شکایت از ممنوعیت عزاداری!

زبان رسمی دربار گورکانیان که در قرن دوازدهم بر ایران و هند تسلط داشتند، فارسی بود و همین اتفاق، منجر به نزدیکی و تعامل بیشتر ادبیات ایران و هند شد. پیش از آن هم البته قرابت‌ ریشه‌های زبانی و اشتراکات فرهنگی، زمینه‌ساز وفاق ادبی شده بود اما در دوره گورکانیان این ارتباط شکل عمیق‌تر و محکم‌تری یافت. در این میان، شعرای بسیاری را می‌توان یافت که واسطه تحکیم این پیوندند، هرچند خود گمنام و مهجور مانده‌اند، شُکری هندی از جمله این چهره‌هاست.
   
دقت و حوصله فراوان
یافتن مستنداتی دقیق و متقن از دوره‌ زیست شکری کار چندان راحتی نیست، زیرا آنچه درباره او به‌جا مانده، اندک و پراکنده است. گاهی نیز اقوال و روایات متناقضی درباره او وجود دارد که به‌سادگی نمی‌توان تأیید یا ردشان کرد و در این مواقع پژوهشگران و مؤلفان وقایع پرتکرار و متکی بر منابع موثق را مبنای کار خود قرار می‌دهند، گرچه حتی در این‌گونه موارد هم امکان تخطی از واقعیت وجود دارد. به همین سبب تحقیق و تألیف درباره شاعر مهجوری همچون شکری زمان، دقت و حوصله فراوان می‌طلبد. امیرحسین مدرس کوشیده در مجموعه «سفر در حباب» با در نظر گرفتن چنین ملاحظاتی به معرفی شکری هندی برای مخاطبان حرفه‌ای و جدی ادبیات بپردازد.
   
شکری‌های متعدد!
در میان کتبی که به شرح حال شعرا پرداخته‌اند به نام شکری بسیار اشاره شده است، اما هیچ‌یک از آنها شکری هندی نبوده و بنابراین کار یافتن نام و نشان از این شاعر به‌شدت دشوار به نظر می‌رسد و بیشتر از طریق تعمق در آثار خود او امکان‌پذیر است. مؤلف نیز به همین شیوه عمل کرده و سعی در یافتن ویژگی‌های این شاعر از راه جست‌وجو در اشعار به‌جا مانده از او داشته است. دوره زندگی او به استناد برخی استقبال‌های شعری که از شعرایی از قبیل میرزا زاهد علی‌‌خان لاری متخلص به «سخا» کرده، به اوایل قرن دوازدهم برمی‌گردد. 
   
شکوه از ممنوعیت عزاداری
برخی اشارات شکری به مکان‌ها، اشخاص یا وقایع نشان از زیست متلاطم و پر از سیر و سفرش دارد و از عقایدش درباره موضوعات مختلف پرده برمی‌دارد. دربین اشعارش که درقالب قصیده، غزل،مثنوی، رباعی، مسمط و مخمس سروده، به سفرهایش به شهرهای بسیاری ازهند اشاره کرده است. اوهمچنین به حج رفته ودرباره آن نیز در اشعارش، ابیاتی آورده است.سفرش به بصره نیز برایش چنان اهمیتی داشته که در مورد آن نیز مطالبی نوشته و ازممنوعیت عزاداری برای امام حسین(ع) در آن سرزمین شکوِه کرده است. شکری براساس آنچه درباره موضوعات مختلف گفته، شاعری است که آثارش هم بعد عرفانی داشته و هم جنبه‌های گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روزگاری را که در آن می‌زیسته دربر گرفته است. به‌علاوه، از منظر زیبایی‌شناسی ادبی نیز آثار او درخور تعمق‌اند و جلوه‌های متعددی از به‌کارگیری صنایع و بدایع را در اشعار او می‌توان یافت که مؤلف در بخشی جداگانه از کتاب به آنها نیز پرداخته است.
   
شاعری «دو رنگ»
شکری در دوره رونق سبک هندی می‌زیسته و خود نیز از آن در آثارش بهره برده است. اما به تعبیر مؤلف کتاب، شکری شاعری «دو رنگ» به‌شمار می‌آید که هم ویژگی‌های سبک هندی و هم عناصری ازسبک عراقی را در اشعارش می‌توان یافت. هرچند او در اغلب مواقع از پیچیده‌گویی‌ها و طمطراقی که سبک هندی با خود دارد، پرهیز نموده و تلاش کرده شعری روان و دور از سنگینی‌ها و بازی‌های کلامی پیچ در پیچ را به مخاطبش عرضه کند. با این‌حال او از خلاقیت در به‌کارگیری صنایع ادبی دست نکشیده و ظرافت‌های زبانی اشعارش، چشمگیر و درخور ستایش‌اند.اواغلب شرحی برپیشانی آنها نگاشته و درباره سبک، موضوع، مکان و حال و هوای‌شان مطالبی عنوان کرده است. به طور نمونه درباره غزلی نوشته که: «در بندر هگلی به تحریر درآمده». به همین علت است که هیچ منبعی به اندازه خود او به شناسایی‌اش و درک سبک زیستی و حرفه‌ای‌اش کمک نمی‌کند.
   
درک روشن‌تر از شخصیت و زندگی شاعر
اما جدای از بخش اول کتاب که توضیحات و نکات مهم در تصحیح اشعار و مطالبی را که در غور و تتبع آثار این شاعر باید به آنها توجه داشت در خود جای داده، بخش‌های بعدی مجموعه تماما به آثار منظوم شکری اختصاص یافته است؛ اشعاری که با مطالعه بخش آغازین کتاب می‌توان به درک روشن‌تری از آنها و از شخصیت و زندگی شاعر رسید. نگاهی کلی به مجموعه آثار شکری نشان می‌دهد که اگرچه او در تاریخ ادبیات شاعری بی‌نشان به شمار می‌آید، اما ادیب، فعال اجتماعی و متفکری پویا بوده که کوشیده مضامین مهم هستی‌شناسی، اجتماعی و سیاسی زمانه‌اش را در قالب شعر مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد و همین مسأله هم کتاب اشعار او را درخور تأمل‌ و مطالعه دقیق می‌نماید.این کتاب ۲۵۲صفحه‌ای، با قیمت ۲۰۵۰۰۰ تومان قابل خریداری است.