تثبیت سازه‌های شوشتر، الگویی برای حفظ سازه‌های آبی

مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر در حاشیه هفدهمین نمایشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران گفت: تجربه تثبیت سازه‌های آبی شوشتر می‌تواند به عنوان نمونه برای سایر محوطه‌ها استفاده شود.

امین مهدوی کیا، مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر، خصوص اصلاح ترک‌های این سازه‌ها اظهار داشت: پیگیری‌هایی توسط مدیریت میراث شهرستان شوشتر برای رفع این چالش صورت گرفته است و آبفا شهرستان نیز در این امر نقش مهمی ایفا کرده است.

وی افزود: بیش از ۱۰۰ سازه آبی در شهر وجود دارد که بخشی از نظام آبی شوشتر را تشکیل می‌دهند. از این تعداد، ۱۳ عدد از آنها به عنوان اثرهای ثبت جهانی محسوب می‌شوند که شامل بندها، پل‌ها و محوطه‌هایی هستند که اساس و پایه آنها به دوران ساسانی برمی‌گردد.

مهدوی کیا بیان کرد: ما برای بررسی وضعیت زمین شناسی این منطقه، مطالعاتی انجام دادیم که تقریباً ۱۵ سال به طول انجامید. یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های ساکنان شوشتر، رانش دیوار غربی آبشار به طول ۶۰ متر و ارتفاع ۲۵ متر به سمت آسیاب‌ها بود. اگر اقدامات لازم انجام نمی‌شد، این رانش باعث تخریب این دیوار می‌شد و بخشی از آسیاب‌ها از بین می‌رفت. همچنین، رودخانه گرگر نیز مسدود می‌شد و آبرسانی به آسیاب‌ها و زمین‌های زراعی پایین دچار مشکل می‌شد.

وی اظهار کرد: ما از سازمان یونسکو درخواست کرده بودیم تا موضوع را بررسی کند و پس از یک بازدید میدانی حدود سه چهار روزه، به ۳ راهکار برای حل این مشکل رسیدیم. یکی از این راهکارها در هیئت راهبردی پایگاه و سپس در شورای تخصصی اداره کل پایگاه‌ها مورد تصویب قرار گرفت.

مهدوی کیا افزود: اکنون این اقدامات وارد مرحله اجرایی شده است. از شهریورماه سال ۱۴۰۱، اجرای این عملیات آغاز شده است. در این عملیات، دیوارها به چند لایه دوخته شده و در نهایت لایه‌ای ایجاد می‌شود که با محوطه آبشار‌ها سازگاری داشته و دوخت‌های انجام شده قابل رویت نیستند.

وی با اشاره به خرید ملک های بالادستی سازه‌های شوشتر، افزود: از مجموعه آسیاب‌ها تا بالا دست مجموعه، حدود ۱۳۳ پلاک مسکونی بر روی لبه جداره‌ها قرار داشتند و تمامی این پلاک‌ها متعلق به مالکان شخصی بودند که در آنها ساکن بودند. در صورتی که این اقدام انجام نمی‌شد، جداره‌ها به همراه خانه‌های موجود بر روی آنها واژگون می‌شدند و زندگی مردم در خطر قرار می‌گرفت. در ابتدا، فاز تملک خانه‌ها آغاز شد و سپس به تثبیت جداره‌ها پرداخته شد.

مهدوی کیا اظهار کرد: در فاز اول، ۴ واحد تملک شد و در فاز دوم، ۱۰ واحد دیگر تملک شدند. در نهایت، تعداد ۱۳۳ پلاک تملک رسیدند. در فاز نخست، قرارداد پیمانکاری برای طول ۶۰ متر از جداره اصلی امضا شده است، در حالی که طول کل جداره تقریباً ۲۵ متر است. پیمانکار این پروژه شرکت عروج راه خوزستان است که انتخاب این شرکت از طریق یک فرآیند مناقصه‌گذاری انجام شد و پروژه در مرحله اجرا قرار گرفت.

مهدوی کیا اظهار داشت: علاوه بر تثبیت جداره‌ها در شوشتر، این تجربه می‌تواند به عنوان یک پایلوت برای محوطه‌های دیگر نیز استفاده شود. انجام این کار حدود ۱۵ سال طول کشیده است، زیرا در این مقیاس هیچ نمونه مشابهی وجود نداشت.

مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر نیز اظهار داشته است که برای مطالعه و تحلیل این پروژه حدود ۱۵ سال زمان صرف شده است و تمامی مستندات مربوطه در دسترس قرار دارند.