رویارویی ساده با چرخ علم

این برنامه حالا بعد از گذر ازفصل‌های مختلف، توانسته به یک دست‌فرمان متفاوت و نزدیک به سلیقه مخاطب تلویزیون برسد. به‌صورت خاص می‌توان گفت این تغییرات درفصل دهم ویازدهم چرخ بیشترمشهود است.کما این‌که تهیه‌کننده این برنامه هم، تغییرات فوق را تایید می‌کند و معتقد است در دو فصل اخیر تلاش شده تا به دستاوردهای علمی ایران بیشتر از فصول گذشته توجه شود. البته اضافه شدن بخش دانشمندان مسلمان هم از دیگر مواردی است که توانسته سر و شکل جدید‌تری به یک برنامه علمی بدهد. چرخ پیش از این بیشتر به مسائل علمی جهانی می‌پرداخت و حالا در فصول جدید خود، با طرح موضوعات روز، پرسشگری را به میان مخاطبان برده تا مسائل علمی را به زبان ساده مطرح کند. تهیه‌کننده چرخ در گفت‌وگویی که با جام‌جم دارد، از جزئیات تولید این برنامه گفته و عنوان می‌کند که کارآفرین‌ها و دانشگاه‌ها نیازمند به همراهی نهادهای علمی و ستادهای توسعه فناوری هستند که پای کار بیایند و پشتیبان ساخت برنامه‌های علمی‌ باشند. 
   
طرح مسائل حساس در آنتن تلویزیون 
برنامه چرخ در فصل جدید خود با تغییراتی همراه شده که به‌صورت خاص بافصول گذشته آن متفاوت است. فرزام محبی، تهیه‌کننده برنامه چرخ درباره جزئیات فصل جدید این برنامه به جام‌جم می‌گوید: شعار برنامه چرخ در فصل ۱۰ و ۱۱، بیان پیچیده‌ترین‌ها به زبان ساده است. یعنی سراغ هر چیزی که در حوزه علم و فناوری می‌رویم، سعی می‌کنیم آن را به زبان ساده‌ بگوییم تا مخاطب عام هم آن را درک کند و با آن همراه شود. نکته‌ای که در فصل ۱۱ مدنظر قرار دادیم، دسته‌بندی موضوعات بود. بر این اساس، سه دسته موضوعات داریم که شامل دستاوردهای ایران، پاپ‌ساینس ودانشمندان مسلمان است. حجم زیادی از برنامه، شامل دستاوردهای ایران است. اولین چیزی که در این حوزه به آن پرداختیم، بحث نانوست که برخلاف تصور دربخش‌های مختلف مثل نانوحباب‌ها، نانوبتن و موارد دیگر کاربرد دارد. در بخش دستاوردها، بحث ماهواره و دیگر دستاوردهای ایران را مطرح می‌کنیم. بخش دیگر، دانشمندان مسلمان است که به افرادی همچون ابوریحان بیرونی و ابن‌سینا پرداخته‌ایم. همچنین دربخش پاپ‌ساینس، درباره مسائلی مثل الماس، قفل یا فناوری‌های آن صحبت می‌کنیم. مثلا در یکی از قسمت‌ها به شکل مفصل درباره فناوری قفل صحبت کردیم. در موضوعات برنامه، موارد دیگری هم داشتیم؛ به‌عنوان مثال در یک قسمت با محوریت پزشکی قانونی، به بحث تجاوز جنسی پرداختیم و از این گفتیم که فرد قربانی در ۱۲ و ۲۴ساعت اول چه اقداماتی باید انجام دهد. موضوع حساسی است که باید با یک ظرافت به آن پرداخته شود. اتفاقا قسمت بسیار پرمخاطبی بود که در شبکه‌های اجتماعی هم تکه‌هایی از آن را با مخاطبان به اشتراک گذاشتیم و بسیاری آن را تماشا کردند. در مجموع بخش‌های مختلف برنامه بازدیدهای زیادی در صفحه مجازی دارند؛ مثلا یکی از پست‌ها یک‌میلیون و ۲۰۰هزار نفر بازدید داشت. سعی کردیم حضور پررنگی در فضای مجازی داشته باشیم. در عین حال و علاوه بر مواردی که ذکر شد، در مناسبت‌های خاص هم به موضوعات ویژه می‌پردازیم؛ به‌عنوان مثال برای روز سینما، سراغ فناوری دستگاه آپارات رفتیم. 
   
پیچیدگی تولید یک برنامه علمی 
اما نوع پرداختن به موضوعات به شیوه پرسشگری، از ویژگی‌های فصل‌ جدید چرخ است. نحوه انتخاب موضوع و طرح آن در برنامه، نیاز به پشتیبانی یک تیم مسلط و توانمند دارد. محبی در این خصوص می‌گوید: یک تیم سردبیری و اتاق فکر داریم که موضوعات و نحوه پرداختن به آن را مورد بررسی قرار می‌دهند. معتقدیم که موضوعات علمی بدون وجود یک اتاق فکر برای بررسی همه‌جانبه، امکان طرح در رسانه را پیدا نمی‌کند. برنامه علمی با یک تاک‌شوی معمولی بسیار متفاوت است و باید همه‌جانبه به موضوعات بپردازد. ما در این فصل موضوعات را به شکل موشکافانه‌تری دنبال می‌کنیم. هر قسمت، یک موضوع دارد تا بتوانیم آن را به زبان ساده برای مخاطب مطرح کنیم. در واقع در هر قسمت، یک موضوع مطرح می‌شود و برای آن پرونده‌ای مفصل تولید می‌کنیم. وی در خصوص آیتم‌های مختلف چرخ هم عنوان می‌کند:چند آیتم دربرنامه چرخ داریم. یک بخش، صحبت‌های یک روزنامه‌نگار حوزه علم است که درباره موضوع آن قسمت از برنامه و مسائل پیرامون آن صحبت می‌کند. بخش بعدی، آیتم پیشینه است که مرتبط با موضوع برنامه است. در آیتم دیگری هم، جایگاه جهانی ایران را در موضوع مطرح شده بررسی می‌کنیم. آیتم موضوعی دو هم به شکل موشن‌گرافی است و درنهایت بخش مهمان برنامه را داریم. این را هم بگویم که چرخ به رویدادهای مرتبط با محافل علمی کشور هم می‌پردازد؛ از جشنواره‌ها تا اتفاق‌های روز. مثلا یکی از موارد، رصدخانه ملی ایران بود که در یک برنامه به شکل مفصل  آن پرداختیم. 
   
نانو را با جوراب می‌شناسیم! 
نزدیک شدن به فضای بومی ایران، از جمله مسائلی است که در دو فصل اخیر چرخ بیشتر احساس می‌شود؛ چه در زمانی که دستاوردهای علمی ایران در این برنامه مطرح می‌شود و چه قسمت‌هایی که از دانشمندان مسلمان صحبت می‌کند. تهیه‌کننده چرخ در این خصوص تاکید می‌کند: وظیفه و کارویژه ما در فصل ۱۰و۱۱، پرداختن به دستاوردهای ایران است. البته این به‌معنای غافل‌شدن از مسائل جهانی نیست. من معتقدم وقتی یک دانشمند ایرانی در موضوعات مهم علمی، دستاوردهای درخشانی داشته‌، باید به آن پرداخته شود. وقتی اطلاع‌رسانی درستی از یک مسأله داشته باشیم، اتفاق‌های بهتری می‌افتد. مثلا بیشتر مردم نانو را با جوراب نانو در مترو می‌شناسند. در حالی که هزاران کاربرد دارد که بخشی از آن را در برنامه مطرح می‌کنیم. ما در بخشی از برنامه به موضوعات محیط‌زیستی پرداخته‌ایم که هم نگاه انتقادی و صریح دارد و هم، چاره‌اندیشانه به آن نگاه می‌کند. یعنی هم وضعیت را بیان کرده و هم راهکار مناسب را ارائه می‌کنیم. سراغ چهره‌های علمی هم خواهیم رفت ــ کما این‌که در فصل قبل هم سراغشان رفتیم ــ اما طرح بحث‌ها، برایمان اولویت بیشتری دارد. 

نهادها پای کار تولید برنامه بیایند 
چرخ اززمانی که فصل‌های ابتدایی آن روی آنتن رفت، توانست بامخاطب ارتباط برقرار کند. حالا بعد از گذشتن از ایستگاه یازدهم، می‌توان از پختگی و دلایل این ماندگاری گفت. محبی درباره رمز ماندگاری این برنامه تاکید می‌کند: به نظرم چرخ با برنامه‌های دیگر متفاوت است و توانسته مخاطبان عام را هم در کنار مخاطبان خاص شبکه چهار داشته باشد. ما در این برنامه، می‌خواهیم هر مخاطبی در هر سطح علمی، برنامه را دوست داشته باشد. در واقع محتوا را در یک پکیج ارائه می‌کنیم که همه با آن ارتباط برقرار کرده و آن را درک کنند تا انتقال این دانستنی‌ها در یک بسته جامع اتفاق بیفتد. شاید برخی رسانه‌ها در پرداختن و معرفی دستاوردهای علمی ایران درست عمل نکرده باشند اما در مجموع، انتقال و اطلاع‌رسانی اتفاق‌های این حوزه اهمیت بسیاری دارد. 
او در پایان عنوان می‌کند: در کشوری زندگی می‌کنیم که دانش‌بنیان و اقتصاد دانش‌بنیان از موضوعات مهم اولویت‌دار کشور است و حتی همتراز پیشرفت صنایع دفاعی در کشور دنبال می‌شود، اما اصل ساده‌ای است که متاسفانه توجه نمی‌کنیم. گسترش و ترویج اقتصاد دانش‌بنیان، کارآفرین‌ها و دانشگاه‌ها نیاز به همراهی نهادهای علمی و ستادهای توسعه فناوری و... دارد که پای کار بیایند و پشتیبان ساخت برنامه‌های علمی‌ باشند.