نگاهی به تولید موسیقی های آیینی در تلویزیون
هنر موسیقی همواره متأثر از حادثه عظیم کربلا بوده که خروجی آن در ساخت و تولید موسیقی‌ها، آوا‌ها و نواهای عاشورایی متبلور است.
صداوسیمای جمهوری اسلامی و مرکز شعر، موسیقی و سرود این سازمان نیز همواره پرداخت به موسیقی های آیینی و عاشورایی و تولید آثار متنوع و متعدد در این حوزه را در دستور کار خود قرار داده اند که انتشار سالانه آهنگ‌ها و سرود‌های مختلف شاهدی بر آن است. همچنین برای تیتراژ ابتدایی و پایانی برخی از مجموعه‌های نمایشی با موضوع واقعه عاشورا و قیام امام حسین (ع) آهنگ‌ها و سرود‌هایی ساخته شده که برخی از آنها در زمره آثار تراز، ماندگار و خاطره‌انگیز قرار گرفته‌اند.
بسیاری از نماهنگ‌های عاشورایی تولیدشده در رسانه ملی نیز سال‌هاست که روی آنتن شبکه‌های مختلف تلویزیون می‌روند و همچنان مخاطبان خاص خود را دارند. در ایام محرم و صفر که با نام اباعبدالله‌الحسین (ع) عجین شده است، به بررسی نوا‌ها و موسیقی‌های آیینی پرداخته‌ایم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
تولید ۱۳ نغمه جدید حسینی
مرکز شعر، موسیقی و سرود صداوسیما امسال نیز همچون سنوات گذشته آثار جدیدی را با موضوع محرم و عاشورا تولید کرد که در این ایام از شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی درحال پخش اند.
این قطعات موسیقایی جدید شامل ۱۳ قطعه بوده است که در این مرکز تولید و برای ارائه به مخاطبان شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی در اختیار معاونت‌های صدا، سیما و استان‌ها قرار گرفته؛ قطعاتی که حاصل کار گروهی این هنرمندان است و شامل «حریر عاشورا» با آهنگسازی امید معنوی و وحید اختری، تنظیم باربد زارع، شعر علیرضا قزوه و به‌خوانندگی امید معنوی؛ «نوای علقمه» با آهنگسازی و تنظیم امیر جمال‌فرد، شعر حسین سعادتمند و خوانندگی سعید خوانساری؛ «داغ برادر» با آهنگسازی و شعر سینا دست‌خوش و خوانندگی محمد حشمتی و ماهور مظفری؛ «جان فدا» با آهنگسازی و شعر سینا دست‌خوش و خوانندگی ماهور مظفری؛ «حسین بن علی (ع)» با آهنگسازی فرهاد برنجان، شعر ناصر حامدی و خوانندگی علی نفری؛ «حضرت عباس (ع)» با آهنگسازی و خوانندگی شاهرخ شیردوست، تنظیم مجید رضازاده، با شعری از عبدالرضا رضایی‌نیا؛ «گلوی بریده» با آهنگسازی و خوانندگی عبدالرسول کارگشا و شعر علیرضا قزوه؛ «یا اباالفضل» با آهنگسازی داود ورزیده، شعر ابوالقاسم حسین‌جانی و خوانندگی سعید خوانساری؛ «عباس‌علی (ع)» با آهنگسازی محمدرضا عقیلی، شعر علیرضا قزوه و خوانندگی بهروز کلک‌ران؛ «خدا می‌دونه» با آهنگسازی و خوانندگی مصطفی راغب و شعر عالیه محرابی؛ «ظهر محرم» با آهنگسازی و خوانندگی عبدالرسول کارگشا و شعر علیرضا قزوه؛ «عطر سر‌های بریده» با آهنگسازی میثم طاهری، شعر علیرضا قزوه و خوانندگی علی چراغی و «عطر محرم» با آهنگسازی پویان اعتصامی، شعر مرضیه فرمانی و خوانندگی فریدون بیگدلی می‌شود.
برنامه های موسیقی محور عاشورایی تلویزیون
هرساله و هم‌زمان با ایام عزاداری سیدوسالار شهیدان حسین بن علی (ع)، برنامه‌های متعددی با محوریت موسیقی و نواهای آیینی و عاشورایی در شبکه‌های مختلف سیما تولید و پخش می‌شود. ازجمله برنامه‌هایی که امسال از شبکه چهار تلویزیون پخش و اتفاقاً با استقبال مخاطبان مواجه شد، «چهارگاه» به تهیه‌کنندگی کامران سیف‌الله و با اجرای امیرحسین مدرس است. هوشنگ جاوید، جامعه‌شناس و پژوهشگر موسیقی اقوام و سیدمحسن حسینی، ردیف‌دان و خواننده آواز ایرانی میزبانان ثابت «چهارگاه» بودند و در هر برنامه با مهمانان این برنامه که از خوانندگان مختلف نواحی و افرادی که در حوزه نغمه‌خوانی‌های عاشورایی فعالیت داشته‌اند، به گفتگو نشستند. در هر قسمت از این ویژه‌برنامه، یک قطعه معروف عاشورایی و ملی پخش و در بخش دیگر به نغمه‌خوانی و عزاداری‌های محلی پرداخته شد.
فصل جدید برنامه «حسینیه معلی» نیز از شبکه سه روی آنتن رفت. در این برنامه که با اجرای نجم‌الدین شریعتی و حضور حاج محمدرضا طاهری، سیدرضا نریمانی، نزار القطری، مهدی رسولی و شیخ مصطفی کرمی در میز مداحان پخش می‌شد، هر شب مداحان و دسته‌های عزاداری از شهر‌ها و مناطق مختلف کشور بر طبق آیین و رسوم خود به عزاداری می‌پردازند و نواهای حسینی مخصوص به دیار خود را به گوش مستمعان رساندند.
«نسیم‌آوا» به تهیه‌کنندگی و با اجرای محمدرضا محبی، ازجمله برنامه‌های تدارک دیده‌شده ایام ماه محرم شبکه نسیم بود. پخش تیتراژ‌های ماندگار فیلم و سریال‌های محرمی، موسیقی‌های محرمی، حضور خوانندگان جوان، گروه‌های سرود، کارشناس نوحه‌نواحی اصیل، نوحه‌خوانندگان معروف کشور در هیئت‌ها و ... ازجمله بخش‌های این برنامه بوده است که البته تداوم دارد.
برنامه «دل‌نوا» نیز از برنامه‌های محرمی‌شبکه افق است که با موضوع پخش نماهنگ و مداحی مذهبی روی آنتن این شبکه می‌رود.
ترکیب جذاب درام و موسیقی
علاوه‌بر برنامه‌های ثابت تلویزیونی، موسیقی و نواهای عاشورایی در برخی از سریال‌های نمایشی هم مورد توجه قرار گرفته و حتی به یکی از عوامل و دلایل جذابیت اثر تبدیل شده است. موضوع و قصه این سریال‌ها نیز عمدتاً درباره قیام عاشورا و مسائل و حواشی مربوط به این واقعه عظیم است. برای مثال، موسیقی سریال «مختارنامه» ساخته امیر توسلی و بهزاد عبدی و آهنگ تیتراژ شروع آن با صدای علی‌اکبر سلطانعلی یکی از جذابیت‌های ماندگار این سریال داوود میرباقری به‌شمار می‌رود. مخاطبان تلویزیون همچنین با موسیقی سریال «شب دهم» ساخته فردین خلعتبری و آهنگ پایانی سریال با صدای علیرضا قربانی، خاطره‌ها دارند. موسیقی «معصومیت از دست رفته» دیگر سریال عاشورایی میرباقری که توسط فریدون شهبازیان ساخته شده است، از دیگر آثار موسیقایی ماندگار در این حوزه محسوب می‌شود. آهنگ تیتراژ پایانی این سریال را محمد اصفهانی خوانده است. موسیقی متن سریال «پریدخت» ساخته آریا عظیمی‌نژاد هم ازجمله موسیقی‌های عاشورایی شاخص در میان سریال‌های تلویزیونی به‌شمار می‌رود. سالار عقیلی خواننده آهنگ تیتراژ پایانی «پریدخت» است.
مشاور رئیس مرکز شعر، موسیقی و سرود صداوسیما
مشاور رئیس مرکز شعر، موسیقی و سرود صداوسیما درباره عملکرد تلویزیون به‌خصوص در دوران تحول رسانه ملی در پرداختن به موسیقی‌های آیینی و عاشورایی می‌گوید: به اعتقاد بنده اولین قدم مهم تحولی در حوزه موسیقی سازمان، از همان ابتدای انتصاب رئیس جدید مرکز شعر، موسیقی و سرود صداوسیما برداشته شد؛ جایی که در حکم دکتر جبلی برای علیرضا قزوه، واژه «شعر» به اسم و عنوان «دفتر موسیقی و سرود» اضافه شد که تأکید بسیار مهمی‌بر جایگاه شعر در سازمان داشت.
حمید حیدرپناه ادامه می‌دهد: بدون تردید شعر به‌عنوان پایه اصلی ساخت یک موسیقی، نقش مهمی در توفیق یک اثر فاخر دارد؛ بنابراین در دوره تحول با تقویت حوزه شعر و پررنگ شدن نقش آن در ساخت موسیقی و همچنین پررنگ‌تر شدن حضور شاعران و شعرخوانی در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، یکی از مهم‌ترین اتفاقات در دوره اخیر بود که البته پرداختن به اشعار آیینی عاشورایی هم بخش مهمی از این روند به حساب می‌آمد که منجر به تولید موسیقی‌های خوبی در این حوزه شد. البته باید گفت که در ادامه راه هم تغییر عنوان دفتر به مرکز، از دیگر توجهات ویژه رئیس سازمان به این حوزه بوده است.
تبیین معرفت و تشریح اهداف عاشورا
وی درباره اولویت‌های مرکز شعر، موسیقی و سرود نیز توضیح می‌دهد: اگر بخواهیم اولویت‌ها را بررسی کنیم باید بگوییم که تحول در محتوا مهم‌ترین رویکرد مرکز شعر، موسیقی و سرود در تولیدات بوده که مورد توجه قرار گرفته است که باز هم می‌توان گفت آغاز این تحول در محتوای اشعار و سپس فضای موسیقایی آثار صورت گرفته است. در حوزه آثار آیینی و عاشورایی هم تلاش شده است که از روایتگری و شرح وقایع به سمت تبیین معرفت و تشریح اهداف والای آنها و در تنظیم آثار هم عنصر جذابیت شنیداری مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.
حیدرپناه در واکنش به این پرسش که معرفی و پرداختن به نوا‌ها و مداحی‌هایی که کمتر برای مردم شناخته شده هستند چقدر در دستور کار قرار دارد، تأکید می‌کند: در بخش نوا‌ها و مداحی‌ها یکی از رویکرد‌های مرکز موسیقی علاوه‌بر تولید آثار جدید منطبق با سلیقه‌های امروزی، توجه ویژه به موسیقی‌ها و آوا‌های اصیل و به‌اصطلاح خاطره‌انگیز است که در این خصوص تلاش شد برخی آثار در موضوعات و مناسبت‌های مختلف بازخوانی شود که طی سال‌های اخیر هم برخی از آثار مشهور و بسیار شنیده‌شده محرمی مجدداً بازتولید و به مخاطبان ارائه شدند. همچنین یکی دیگر از رویکرد‌های مرکز شعر، موسیقی و سرود، معرفی چهره‌های جدید و هنرمندان کمتر شناخته‌شده، اما مستعد بود که در این حوزه بسیاری از تولیدات مرکز ازطریق هنرمندان بااستعداد و جدید ارائه شده است.
توجه ویژه به موسیقی نواحی
مشاور رئیس مرکز شعر، موسیقی و سرود صداوسیما اضافه می‌کند: از سوی دیگر، توجه به موسیقی نواحی و مناطق مختلف از طریق تقویت واحد موسیقی استان‌ها در دستور کار قرار گرفته که در دوره تحولی جدید ضمن تقویت هنرمندان استانی، تولیدات زیادی از مراکز استان‌ها در مناسبت‌های مختلف دریافت شد که پس از انتخاب برترین آثار، برای پخش به شبکه‌های مختلف سراسری ارسال و بسیاری از آنها بار‌ها و بار‌ها دیده و شنیده شد.
حیدرپناه می‌افزاید: ضمن اینکه در دوره‌ای که شاهد رشد روزافزون تولیدات جدید موسیقی در فضای خارج از سازمان هستیم که کیفیت و اصالت یکی از مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که در این‌گونه موسیقی‌ها کمتر دیده می‌شود، به همین خاطر همواره نوعی تمایل به بازگشت به موسیقی‌های اصیل و باکیفیت در ذهن مخاطبان شکل می‌گیرد که در این حوزه موسیقی‌های بومی و محلی دارای بیشترین ظرفیت و جذابیت‌اند. به همین علت و درحالی‌که تصور می‌شود نسل‌های امروزی کمتر تمایل به شنیدن موسیقی‌های محلی دارند، می‌بینیم خیلی از این موسیقی‌ها با استقبال ویژه‌ای مواجه می‌شوند که ضرورت دارد این نوع موسیقی‌ها بیشتر تقویت شود.
لحاظ کردن سلایق جوانان در ساخت نواهای عاشورایی
این کارشناس موسیقی، بر لحاظ کردن سلایق جوانان بر ساخت نوا‌ها و موسیقی‌های عاشورایی تأکید می‌کند و می‌گوید: در تولید موسیقی‌های عاشورایی توجه به سلیقه نسل جدید و همچنین حرکت از سمت موسیقی‌های به‌اصطلاح مداحی به سمت تولیداتی با بهره‌گیری از برخی ساز‌ها همراه با تنظیم‌های خلاقانه هستیم که لازم است این مسیر تقویت شود. ضمن اینکه لازم است در بحث اشاره به تحولات موسیقایی در دوره جدید به تقویت و فعال‌تر شدن ارکستر سمفونیک صداوسیما هم اشاره کنیم که طی چند سال اخیر حضور پررنگ‌تری هم در ساخت موسیقی‌های ماندگار و هم اجرا در شهر‌های مختلف داشته است که در حال حاضر هم شاهد تولید آثار فاخر محرمی از سوی ارکستر سمفونیک هستیم که به‌زودی رونمایی خواهد شد. همچنین به همت مرکز شعر، موسیقی و سرود، دو برنامه تلویزیونی با محوریت شاعران و شعرخوانی در مورد وقایع محرم تولید شد که برنامه «خون خدا» از شبکه یک پخش شد و همچنین برنامه «تار و ترنج» از شبکه آموزش که بخش زیادی از شعرخوانی شاعران در نجف اشرف و کربلای معلی ضبط شده بود.
موسیقی عاشورایی مورد توجه مردم است
امیر توسلی، کارشناس موسیقی نیز اعتقاد دارد که در پرداخت و ساخت نوا‌ها و موسیقی عاشورایی باید علاوه بر کمّیت، کیفیت را نیز لحاظ کرد. آهنگساز سریال «مختارنامه» تأکید می‌کند: آهنگسازان و موسیقی‌دانان حرفهای و کاربلد باید به تلویزیون دعوت شوند تا آثار باکیفیت و ماندگار در این حوزه تولید شود. کیفیت هم باید به اندازه کمّیت مورد توجه قرار گیرد. اگر نگاه و پرداخت درستی به موسیقی آیینی و عاشورایی نشود، نتیجه کار مطلوب خواهد بود.
توسلی یادآور می‌شود: می‌توان برای جذب مخاطبان جوان، نوا‌ها و موسیقی‌های عاشورایی قدیمی و اصیل را با تنظیم‌های جدید و امروزی بازتولید و ارائه کرد. باید به زبانی مشترک با نسل جوان در حوزه موسیقی عاشورایی رسید.
آهنگساز سریال «مختارنامه» اذعان می‌کند: موسیقی باید از یک ویژگی برجسته شنیداری برخوردار باشد تا بتواند بر مخاطب تأثیر بگذارد. نباید فراموش کرد که مردم آثار مذهبی را دوست دارند و این گرایش به شکل عمومی در کشور وجود دارد. مذهب و فرهنگ مذهبی در میان مردم ایران نهادینه شده و موسیقی عاشورایی هم مورد توجه مردم است.
توسلی تأکید می‌کند: موسیقی مذهبی در سال‌های اخیر دچار نوعی تکرار و سردرگمی‌شده است و در یک مسیر ثابت حرکت می‌کند. نگاه مستقلی به موسیقی مذهبی وجود ندارد و موانعی بر سر راه این نوع از موسیقی قرار دارد که متأسفانه تا به امروز مرتفع نشده و در موسیقی مذهبی و عاشورایی تنها به بهره‌گیری از داشته‌های پیشین اکتفا شده است.
تنظیم مجدد موسیقی‌های آیینی و عاشورایی
به باور مدیر هماهنگی موسیقی استان‌های صداوسیما، در دوره تحول رسانه ملی، توجه ویژه‌ای به حوزه محتوا در موسیقی آیینی و عاشورایی شده است.
مهدی گروسی تأکید می‌کند: برای کلام و شعر عاشورایی از منابع معتبر بهره گرفته شده است. طی دو سال گذشته در آثار تولیدشده در مراکز استان‌ها منابع خوبی از مقاتل گردآوری شده است و تلاش شد تا از رویکرد‌های احساسی پرهیز شود. همچنین پیرو توصیه مقام معظم رهبری، کوشش شده تا در مقتل‌خوانی، حرمت موسیقی رعایت شود و به‌جای استفاده از ساز‌ها به موسیقی درونی کلام و سروده‌های عاشورایی بپردازیم.
وی با اشاره به وجود منابع غنی و اشعار، مراثی، مویه‌ها و آیین‌ها در موسیقی بومی مناطق مختلف کشور می‌گوید: پیش‌ازاین، متأسفانه در ساخت موسیقی‌های آیینی و عاشورایی کمتر از این منابع غنی و بومی و عامیانه بهره گرفته شده است که دلایل مختلفی دارد. در دو سال گذشته تلاش کرده‌ایم تا ضمن مدیریت در هزینه‌ها، بسیاری از این موسیقی‌های آیینی و عاشورایی را که در حال فراموشی است با تنظیم جدید، مورد استفاده قرار دهیم. امیدواریم بتوانیم فرهنگ بهره‌گیری از موسیقی‌های آیینی و نغمه‌های عاشورایی اصیل و ریشه‌دار را از طریق رسانه ملی در جامعه گسترش دهیم.
مأموریت داریم الگوسازی کنیم
مدیر هماهنگی موسیقی استان‌های صداوسیما ادامه می‌دهد: متأسفانه موسیقی آیینی و سنتی عامیانه ما مغفول مانده و بسیاری از بزرگان و پیشکسوتان این عرصه ناشناخته هستند یا از دنیا رفته‌اند. درست است که فعالیت‌هایی در سازمان‌هایی مانند صداوسیما، حوزه هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در معرفی و بهره‌گیری از موسیقی‌های آیینی و عاشورایی صورت پذیرفته است، اما هنوز جای کار زیادی وجود دارد. بخشی از بزرگان و میراث‌داران نواهای عاشورایی به رحمت خدا رفته‌اند، اما هنوز فرصت برای بهره‌مندی از تجربه، ذوق و عشق بازماندگان دستگاه اباعبدالله‌الحسین (ع) در شهر‌ها و روستا‌ها باقی است.
وی یادآور می‌شود: در همه اقوام ایرانی و در تمامی اقلیم‌ها و حتی در بین اهل سنت، آداب و آثار ارزشمندی برای سوگواری شهدای کربلا داریم که بسیاری از این آثار در شبکه‌های استانی به‌خوبی منعکس می‌شوند. امسال چکیده‌ای از آیین‌های باشکوه عاشورایی را در شبکه‌های سیما به‌ویژه شبکه سه دیدیم. در فضای مجازی استعداد‌های خوبی را برای احیای سنت‌های پسندیده در عزای سالار شهیدان می‌بینیم یا می‌شنویم. ما در رسانه ملی مأموریت داریم الگوسازی کنیم و بهترین نمونه‌ها را به مردم و نسل جدید بشناسانیم. به حد وسع و متناسب با امکانات و اعتبارات هم مؤثر بوده‌ایم. باید بگویم بخش درخور توجهی از آثار مراکز حاصل عشق‌ورزی هنرمندان باایمان استان‌هاست که بدون چشمداشت به دستگاه اباعبدالله (ع) خدمت می‌کنند.
موسیقی عاشورایی تقدس دارد
گروسی با تأکید بر همکاری و هم‌افزایی میان نهاد‌های ذی‌ربط در پرداخت به موسیقی‌های آیینی و عاشورایی محلی اظهار می‌کند: پرداختن به این نوع موسیقی در دستور کار صداوسیما و مرکز شعر، موسیقی و سرود سازمان قرار دارد. اگر به موسیقی‌های آیینی و نغمات عاشورایی و اشعار و مراثی عامیانه پرداخته نشود، نوع بی‌کیفیت و کم‌محتوای این موسیقی جایگزین می‌شود و جامعه را فرا می‌گیرد. این غفلت درواقع نوعی بی‌احترامی‌به اهل‌بیت است. موسیقی عاشورایی غنی است و تقدس دارد. به همین خاطر نباید فراموش شود و اجازه نمی‌دهیم مغفول و مهجور بماند. وی خاطرنشان می‌کند: در ساخت و پرداخت موسیقی آیینی و عاشورایی باید سلیقه نسل جوان هم لحاظ شود، اما نه به این معنا که موسیقی سطحی و بی‌ارزش را رواج دهیم. نباید به بهانه جذب جوانان یا با سلیقه شخصی، کار‌های سطحی و بی‌ارزش در حوزه موسیقی آیینی و عاشورایی تولید و پخش شود.
لزوم احیای موسیقی اصیل عاشورایی
متین رضوانی‌پور، پژوهشگر موسیقی درباره عملکرد رسانه ملی در حوزه موسیقی آیینی و عاشورایی می‌گوید: ازآنجاکه تخصص خودم نغمه‌ها و نواهای سنتی و اصیل ایرانی است، می‌توانم بگویم در این زمینه زیاد کار نشده، ولی آثار تولیدشده در رسانه ملی در ژانر خودش زیبا و خوب بوده است.
سردبیر و کارشناس - مجری برنامه موسیقایی «چهارگاه» ادامه می‌دهد: به نظرم باید در تولید آثار نوایی و عاشورایی بهترین آهنگسازان با دستی پر ورود کنند و به‌درستی بتوانند نغمات اصیل و سنتی گذشتگان را بازسازی و احیا کنند. باید اولویت در کار را احیای موسیقی اصیل سنتی و عاشورایی قرار دهیم و به سمت‌وسوی اصالت گام برداریم.
این پژوهشگر حوزه موسیقی نواحی با تأکید بر پرداخت به موسیقی اقوام مختلف و مداحی‌های کمتر شنیده شده عنوان کرد: باید اصالت قومی حفظ شود و موجبات اتحاد اقوام را فراهم کند. ما در ایران اقوام و موسیقی غنی آنها را داریم مثل قوم بختیاری، بلوچی و خراسانی که باید از آنها بهره برد.
کارشناس برنامه «چهارگاه» عنوان می‌کند: ما در «چهارگاه» سعی داشتیم تا هرچه بیشتر مردم را با الحان و موسیقی‌های مختلف و متنوع نواحی ایران از مسیر رسانه ملی آشنا کنیم. ما دیدیم که مردم چه‌قدر به شنیدن این الحان ارزشمند آن هم در حضور تعدادی از کارشناسان درجه یک حوزه موسیقی و هنر و ادبیات علاقه‌مند هستند.
رضوانی‌پور درباره توجه به سلایق نسل جوان نیز می‌گوید: با تنظیم درست موسیقی نواحی و عاشورایی که به ذائقه مخاطب به‌خصوص نسل جوان خوشایند باشد، می‌توان در جذب شنونده موفق بود. اگر نغمات اصیل سنتی را که در حال فراموشی است با تنظیم جدیدی ارائه دهیم که به دل نسل جوان بنشیند موفق عمل کرده‌ایم.
هم‌نوایی مردم با موسیقی آیینی
در سال‌های اخیر، با تلاش‌های مکرر برنامه‌سازان سیما، تعدادی برنامه تولید شده است که از ظرفیت موسیقی و آوا‌های مختلف استفاده می‌کنند. از برنامه‌هایی مثل «دلنوازان»، «دستان»، «رادیو هفت» و «ساعت ۲۵» گرفته که به‌صورت تخصصی به موسیقی می‌پرداختند تا برنامه «نسیم‌آوا» که قصد دارد فرهنگ موسیقی را اشاعه دهد و به مخاطبان خود، شناختی عمومی از موسیقی ارائه کند.
محمدرضا محبی، تهیه‌کننده، کارگردان و مجری «نسیم‌آوا» که فصل پنجمش را سپری می‌کند، با اشاره به تولید این برنامه در شبکه نسیم به خبرنگار هفته‌نامه صداوسیما گفت: «نسیم‌آوا» از دی سال ۱۳۹۴ هم‌زمان با شب یلدا برای اولین بار روی آنتن رفت و طرح اولیه این برنامه پخش موزیک‌ویدئو‌های سبک‌های مختلف خصوصاً موسیقی پاپ بود، اما با استقبالی که از برنامه شد طی این سال‌ها به مسیری جامع‌تر و خلاقانه‌تر رسیدیم و بخش‌های مختلفی به برنامه اضافه شد. ضمن اینکه تلاش کردیم در مناسبت‌ها رنگ و بوی برنامه را تغییر دهیم. به‌عنوان مثال در مناسبت‌های ملی ما فضا را به سمت موسیقی‌های حماسی و ملی و در مناسبت‌های مذهبی مانند محرم و ایام فاطمیه همسو با آن مناسبت، برنامه را روی آنتن می‌بریم.
وی در خصوص تولید فصل پنجم این برنامه اظهار کرد: این روز‌ها در فصل پنجم برنامه «نسیم‌آوا» که ۱۰۴ قسمت خواهد داشت، هستیم و این برنامه در طی این سال‌ها با تولید و حمایت از موسیقی‌های فاخر کشور در حوزه‌های موسیقی اقوام، پاپ، سنتی و... توانسته مخاطبان بسیاری را جلب کند. این برنامه در سال ۱۳۹۸ بالاترین رضایت مخاطبان را در میان برنامه‌های تلویزیونی از آن خود کرد و تاکنون نیز سطح خوبی از همراهی و بالاترین رضایت مخاطب را در شبکه داشته است.
تهیه‌کننده «نسیم‌آوا» با اشاره به مسیری که در این پنج فصل طی کرده است، گفت: این برنامه در فصول ابتدایی، تأمینی بود، اما با اضافه شدن بخش‌های جدید، آن را به‌صورت زنده روی آنتن بردیم. زنده بودن برنامه به ما کمک کرد که ویژه‌برنامه‌هایی، چون محکومیت حادثه تروریستی کرمان (چهار ساعت)، ۲۲ بهمن، روز انتخابات، روز جهانی قدس و ... را روی آنتن ببریم. بااین‌حال، شاخص‌ترین اتفاق در فصول اخیر ترویج موسیقی سنتی با شیبی ملایم بود که به‌مرور کارشناسان را هم به برنامه اضافه کردیم و موسیقی اقوام را هم در برنامه گنجاندیم. همچنین در فصل پنجم، تولید آثار و نماهنگ‌ها و تعدد لوکیشن‌ها در برنامه دیده شده است.
رویکرد‌های تحولی در موسیقی
محبی تکیه بر نگاه تحولی در صداوسیما را مهم‌ترین دغدغه خود دانست و افزود: دغدغه امروز گروه ما حرکت و برنامه‌ریزی حول محور سند تحول سازمان خصوصاً دو اصل مهم هویت‌محوری و عدالت‌گستری است که در برنامه به این دو موضوع توجه کرده‌ایم. تولید موسیقی‌های مبتنی‌بر فرهنگ کشورمان، تولید ویژه‌برنامه‌های مناسبتی، مذهبی و ملی همچون محرم یا دهه فجر و... که نشان از ارادت هنرمندان عرصه موسیقی به این مناسبت‌ها دارد، بر مدار هویت‌محوری ترسیم شده و ایجاد فرصت برای گروه‌های سرود سطح کشور از تمام روستا‌ها و شهر‌های کشور و طراحی و اجرای پویش‌های مختلف برای به تصویرکشیدن فرهنگ و هنر موسیقی مردم عزیز ایران نیز بر محور عدالت‌گستری بوده است.
وی ادامه داد: با تشکیل گروه اندیشه‌ورز در برنامه، بر موضوعات خاصی تکیه کرده‌ایم. به‌عنوان مثال در قضیه «طوفان الاقصی» و پویش «لباهنگ» بسیار مورد توجه قرار گرفتیم. همچنین پرداختن به موسیقی سنتی و حمایت از شاعران، خوانندگان و موسیقی سنتی و مقامی‌با هدف ایجاد ذائقه‌ای مبتنی‌بر فرهنگ کشورمان ازجمله کار‌هایی است که ما را در مرتبه درستی از برنامه‌سازی قرار داد.
این تهیه‌کننده درباره همراهی مرکز شعر، موسیقی و سرود رسانه ملی گفت: مرکز موسیقی سامانه‌ای دارد که آثار مجوزدار در آن بارگذاری شده‌است و مهم‌ترین منبع انتخاب آثار ما به شمار می‌آید؛ همچنین در دعوت از هنرمند یا شاعر، این مهم با همراهی مرکز شعر، موسیقی و سرود رسانه‌ملی محقق می‌شود. در واقع تلاش کرده‌ایم با نشان‌دادن هنر، ذوق و قریحه جوانان متعهد و هنرمند کشورمان، فارغ از اینکه چهره باشند یا خیر به پخش آثار باکیفیت بپردازیم.
تغییر نگاه در مناسبت‌ها
محبی ادامه داد: ایجاد پویش‌های مختلف ازجمله پویش «سرود» و دریافت سرود‌های زیبا و پخش آنها از دورترین‌نقاط کشور حتی روستا‌ها در برنامه، که مبتنی‌بر اصل عدالت‌گستری است یکی دیگر از رویداد‌هایی بود که از فصل سوم آغاز کردیم و در مناسبت‌های مذهبی و دینی از آن استفاده می‌کنیم.
وی درخصوص جایگاه موسیقی محلی و مقامی در برنامه اظهار کرد: ما توجهی ویژه به موسیقی اقوام و نواحی کشورمان داریم، چراکه اصالت و هویت هنر این مرز و بوم را همیشه با خود به همراه دارند. پرداختن ویژه به موسیقی سنتی و موسیقی‌های وطنی از خوانندگان مطرح و متعهد کشور همیشه مورد توجه مخاطبان بوده و ما نیز از فصل گذشته بخشی به‌نام «موسیقی آیینی کشور» در برنامه گنجانده‌ایم که با دعوت و حضور یک کارشناس خبره در این حوزه به آن می‌پردازیم. این کارشناس در این برنامه به تحلیل موسیقی آیینی و مقامی می‌پردازد. این بخش بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته‌است. دلیلش هم این است که ما از کارشناس موسیقی و خواننده بومی آن منطقه دعوت می‌کنیم که برای مخاطبان جذاب است. همچنین تاکنون به استان‌های مختلف مثل کردستان، گیلان، لرستان، مازندران و ... رفته و از نزدیک موسیقی آن منطقه را ضبط کرده‌ایم و این سفر‌های موسیقایی در آینده هم ادامه خواهد داشت.
ذائقه‌سازی برای مخاطبان
مجری برنامه «نسیم‌آوا» با اشاره به گنجاندن بخش پیام‌های مردمی‌به برنامه عنوان کرد: معمولاً برنامه‌های موسیقایی، مخاطبان زیادی دارند و برنامه «نسیم‌آوا» هم این اقبال و فرصت را داشته که همه آحاد جامعه را با خود همراه کند. ما وقتی دیدیم قشر‌های مختلف مردم با این برنامه همراهی می‌کنند و تماشاگر آن هستند برای احترام به نظراتشان این بخش را به برنامه اضافه کردیم و نظرات مخاطبان را در برنامه می‌خوانیم. این بخش باعث شده که گروه‌های مختلف مردم کار‌های موسیقی و ویدئوهایشان را برای ما ارسال کنند و به این ترتیب، همراهی خوبی میان ما و مخاطبان شکل گرفته است. ما با سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۵۸ به‌طور ویژه با مردم در ارتباط هستیم. ضمناً پیام‌های ۱۶۲ روابط‌عمومی سازمان صداوسیما هم بسیار کمک‌کننده است و از نظرات و پیشنهاد‌های مردم برای افزایش کیفیت برنامه استفاده می‌کنیم.
محبی در خصوص وجه مناسبتی برنامه گفت: موسیقی غذای روح است و می‌تواند پیامش را در هر برهه و به هرگونه‌ای ابراز کند، از این رو خنثی نبودیم و برنامه را در مناسبت‌ها تعطیل نکردیم و برنامه‌سازی در تمام مناسبت‌های مهم مذهبی و ملی ازجمله ایام سوگواری محرم، ایام ولادت و شهادت معصومین (ع)، ماه مبارک رمضان، ایام دهه مبارک فجر، هفته دفاع‌مقدس و ... را در پیش گرفتیم. تولید ویژه‌برنامه‌های موضوعی همانند ویژه‌برنامه حمایتی با موضوع «طوفان الاقصی»، ویژه‌برنامه‌های روز جهانی قدس، تولید یک ویژه‌برنامه با محوریت آثار خوانندگان شاخص جهان در حمایت از مردم مظلوم غزه، تولید یک بخش جداگانه با محوریت موسیقی‌های ماه مبارک رمضان در کشور‌های مسلمان و ... ازجمله کار‌های این شبکه بوده است.
وی برضرورت برنامه‌سازی جذاب و بهروز در مناسبت‌های مذهبی تلویزیون تأکید کرد و گفت: در محرم، نوحه‌های عاشورایی مختص این ایام را بسیار داریم، همچنین آثار مناجاتی و خوانندگانی که کار‌های ویژه‌ای برای اهل بیت (ع) می‌کنند بسیار زیاد است؛ بنابراین تصمیم گرفتیم بخش بررسی و کارشناسی نوحه‌های اقوام را در محرم در برنامه‌مان داشته باشیم، چون خیلی از نوحه‌های قدیمی ما در حال فراموشی است. همچنین اتفاقی که امسال رخ داد این بود که با کارشناسی علیرضا قزوه و متین رضوانی‌پور، پژوهشگر و مؤلف این حوزه، به پیدایش شعر عاشورایی و مسیری که تا به الان طی کرده است، پرداختیم.
دعوت از پیشکسوتان، حمایت از خوانندگان جوان
این تهیه‌کننده ادامه داد: قبلاً بخشی با نام «تیتراژ» داشتیم که در این فصل، بخشی مختص تیتراژ‌های ماندگار محرمی مثل «شب دهم» و مانند آن را که ماندگار شده‌اند در برنامه گنجاندیم. همچنین بخشی را برای حمایت از خوانندگان جوانی که کار‌های خوبی ارائه کرده‌اند، اما کمتر حمایت شده‌اند، داشتیم.
محبی با بیان اینکه شاید عده‌ای تصور نمی‌کنند که در عزاداری‌ها بتوان برنامه موسیقایی پخش کرد، گفت: ما نشان دادیم که می‌توان در مناسبت‌هایی مثل ماه رمضان، محرم و ایام فاطمیه برنامه موسیقی‌محور روی آنتن برد و این اتفاق با حمایت مدیران شبکه نسیم نشان داد که می‌شود این کار را کرد. درواقع ما فضا را به سمتی بردیم که نباید از این مناسبت‌ها و ظرفیت آوا‌ها و نواهای مذهبی و هنرمندان خوش‌ذوق این عرصه غفلت کرد.
وی با اشاره به محورهای تحولی سازمان در برنامه‌های مناسبتی گفت: در بحث هویت‌محوری به سراغ نوحه‌های اصیل و مورد علاقه قدیمی مردم در ایام محرم رفتیم و نگاه عدالت‌گستری شبکه نسیم را هم به این سمت بردیم که این برنامه امکان دیده شدن را به همه بدهد. تلاش کردیم از خوانندگان مشهور گرفته تا خوانندگان جوان‌تر، برای نشان دادن نوحه اقوام، پخش کوتاه عزاداری‌های سنتی روستا‌های کشور و ... استفاده کنیم.
محبی با اشاره به حضور مداحان در ویژه‌برنامه‌های محرمی این برنامه تصریح کرد: «نسیم‌آوا» در جهت رسالت خود در ایام محرم، با هدف ترویج و توسعه موسیقی آیینی با استفاده از ظرفیت خوانندگان پاپ در کنار خوانندگان پیش‌کسوت و همراهی مداحان برجسته، اقدام به تولید و پخش ویژه‌برنامه‌های محرمی‌کرد. این نشان می‌دهد که برنامه‌های این‌چنین صرفاً مختص به یک گروه یا تعداد خاصی از مردم جامعه نیستند. اتفاقاً این نوع برنامه‌سازی برای همه مخاطبان آورده دارد.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
سیاست فشار علیه ایران نتایج عکس دارد | اروپا در مسیر افزایش تنش
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تنظیم سازوکار غرب برای یک درگیری جبهه‌ای
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
پیامی اثر بخش برای مردم مقاوم لبنان
گفت و گو
