بر باد رفتن ۷۰سال عبادت

ضمنا می‌توانند ارتباط مؤثرتری با مخاطبان خود برقرار کنند زیرا به فضایی آشنا برآمده از ریشه‌ها و اصالت آنان متصل می‌شوند. یکی از سریال‌های خاطره‌انگیزی که اثری از عطار نیشابوری را دستمایه‌ای برای طراحی قصه خود قرار داد، «میوه ممنوعه» است. در اینجا نگاهی به برداشت آزاد فیلمنامه سریال از داستان شیخ‌صنعان داشتیم.

برگ اول
چیدن میوه ممنوعه
ماه رمضان سال۱۳۸۶ سریالی روی آنتن رفت که به‌دلیل قصه وبازی‌ها همچنان جزو تحسین‌شده‌ترین مجموعه‌های نمایشی سیماست. سریال میوه ممنوعه به کارگردانی حسن فتحی، نویسندگی علیرضا کاظمی‌پور و علیرضا نادری و با بازیگری علی نصیریان، هانیه توسلی، گوهر خیراندیش، امیر جعفری، زنده‌یاد صدیقه کیانفر، عمار تفتی، جواد انصافی، هرمز هدایت، طناز طباطبایی، کاظم بلوچی و...روایتی از عشق ممنوعه‌ای بود که به دل پیرمردی خوشنام با نام حاج‌یونس فتوحی می‌افتد و او را ازعرش اقتدار و ایمان به ذلت می‌رساند.این قصه رابرگرفته ازحکایت شیخ‌صنعان(سمعان) ودخترترسامی‌دانند که به شعر درمنطق‌الطیر آمده است.یکی از خاطره‌انگیزترین بخش‌های سریال، موسیقی تیتراژ آن باصدای احسان خواجه‌امیری و ترانه‌ای از زنده‌یاد افشین یداللهی است که به‌خوبی مضمون قصه را بیان می‌کرد. 

برگ دوم
شیرین‌ترین حکایت منطق‌الطیر
عشق زمینی که در داستان منظوم شیخ‌صنعان روایت می‌شود در میان صوفیان، نماد رهایی از بند دنیا و رسیدن به عشق حقیقی است. آزمونی است که شیخ را تا سقوط پیش می‌برد و می‌رهاند. این حکایت شیرین‌ترین و بلندترین حکایت کتاب منطق‌الطیر اثر ماندگار عطار نیشابوری است.عطار این شعر را در۴۰۹بیت به‌صورت مثنوی سروده است. عطار کار منطق‌الطیر را در قرن ششم به پایان رساند و برای جهانیان اثری بی‌بدیل درحوزه مثنوی‌های تمثیلی عرفان اسلامی به یادگار گذاشت. قصه شیخ‌صنعان در این کتاب درباره صنعان، پیری صاحب کمال و پیشوای مردم زمانه خود است که نزدیک ۵۰ سال در مکه اقامت داشت، دارای مریدان بسیار بود که همه ریاضت‌کش بودند. او که نماز و روزه را به‌فور به‌جا می‌آورد، حدود ۵۰ بار به حج مشرف شده و در کشف اسرار معنوی به مقام کرامت رسیده بود. وی چند شب پیاپی خواب می‌بیند که مقیم روم شده و بر یک بت سجده می‌کند. با مریدانش به روم سفر می‌کند؛ آنجا دختری مسیحی را می‌بیند و دل به او می‌بندد. وی بیش از یک ماه برای وصال دختر التماس می‌کند. دختر برای وصال چهار شرط تعیین می‌کند: سجده کردن بر بت، سوزاندن قرآن، نوشیدن خمر و دست شستن از ایمان. صنعان که عشق چشم و گوشش رابسته،شروط رابه‌جامی‌آوردوحتی پا از آن فراتر می‌گذارد. مریدان از بازگشت او ناامید می‌شوند و به دیار خود بازمی‌گردند. یکی از مریدان که در سفر با وی نبوده به امید بازگشت اوبه روم سفرمی‌کند و در آنجا۴۰روز برای وی به دعاو تضرع می‌نشیند. سرانجام حضرت محمد‌(ص)را درخواب می‌بیند ومژده بازگشت اورامی‌گیرد. شیخ در نهایت از بند عشق دختر رها می‌شود. این بار دختر خوابی عجیب می‌بیند و به عشق شیخ گرفتار می‌شود. با او به دیارش می‌رود و به اسلام روی می‌آورد. 

برگ سوم
برداشتی دیگر
علاوه بر برداشت آزاد خط اصلی فیلمنامه سریال از حکایت شیخ‌صنعان، برخی باور دارند که پیرنگ قصه میوه ممنوعه پیوندهایی نیز با داستان «شاه لیر» اثر شکسپیر دارد. یکی از پیرنگ‌های مشترک را می‌توان محروم شدن کوردلیا دختر کوچک شاه‌لیر از ارث و سپس پناه بردن مجدد شاه‌لیر به او دانست که در سریال میوه ممنوعه نیز در ارتباط حاج‌یونس با دختر کوچکش صدق می‌کند. 

برگ چهارم
گزیده‌ای از حکایت
در بخشی از حکایت منظوم شیخ‌صنعان می‌خوانیم: 
شیخ‌صنعان پیر عهد خویش بود
در کمال از هرچه گویم بیش بود
شیخ بود او در حرم پنجاه سال
با مرید چارصد صاحب کمال
هر مریدی کآنِ او بود ای عجب
می‌نیاسود از ریاضت روز و شب
هم عمل هم علم با هم یار داشت
هم عیان هم کشف هم اسرار داشت
قرب پنجه حج بجای آورده بود
عمره عمری بود تا می‌کرده بود
خود صلاه و صوم بی‌حد داشت او
هیچ سنت را فرو نگذاشت او
پیشوایانی که در پیش آمدند
پیش او از خویش بی‌خویش آمدند
موی می‌بشکافت مرد معنوی
در کرامات و مقامات قوی
هرکه بیماری و سستی یافتی
از دم او تندرستی یافتی
خلق را فی‌الجمله در شادی و غم
مقتدایی بود در عالم علم
گرچه خود را قدوه اصحاب دید
چند شب بر‌هم چنان در خواب دید
کز حرم در رومش افتادی مقام
سجده می‌کردی بتی را بر دوام
چون بدید این خواب بیدار جهان
گفت دردا و دریغا این زمان