طنین آواز اصفهان در آگهی های بازرگانی

این قطعه از ابتدای موسیقی بی‌کلام دبورا هنسون کونانت (هارپ‌نواز معروف آمریکایی)«Deborah Henson Conant» گروه «Caught In The Act» گرفته شده و ۱۵سالی هم تغییرنکرده بود تا این‌که در نخستین جشنواره فرهنگی اقتصادی پیام‌های بازرگانی که به تازگی به کار خود پایان داد و برترین‌ها نیز معرفی شدند، از قطعه جدیدی رونمایی شد تا جایگزین قطعه قبلی شود. مهم‌ترین ویژگی آن هم ایرانی بودن و اصالت داشتن این قطعه موسیقی کوتاه است. از آنجا که به شنیدن موسیقی خوب و اصیل ایرانی نیاز داریم، این کار می‌تواند در مدت کوتاهی مورد توجه قرار گیرد و مخاطب هم به شنیدن آن عادت کند. شهرام منظمی، آهنگساز این قطعه که سال‌هاست دغدغه اشاعه موسیقی اصیل ایرانی دارد، تلاش کرده با این اثر قطعه‌ای کوتاه و گوش‌نواز را به مخاطبان ارائه بدهد.
   
خالق قطعه جدید پیام بازرگانی این‌کیست؟
شهرام منظمی از آهنگسازان برجسته کشور اهل الشتر لرستان تاکنون آهنگ‌های زیادی ساخته است. او سابقه همکاری با خوانندگان معروف ایرانی را در کارنامه خود دارد. پدرش استاد درویش رضا منظمی موسیقی‌دان، آهنگ ساز و نوازنده کمانچه و ویولن از نوازندگان مشهور لرستان است.استاد درویش‌رضا منظمی موسیقی‌دان، نوازنده کمانچه و ویولن است. وی فعالیت حرفه‌ای خود را در گروه موسیقی شیدا و در کنار محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر آغاز کرد و سال‌ها مسئولیت معاونت آموزشی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران را بر عهده داشت.منظمى با آموختن کمانچه در الشتر و ویولون در خرم‌آباد، توانست در رادیوی محلی لرستان به اجرای برنامه بپردازد. ازسال۱۳۴۰ به مدت پنج سال نزد حسین یاحقی و مدتى نیز در هنرستان موسیقى ملی به آموزش علمی این ساز و ویولن پرداخت. منظمی بعد از این دوره، در دانشکده‌ هنرهاى زیباى دانشگاه تهران نزد نورعلی برومند و دکتر داریوش صفوت، ردیف‌هاى میرزا عبدا... را نیز فراگرفته و از این دانشکده با مدرک لیسانس موسیقی در رشته‌ نوازندگی کمانچه فارغ‌التحصیل شده است. او در زمینه یادگیری کمانچه از محضر علی‌اصغر بهاری و در زمینه تئوری موسیقی، جواد معروفی نیز استفاده کرده است. 
   
ظرفیت‌های خوبی که موسیقی ایرانی دارد
شهرام منظمی که سه قطعه برای آگهی بازرگانی ساخته و یکی از آنها نهایی شد، به جام‌جم می‌گوید: حدود ۱۵- ۱۰ سال بود که این اثر به عنوان آرم اگهی بازرگانی از رادیو و تلویزیون پخش می‌شد. از آنجا که من هم عضو شورا هستم، هر از گاهی به این موضوع خرده می‌گرفتیم که این قطعه ایرانی نیست وباید فکری به حال این موضوع کرد.چون به هرحال ما هم دغدغه‌هایی نسبت به موسیقی داریم. چون موسیقی‌های بسیاری کار کرده‌ایم و خیلی خوب ردیف‌های موسیقی را می‌شناسیم و می‌دانستیم ظرفیت‌های بسیار خوبی در موسیقی داریم که می‌توان از دل آنها یک کار مردم‌پسند، خوب و در خور و شایسته برای این موضوع انتخاب کرد و ساخت.وی ‌افزود: سه چهار ماه قبل که کلید جشنواره اگهی‌های بازرگانی زده شد، در کنار آن یک فراخوان برای ساخت چنین قطعه‌ای داده شد. واقعیت این است که من خیلی دوست داشتم با افراد دیگری در این زمینه رقابت شکل بگیرد، اما متاسفانه استقبال خوبی از این فراخوان نشد و آثار انگشت‌شماری ارائه شدند. شاید مهم‌ترین دلیلش این باشد که ساخت چنین اثری کار راحتی نیست. چون در یک زمان ۶ ثانیه‌ای می‌بایست یک اعلان‌، یک هشدار و یک پیام را در قالب موسیقی برسانیم. منظمی با ذکر مثالی در این باره توضیح می‌دهد: مثلا قطعه «سلام علیکم» زنده‌یاد استاد حسن کسایی ملودی داشت که بسیار ارزشمند بود. می‌توانم بگویم ما از این دست آثار در موسیقی‌مان کم نداریم. بنابراین با الهام از همان قطعه دوست داشتم کاری انجام شود. از طرفی در نغمات، گستردگی دستگاه‌های آوازی را داریم. ضمن این‌که هر موسیقی‌دانی برای خود حس و حالی دارد. من هم یک کار در گوشه بیداد دستگاه همایون ساختم و یک کار هم در گوشه شور شهناز. این کار هم که انتخاب شد گام مینوری شبیه گام اصفهان خودمان است چون آواز بیات اصفهان ما شبیه گام مینور است.در واقع ما ربع پرده داریم، اما آنها ندارند. به هر حال این کار انجام شد و به لحاظ ارکستراسیون کار حجیمی بود که مورد پسند قرار گرفت و انتخاب شد. وی در پاسخ به این سؤال که بین سه قطعه‌ای که به این منظور ساخته، کدام مورد رضایت او قرار گرفته می‌گوید: نسبت به کار دومی که در گوشه شور شهناز بود حس بهتری داشتم. به هر حال عرق ایرانی من در موسیقی بسیار بالاست و موسیقی سنتی را بیشتر می‌پسندم. البته اثری هم که مورد تایید قرار گرفته کاملا ایرانی است. آنچه مهم و باعث خوشحالی است این است که سرانجام این موسیقی تغییر کرد.
   
زمان، مهم‌ترین چالش
منظمی درباره مهمترین چالشی که برای ساخت این اثر داشته هم بیان می‌کند: شاید بتوان گفت مهمترین چالش ساخت این قطعه زمان بود. البته کار من ۷ ثانیه شد که برای این باکس باید به ۶ ثانیه تبدیل می‌شد و این کوتاه کردن زمان هم کار ساده‌ای نیست. درست مثل این است که یک کار ۷۰ دقیقه‌‌ای را به ۶۰ دقیقه تبدیل کنید. در این شرایط، کار سخت می‌شود. اما باید این اتفاق می‌افتاد و زمانش تغییر می‌کرد.وی در پاسخ به این‌که در ساخت این قطعه از چه سازهایی استفاده شده است هم عنوان می‌کند: در ساخت آن از ساز زهی، سنتور، دف، کلارینت و کمی هم پرکاشن الکترونیک استفاده شده است. منظمی درباره این‌که قطعه جدید چقدر بتواند روی مخاطب اثر‌گذار باشد و با آن ارتباط برقرار کند، می‌گوید: همان‌طور که می‌دانید این کار برشی ۶ثانیه‌ای از اثری ۷-۶ دقیقه‌ای است. یعنی از هر جای آن موسیقی بی‌کلام می‌توانستند ۶ ثانیه برش بدهند. یعنی کار بسیار ساده‌ای است. اما این قطعه ساخته شده است و سختی‌های خودش را دارد. با این حال من فکر می‌کنم این کار باید شنیده شود. چون کار قبلی هم ۱۵ سال شنیده شد. این قطعه هم یک سال باید پخش و شنیده شود. بعد ببینید مردم چه ارتباطی با آن برقرار می‌کنند. موسیقی به خصوص موسیقی ایرانی، موسیقی تفکر و اندیشه است و موسیقی گذرایی نیست. بنابراین با شنیده شدن و تکرار شدن ملکه ذهن می‌شود و ارتباط مخاطب هم با آن برقرار می‌شود. وی که بیش از دو دهه است در شورای موسیقی کار نظارت و بررسی آثار را برعهده دارد، در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو در پاسخ به این سؤال که موسیقی و شعر آگهی‌های بازرگانی چقدر باید متناسب با فرهنگ و هنر و موسیقی اصیل ایرانی باشد و از طرفی بتواند اثرگذار هم باشد، می‌گوید: موسیقی آگهی بازرگانی یک مقوله کاملا مجزا از یک موسیقی جدی است. چون با هدف معرفی یک کالا ساخته می‌شود و به همین دلیل کار بیشتر تجاری و بازاری است. بنابراین گاهی یک کار خیلی صنعتی است. مثلا قرار است کاری برای تبلیغ یک بیسکوییت ساخته شود؛ این موسیقی جنس بازاری دارد. گرچه باید مراقب شعر هم بود تا توهین‌آمیز نباشد و از طرفی با محصول هم هماهنگی داشته باشد. با این حال سازنده باید سعی کند ذائقه ایرانی در آن موسیقی و شعر وجود داشته باشد و برگرفته از دستگاه‌ها و نغمات موسیقی خودمان باشد. اما تنظیم کار خیلی مهم‌تر است. یعنی تنظیم‌کننده باید کاملا ادوات موسیقی را بشناسد تا در کار از آنها استفاده کند.

نگاه حرفه‌ای  به موسیقی آگهی‌ها
منظمی توضیح می‌دهد: حتی‌گاهی سوت خیلی می‌تواند نقش موثری در یک کار تبلیغاتی داشته باشد. بنابراین باید از ادوات و آلات موسیقی استفاده شود که به مدد این کار بیاید. این نکته بسیار مهمی برای موسیقی یک آگهی بازرگانی است. این آهنگساز در پاسخ به این سؤال که آیا این ویژگی را در اگهی‌های بازرگانی که از صداوسیما پخش می‌شود می‌بیند یا نه می‌گوید: فکر ‌کنم این اتفاق در چند سال اخیر افتاده است. شاید تا ۱۵- ۱۰ سال قبل کارها خیلی دم‌دستی بوده است. اما امروزه شکل کارها خیلی حرفه‌ای‌ترشده است وبچه‌ها خیلی خوب کار می‌کنند ونگاهی حرفه‌ای وتخصصی به این کاردارند وعلم روز را خوب می‌شناسند. به هر حال در این زمینه فضای مجازی خیلی توانسته به آنها کمک کند. البته تقلید هم زیاد شده است. شاید ما در هر جلسه از شورا بین ۱۰۰ کار به ۸-۷ کار ایراد و اشکال داریم. یعنی یک سرشباهت‌ها و تقلیدها درموسیقی کارها وجود دارد. از این رو سعی می‌کنیم با تغییراتی در ملودی و شعر، کار جدیدی ارائه کنیم.