آب؛ قربانی تعارض‌منافع دو وزارتخانه

آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که ۷۰درصد آب‌های ناشی از بارندگی سالانه از کشور خارج می‌شود که تبخیر آب سهمی حدود ۶۰ درصد و آب‌های مرزی سهمی ۱۰درصدی در این امر دارند. به‌همین دلیل می‌توان گفت که آب شرب مورد نیاز مردم، کشاورزی و صنعت تنها با ۳۰ درصد از بارندگی‌ها تامین می‌شود؛ در‌صورتی که کشورمان بتواند ۳۰ درصد از این ۷۰درصد آبی را که از کشور خارج می‌شود، نگه دارد، می‌توانیم بدون این‌که نگران تامین آب آنها باشیم، آب مورد نیاز ۸۵ میلیون ایرانی را در صورت افزایش جمعیت و ۱۳۰‌میلیون تن محصول کشاورزی دیگر را تامین کرده و صنایع مختلف کشورمان را توسعه دهیم.

کد خبر: ۱۴۷۲۴۹۵

نویسنده امین محمودی - گروه اقتصاد

یکی دیگر از فواید این امر خداحافظی با تنش آبی به‌خصوص در فصل زمستان است و با پُر شدن سدهای کشور طبیعتا برق بیشتری را می‌توانیم وارد مدار نیروگاه‌ها کنیم تا معضل قطع برق نیز حل شود اما برای تحقق این امر، از چه طریقی می‌توان اقدام کرد و روش آن چیست؟
کارشناسان معتقدند اصلی‌ترین راهکار برای این موضوع روی آوردن به توسعه عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است؛ به‌عبارت خیلی ساده می‌توان گفت به عملیاتی که بتوان با آن، آب مورد نیاز در مبادی بارش و پایه کوه‌ها را به سرعت به زیر زمین انتقال داد، آبخیزداری می‌گویند.طبیعتا بد نیست بدانیم با رفتن آب به دل سفره‌های زیرزمینی شاهد آن خواهیم بود که دیگر خبری از سیلاب‌های فصلی نباشد و به میزان کافی آب در زیر زمین وجود خواهد داشت تا نیاز فصول گرم تامین شود، به همین دلیل می‌توان گفت با سیراب شدن سفره‌های زیر‌زمینی، خاک غنی‌تر شده و دیگر خبری از ریزگرد و فرسایش خاک نیست.
کارشناسان معتقدند بهترین روش آبخیزداری و انتقال آب به دل سفره‌های زیرزمینی، ریشه درختان و گیاهان است. به همین دلیل توسعه جنگل‌کاری و کشت پوشش گیاهی باید برای جلوگیری از فرسایش خاک و تامین آب در دستور کار قرار گیرد. از طرف دیگر نیز می‌توان گفت در عملیات آبخیزداری آب‌های ناشی از بارندگی با روش‌هایی از‌جمله احداث کانال‌های آبی، توسعه جنگل‌کاری و کشت پوشش گیاهی به زیر زمین انتقال داده شده و به این وسیله از تبخیر آب جلوگیری خواهد شد و در فصول گرم نیز می‌توانیم از این آب انتقال داده شده به زیر زمین برای توسعه مصارف شرب، صنعتی و کشاورزی استفاده کنیم. مهم‌ترین ایراد توسعه آبخیزداری در کشورمان این است که سازمان جنگل‌ها و آبخیزداری زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است ولی تمامی بودجه بخش آب به وزارت نیرو تخصیص می‌یابد. به همین دلیل طرح‌ها و عملیات‌های توسعه‌ای آبخیزداری و آبخوانداری رها شده‌ و ایران از این گنج خدادادی بی‌نصیب است. با این حال کشورهای مختلف دنیا از قرن‌ها پیش تاکنون به این امر مبادرت ورزیده‌اند و ایرانیان باستان نیز برای جلوگیری از تبخیر آب به اختراع قنات‌ها روی آوردند. طی سالیان کنونی تنها نگاه جدی به آبخیزداری اختصاص دو بودجه ۲۰۰ میلیون یورویی توسط رهبر معظم انقلاب از منابع صندوق توسعه ملی به این امر بوده وشاید بتوان کاشت چهار میلیون نهال و درخت طی چهارسال را نیز درراستای همین امر دانست. دروضعیت فعلی، خشکسالی وفرسایش خاک بر کشور چیره شده و باید هر چه سریع‌تر عملیات آبخیزداری درکشور توسعه یابد.درهمین خصوص صفدر نیازی‌شهرکی،معاون آب وخاک وزارت جهادکشاورزی می‌گوید: متوسط فرسایش در کل کشور حدود۱۶ونیم تن است واین برای کل سطوح است که در اراضی ملی اتفاق می‌افتد، زیرا در اراضی دامنه‌ها، شیب‌ها و نقاطی که شیب‌دار است، بارش باران شدید داریم. وی افزود: متاسفانه پوشش گیاهی فقیر شده و به جاری شدن سیلاب‌های سنگین و افزایش فرسایش خاک منجر شده است. در حوزه عملکرد آب و خاک، بیشتر در اراضی مستثنیات حوزه عملکرد ماست. میزان بارش‌ها در این اراضی به‌شدت پایین‌ است و در دشت‌های فرسایشی بارندگی نداریم و اگر هم بارشی رخ دهد، نفوذ می‌کند، زیرا شیب زمین پایین‌تر و کمتر است.

تحویل حجمی آب
تحویل حجمی آب از برنامه دوم توسعه یکی ازبندهای ثابت قوانین پنج‌ساله بوده و تاکید دارد که آب به چه میزان در کجا و چه زمانی در اختیار کشاورز قرار بگیرد.معاون وزیرجهاد کشاورزی دراین مورد گفت:۳۰سال است که مقرر شده آب به صورت حجمی در اختیار بخش کشاورزی، بهره‌بردار و تولید‌کنندگان قرار بگیرد.وی میزان مصرف آب دربخش کشاورزی رابه‌طور متوسط ۷۲میلیارد متر‌مکعب اعلام کرد و افزود: مقرر شده این میزان در پایان برنامه هفتم به ۶۵ میلیارد متر‌مکعب برسد و بتوانیم تولیدات محصولات کشاورزی را بیش از۲۵میلیون تن تولید افزایش دهیم تادرپایان درسال۱۴۱۱ این تولید به ۱۶۰ میلیون تن برسد.

آبخیزداری؛ راهی برای تامین منابع زیرزمینی
حمید سینی‌ساز‌شهشهانی، کارشناس منابع آبی به جام‌جم می‌گوید: آبخیزداری برای منابع آب کشور یک نعمت بسیار بزرگ است، زیرا همزمان هم خاک را حفظ خواهدکردوهم منابع آب زیرزمینی ازآن تغذیه می‌کندوجلوی بیابان‌زایی وریزگردهارا می‌گیرد. این موضوع به‌تنهایی می‌تواند در تقویت اقتصاد کشاورزی کشور موثر باشد.وی تاکید کرد: برای عملیات آبخیزداری بودجه اختصاص داده شده به وزارت جهاد کشاورزی کافی نیست، به‌طوری‌که این وزارتخانه اعلام کرده باید برای اجرای عملیات آبخیزداری معین شده، یعنی ۱۰ میلیون هکتار در سال، حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص داده شود.

مدیریت ۹۵ درصد بارش‌ها
کمتر از۱۰درصد ازآب بارش‌ها در کشور استفاده می‌شود، در حالی‌که با آبخیزداری و آبخوانداری می‌توان ۹۰ تا ۹۵ درصد بارش‌ها را مدیریت و به چرخه آب کشور وارد کرد. با این حال بیش از ۷۰ درصد بارش‌های کشور بدون استفاده تبخیر می‌شود و این آماری نگران‌کننده است، زیرا با عدم مدیریت صحیح هر روز شاهد فرونشست‌ها و خشک شدن دشت‌های کشور خواهیم بود. از بارش‌های کشور می‌توان حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب آب تولید کرد و طبق اعلام وزارت نیرو، کمتر از ۲۸ میلیارد مترمکعب یعنی ۴۰ درصد آن در سدها ذخیره شده و ۶۰ درصد دیگر هدررفته است. با این حال اگر در مناطق پربارش اقدامات آبخیزداری انجام شود، می‌توان میزان تبخیر را تا یک‌سوم کاهش داد.