نگاه تحولی رسانه ملی در افق جهانشهر قم

حتی جایی درگفت‌وگو می‌گوید برای این سمت مناسب نبوده وآن‌قدر ظرفیت عظیمی در استان قم وجود دارد که باید فردی حرفه‌ای‌تر جای او باشد. در کنار بزم عصرگاهی داستایوفسکی و شاهنامه و عناوین کتاب هایی که جا به جا روی میز کارش به چشم می‌خورد، از افق طراحی شده در مرکز صداوسیمای قم می‌گوید. اولین بار وقتی نام او به عنوان رئیس مرکز صداوسیمای قم مطرح شد، رسانه‌ها تیتر زدند «طلبه‌ای که مدیرکل صداوسیمای استان شد». کمی صحبت کردن با او و نگاه به چشمان مشتاقی که برای صحبت از کار دارد، به خوبی روشن می‌کند که فراتر از درس حوزه یا آشنایی با ارتباطات، تلاش کرده پیوندی میان رسانه و مفاهیم معرفتی برقرار کند. خودش روی کلمه معرفتی تاکید دارد و این را می‌توان دردغدغه‌ وافسوسی دید که در کلامش موج می‌زند و به صراحت می‌گوید هنوز برای معرفی معارف این استان کار درستی انجام نشده است. پهلوانیان به پشتوانه تجربه‌ای که در استان‌هایی مثل یزد و شیراز داشته و با بدنه رسانه‌ملی به واسطه فعالیت در مرکز پژوهش‌ها و چند بخش دیگر بیگانه نیست، کارش را از چند ماه گذشته آغاز کرده است.۱۴۳کیلومتر را طی کردیم تا در پایان یک روز کاری ودرهوای خشک وسرد قم، سراغش برویم و از برنامه‌هایش بشنویم که چطور قرار است جای استان را با کنار زدن این فاصله در شبکه‌های ملی پیدا کند. گفت‌وگویی که شروعی برای گفت‌وگوهای دیگر در مراکز استان‌های مختلف خواهد بود. 
   
تمرکز بر چشم‌انداز جهانشهر قم 
احمد پهلوانیان، مدیرکل صداوسیمای مرکز استان قم درباره دغدغه خود برای فعالیت در این مرکز به جام‌جم می‌گوید: دغدغه اصلی من به سال‌ها قبل بازمی‌گردد که همیشه به انطباق محتوای فرهنگی - به‌ویژه محتوای دینی - در فرم و ساختار رسانه توجه داشتم. این از جایی ناشی می‌شود که محتوای فرهنگی غنی و متعددی داریم که در حوزه‌های اسلامی، ملی و بومی مشاهده می‌شود. اما این مفاهیم را کمتر در فضای رسانه‌ای به نمایش درآورده‌ایم. شاید ورود من به دانشکده صداوسیما و فعالیت در مراکزی مثل مرکز پژوهش‌ها یا دانشکده صداوسیما برخاسته از این دغدغه بوده است. به عنوان مثال، متون کلاسیک بی‌نظیری داریم که عمده آن برای بعد از اسلام است. اما هنوز در رسانه نیست یا کمتر به آن پرداخته شده است. ما در کشورمان شخصیت‌هایی مثل حافظ، سعدی یا ملاصدرا را داریم که سر سفره ایران و اسلام نشسته‌اند. تنها یکی از این شخصیت‌ها برای یک قاره کافی است اما ما از آن غفلت کرده‌ایم و کمتر به آن پرداخته‌ایم. من به شهرهای مختلف رفته‌ام و همین باعث شد این دغدغه‌، برایم جدی‌تر شود و درک کنم که چه گنج غنی و بزرگی داریم. به نظرم قم الان هم کانون خردورزی و تولید اندیشه دینی در جهان است. من در ماه‌های اخیر که به مرکز قم آمده‌ام، مختصات این کانون خردورزی را استخراج کرده‌ام و معتقدم از نظر معنویت، آگاهی، معرفت و دانش، حقایق قوی‌ وجود دارد که مشخص می‌کند وزن و چگالی معرفت و آگاهی در قم در هیچ جای جغرافیای عالم نیست. این حقایق‌ مرتبط با تعداد خروجی و مقالات و مقایسه آن با کانون‌های جهانی تولید علم است که حتی در تاریخ هم این‌طور نبوده است. به همین دلیل است که یک چشم‌انداز برای فعالیت‌های‌مان تعریف کرده‌ایم که با عنوان جهانشهر معنویت و معرفت در پیش گرفته‌ایم. 
   
ممتاز بودن قم را روایت می‌کنیم 
وی در تشریح این چشم‌انداز بیان کرد: الان در قم از ۱۶۵ کشور دانشجو داریم که قابل مقایسه با هیچ جای جهان نیست. می‌توان گفت قم یک شهر جهانی است. بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان دنیا با قم ارتباط دارند و نشر دانش از قم به جهان اتفاق می‌افتد. این یعنی قم یک شهر جهانی است که اثری جهانی دارد. این مسأله، فقط در علوم اسلامی و انسانی نیست بلکه فراتر از آن است. این نکته قابل توجه است که تعداد موسسات انتشاراتی قم به اندازه تهران است و نشر دیجیتال این استان در رتبه دوم کشور قرار دارد. چنین فعالیت‌هایی در قم اتفاق می‌افتد که به ظاهر کوچک است. معتقدم قم در چهارراه آمد و شد افکار و اندیشه‌ها قرارداردوهمین، قم را ممتاز کرده است. این استان فقط محل تولید اندیشه و معرفت نیست، بلکه یک شهر عبادی نیزهست. از این منظر هم ممتاز است. معنویت در این شهر محسوس است و بافت مذهبی آن دیده می‌شود.ما دنبال این بوده‌ایم که رسانه این شهر با چنین ظرفیتی، پیامی در سطح ملی داشته باشد. البته پیش از آن، باید برای جهان حرف داشته باشد. رسانه باید حرف‌ و پیام‌ها را تبدیل به پیام رسانه‌ای کرده و پخش کند. به همین دلیل همان‌قدر که به این شبکه به دید یک شبکه محلی نگاه می‌کنیم به عنوان یک منشأ نشر پیام در سطح ملی و برون‌مرزی هم در نظرش می گیریم. برهمین اساس یک برنامه سه‌ساله باعنوان سند اقدام طراحی شدکه ناظربه سند تحول رسانه‌ملی است.این سند اقدام، چند ورودی دارد. یکی سند تحول رسانه‌ملی است که ریاست سازمان روی آن تاکید دارند. یکی دیگر، مفاد حکمی است که ریاست سازمان به بنده داده‌اند. یکی دیگر هم سند زیست‌بوم فرهنگی استان است. با اینها، برنامه‌ای نگاشته شد که به صورت جزئی و کمی به این سند پرداخته و در بخش‌های مختلف تفکیک شده است. مثلا برنامه‌ای به نام حیات طراحی کردیم که ترجیح می دهیم از شبکه یک یا یکی دیگر از شبکه‌های سراسری پخش شود. حرف ما در این برنامه این است که حرف معیار در معرفت دینی باید از قم بیان شود. این برنامه طراحی شده که در حال پیش‌تولید است تلاش می‌‌کند مخاطب سراسری را هدف قرار دهد و در قالب یک برنامه گفت‌وگو محور ترکیبی باشد که شعار مورد تاکید رئیس سازمان یعنی هویت‌محوری را هم در اهداف خود داشته باشد. به طور کلی، تلاش ما این بوده که برنامه‌های این چنینی از خشکی خارج شودوبرای مخاطب امروز جذاب و تازه باشد. 
   
توجه به هنر قم در کنار توجه به معنویت 
پهلوانیان در خصوص لزوم توجه به هنرهای مختلفی که در قم وجود دارد هم این‌طور بیان کرد: من در ابتدا باید به بحث هنر در قم اشاره کنم که در بعضی حوزه‌ها جایگاه ویژه‌‌تری در کشور دارد؛ به خصوص طراحی، شعر و ادبیات و حتی هنرهای نمایشی. به خصوص نمایش آیینی که در دهه ۷۰ از قم آغاز شده و قدمت بسیاری دارد. طراحی‌هایی هم برای توجه به این هنرها صورت گرفته. مثلا بسته خبری چهارراه فرهنگ و هنرطراحی شده که به ویژه به هنر این استان پرداخته شود. ما اساتیدی مثل آقایان نجابتی و سیدمسعود شجاعی طباطبایی داریم که در کشور برجسته هستند. همچنین در نظر داریم مجله‌ای با دوستان حوزه هنری طراحی ‌کنیم که برای پخش از شبکه‌های ملی باشد. قرار است در این مجله ترکیبی، ویژگی‌ها و مختصات هنر انقلابی را بیان کنیم. یعنی بگوییم هنر چیست، هنر متعالی چه شاخص‌هایی دارد و بازمی‌خواهیم حرف معیار بگوییم. این مسأله در حوزه هنر طراحی شده است. اما بخشی از فعالیت در مرکز صداوسیمای قم، وابسته به حساس بودن محتوا در این استان است. پهلوانیان در این رابطه می‌گوید: این حساسیت، یک امتیاز و ظرفیت برای ماست، یعنی تهدید نیست. باید دید این حساسیت ناشی از چیست. به نظر می‌رسد از وجود کانون‌ها و مجامع و شخصیت‌های برجسته علمی باشد. این‌که قم با مختصات خودش است، یعنی کاری می‌توان انجام داد که جای دیگری نمی‌توان به آن رسید. نگاه من به قم این است. چون در شبکه‌ها و استان‌های مختلف بوده‌ام. این ظرفیت در جای دیگر نیست. چگونه باید از آن استفاده کرد که تبدیل به تهدید نشود؟ باید خوب این استان را به همراه همه ابعادش شناخت و با همه اینها رابطه نظام‌مند و منظومه‌ای داشت. لایه‌های مختلفی در این استان وجود دارد. باید آنها را شناخت و در درجه بعد، رابطه ارگانیک و منظومه‌ای برقرار کرد. باید دید کجا ایستاده‌ایم که ارتباط درست شکل گیرد و صد البته باید دید جای رسانه کجاست. این را بررسی کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم بهترین بازنمایی را داشته باشیم. اگر این اتفاق بیفتد مثبت خواهد بود. 
   
هنوز قم را در رسانه درست نشان نداده‌ایم 
مدیر صداوسیمای مرکز قم از معدود افرادی است که به صراحت می‌گوید این مرکز به یک فرد توانمندتر نیاز دارد. او این طور بیان می‌کند: این‌که می‌گویم شکسته نفسی نیست. یک انسان قدرتمند برای این استان نیاز است. آشنایی‌ ما باید به تخصص منجر شود تا بتوان کار کرد. نباید رودربایستی داشت. همه می‌دانند من روشن و صریح هستم. کسی که می‌خواهد در صداوسیمای قم باشد، باید دانش و قدرت مدیریتی بالا یی داشته باشد. اگر چنین شخصی قرار گیرد، آن وقت می‌بینیم چه اتفاقی خواهند افتاد. در واقع این‌که تا به حال شکل نگرفته، به این دلیل است که افرادی مثل من در این جایگاه قرار داشته‌اند و به نوعی ضعف این چنینی بوده است. ما هنوز نتوانسته‌ایم به کشورهای دیگری که مدعی شعار حمایت از حقوق زنان هستند، بگوییم دوشیزه‌ای در قم داشته‌ایم که قدیسه است و قله‌ای مثل ملاصدرا مقابل او کرنش کرده و گفته که هر وقت گیر افتاده به حرم حضرت معصومه(س) رفته. این حرف در ظاهر ساده است اما وقتی ملاصدرا را بشناسی آن وقت متوجه می‌شوی این فرد کیست. ما هنوز نتوانسته‌ایم او را به جهان معرفی کنیم. همین برای این‌که بگوییم ما کاری نکرده‌ایم، کافی است. من روزی می‌توانم بگویم  حضورم  در اینجا  مفید واقع شده که وقتی حرم حضرت معصومه را به جهان نشان می‌دهیم، دوست داشته باشند به این حرم بیایند. این اتفاق هنوز در رسانه نیفتاده است. اینجا یک اقیانوس است که به قولی «ز آب خرد، ماهی خرد خیزد/ نهنگ آن به که با دریا ستیزد» .
اما بخش مهمی از فعالیت‌های مرکز قم، توجه به مباحث تازه مثل هوش مصنوعی است. کما این‌که در هفته‌های گذشته نیز همایشی با این عنوان در مرکز فوق برگزار شده بود. پهلوانیان در این خصوص عنوان کرد: رسانه ناگزیر است که به مسائلی مثل هوش مصنوعی بپردازد، یعنی قدرت انتخاب نداریم چون امروز هم دیر است. ظرفیت بی‌نظیری در تولید و توزیع محتوا در این حوزه وجود دارد. در ابتدای ورودم به مرکز وقتی صحبت از هوش مصنوعی شد، با برخی کارمندان مرکز برنامه‌ای از هوش مصنوعی را باز کردیم و عنوان «مرگ بر آمریکا» را گفتیم. ویدئویی بر اساس آن تولید کرد که اگر قرار بود خودمان تولید کنیم باید سه ماه برای آن وقت می‌گذاشتیم. آدم عاقل چنین چیزی را رها نمی‌کند. این حوزه قدرت جهشی و تصاعدی دارد چون ویژگی علم این است. به نظرم همایش هفته گذشته با محور هوش مصنوعی که در قم برگزار شد، اولین همایش در این سطح بود که این چنین به این بحث‌  می‌پرداخت. حداقل انگیزه‌ای به کارمندان داده شد تا بتوانند دنبال آن بروند. باید در تولید و توزیع پیام از تفکر سنتی فاصله بگیریم چون در غیر این صورت، محکوم به شکست هستیم. مسیر جدید باز شده اما ما سراغ آن نرفته‌ایم. در نقطه فعلی نباید ایستاد. 
   
استفاده از ظرفیت‌های بومی برای آثار سراسری 
وی در ادامه با اشاره به اهمیت استفاده از ظرفیت هنرمندان بومی برای تولید آثار سراسری تصریح کرد: باید از همه ظرفیت‌ها برای مرکز استفاده کرد. مثلا تولید برنامه‌های نمایشی بخشی از آن است. امیدواریم این اتفاق با فضای جدیدی که ریاست‌ سازمان برای بهره بردن از ظرفیت استان‌ها مطرح کرده‌اند، بیفتد. مثلا طرحی درباره سریال شهید زین‌الدین ارائه دادیم که در مرحله طرح مانده که  مذاکره با معاونت استان‌ها در حال انجام است. من تجربه روز خون را هم در شیراز داشتم که در زمان مدیریتم، در صداوسیمای شیراز تصویب شد. ابتدا با استان‌ها مذاکره کردیم اما در نهایت سیمافیلم وارد کار شد. پس ممکن است در مورد اثر مربوط به شهید زین‌الدین هم، این اتفاق بیفتد. در روز خون درست بعد از واقعه شاهچراغ کار را کلید زدیم که تاکید خود آقای جلیلی بود. اما یک سال و نیم بعد پروژه مصوب و انجام شد. در این میان، دو مجموعه انیمیشن را هم تصویب کرده‌ایم که تولید قم برای شبکه‌های سراسری باشد. محور این انیمیشن‌ها آموزه‌های دینی و بحث مهارت‌های شهروندی با نگاه معرفتی اسلام برای کودکان است. چند مستند مصوب شده که در حال نهایی شدن برآورد است و پیرامون شخصیت‌های برجسته قم و مکان‌های شناخته‌شده این استان است. اینها بخشی از تولیدات «ب» مرکز قم بوده که تاکیدش روی پخش از شبکه‌های سراسری است. اغلب شش ماه تا یک‌سال طول می‌کشد تا به نتیجه برسد. 
   
یک تلاقی مبارک 
تلاقی نیمه شعبان امسال با ۲۲ بهمن یکی از مناسبت‌هایی است که مرکز صداوسیمای قم را برای تولید و طراحی برنامه‌های مربوطه مشتاق کرده است. رئیس مرکز در این خصوص می‌گوید: بحث جدی ما الان، تمدن اسلامی به روایت شیعی است که پرچمدار آن، رهبر انقلاب هستند. خردورزی و تولید اندیشه و نظریه‌سازی برای این تمدن در برنامه‌های‌مان است. رسانه نباید از آن غفلت کند. یکی از شاخص‌ترین ابعاد تفکر شیعی، انتظار و مهدویت است و کانون منتظران مسجد جمکران است. در نیمه شعبان پیاده‌روی بزرگی از حرم حضرت معصومه تا جمکران دارند که این حضور و مفهوم آن بزرگ‌ترین تصویر و بیان رسانه‌ای برای مفهوم مهدویت است که رسانه باید آن را قدر بداند. این ظرفیت قم است که باید استفاده شود. در عین حال، بحث قیام قم و سالگرد آن است. باید در این خصوص به صحبت رهبری اشاره کنم که درباره قم گفته‌اند که شهر قیام و اقامه است. بخش اول را می‌دانیم که نهضت امام (ره) از قم آغاز شد اما به بخش اقامه کمتر توجه شده است. رهبری گفته‌اند که قم شهرهای دیگر را به قیام دعوت کرد و سرریز قیام قم بود. باید در حوزه رسانه هم این اتفاق بیفتد. یعنی در حوزه معارف دینی و مفاهیم انقلابی، آموزه‌های قیام امام(ره) باید به حوزه‌های دیگر رسانه سرریز شود.