ترین موضوعاتی که در حوزه‌های جغرافیایی مختلف مطرح بود مساله حق همسایگی، حاکمیت سرزمینی و توجه به اینکه هیچ کدام از سرزمین‌های همسایگان نباید به محلی برای ناامن سازی و عبور از حق حاکمیت دیگر کشور‌های همسایه قرار بگیرد.

کد خبر: ۱۴۴۱۵۵۵

نویسنده سیدرضا صدرالحسینی كارشناس روابط بین‌الملل

در منشور سازمان ملل هم این مساله به طور واضح مطرح شده و در حقیقت یکی از موضوعاتی که توانسته صلح و امنیت پایدار در مناطق قابل توجهی از جهان را ایجاد کند همین توجه به قوانین و عرف همسایگی است.

آلزام آور بودن رعایت عرف همسایگی و همجواری

البته در موارد بسیار متعددی اختلافاتی تحت حاکمیت دولت‌های مختلف هم برای همسایگان باعث مسائل و مشکلاتی شده که نمونه‌های مختلف آن را می‌توانیم در منطقه خودمان و غرب آسیا مشاهده کنیم. بطور مثال در سال ۲۰۲۳ نزدیک به ۵۴۰ مرتبه حاکمیت عراق از سوی ترکیه نقض شده، اما هیچگاه این مساله باعث نشده که شرایطی پدید بیاید بغداد جنگی تمام عیار را با ترکیه آغاز کند و یا علنا به دنبال جبران اقداماتی باشد که بخشی از آن ممکن است ناخواسته صورت گرفته باشد.

با این حال باید توجه داشته باشیم که ارتقای ظرفیت کشور‌ها هم نسبت به این موضوع بسیار می‌تواند در حفظ حرمت همسایگی موثر باشد. البته در این مورد باید این نکته را یادآور شد که موضوع جلوگیری از استفاده از خاک همسایه‌ای چه در قالب اقدامات تروریستی و نظامی و چه در قالب اقدامات خرابکارانه از جانب کشور ثالث هم این موضوع جزو مسائل پذیرفته شده و مورد تاکید منشور سازمان ملل است.

به همین دلیل در ماده ۵۱ منشور سازمان ملل نیز به مساله دفاع مشروع و گزارش فوری به شورای امنیت سازمان ملل و اقدامات قانونی نیز تصریح شده است. بر این اساس می‌توان گفت در شرایطی می‌توانیم در منطقه امن و باثبات زندگی کنیم که ضمن رعایت همه موارد و حرمت‌های همسایگی، ارتقای ظرفیت‌ها هم افزایش پیدا کند.

بنابراین باید به این نکته هم توجه داشت که اگر کشور ثالثی به عنوان کشور میزبان که پذیرای برخی از گروه‌های شرور است و این گروه‌های تروریستی هم تحرکاتی را علیه کشور دیگر انجام می‌دهند از مسیر مجرای قانون بین الملل هم می‌توان اقداماتی را صورت داد.

در همان ماده ۵۱ منشور سازمان ملل تصریح شده که در صورت ایجاد ناامنی از سوی کشور‌های همجوار و همسایه، کشوری که در معرض آسیب گروه‌های تروریستی قرار گرفته است می‌تواند دفاع خود را با توجه به توان نظامی انجام دهد و گزارش آن را به سازمان ملل می‌دهد و این نهاد بین المللی هم با توجه سازوکار‌های مختلف از حیث فنی و همچنین اعزام کارشناس می‌تواند در این حوزه حرف نهایی را بزند.

تهدید امنیتی برای برهم زدن امنیت ایران در بلند مدت و چند لایه ادامه دارد. جمهوری اسلامی نمی‌توانست و نمی‌تواند دست روی دست بگذارد که تعداد انفجارها و اقدامات در داخل بصورت تصاعدی بالا برود‌.

تاکید دارم که، از خاک ایران خطر هیچ گروهکی کشورهای همسایه را تهدید نمی‌کند. در این چهل سال یک سرباز پاکستانی و در این دو دهه یک سرباز عراقی در مرزهای ایران توسط گروهک‌های مخالف حکومت مرکزی‌شان توسط ایران حمایت نشدند.

ایران به دلیل تسلط امنیتی و اطلاعاتی اجازه رشد به این گروهک‌ها در خاک خود نداد تا علیه همسایه وارد رقابت شوند اما پاکستان و عراق در مرزهای خود چنین تسلطی ندارند‌. ریگی از سال ۸۴ به تنهایی بیش از هفتصد ایرانی را کُشت و به خاک پاکستان پناه می‌برد.

با توجه به موارد بالا باید به این نکته اشاره کرد که جمهوری اسلامی در عرصه بین الملل تشخیص درست و دست به اقدام دقیقی زد.