حافظه و عملکرد آن

مغز انسان دارای پیچیدگی‌های شگرفی است و در شرایط مختلف دارای عملکرد‌های متنوع می‌باشد اطلاعات و تجربه‌هایی که در مغز ما ثبت و ضبط می‌شود بعد از گذشت زمان دستیابی به آن‌ها سخت می‌گردد؛ و عوامل مختلف مانند عدم تمرکز یا زوال و... اطلاعات را کمرنگ و ضعیف می‌کند و در هنگام بازیابی ممکن است به صورت دیگری تحلیل یا تحریف گردند.
فرض کنید خاطره‌ای در ذهن شما شکل گرفته بعد از مدتی با یادآوری آن متوجه می‌شوید که با واقعیت همخوانی ندارد پس چگونه به صورت یک خاطره در ذهن درست شده بررسی‌ها مشخص می‌کنند که موضوع واقعیت نداشته و این خاطره از حافظه واقعی فرد نشات نگرفته است این اتفاق مهم نیازمند بررسی است.
کارکرد حافظه، در زندگی بسیار گسترده و متنوع است که ما از اهمیت آن غافل هستیم
معمولا حافظه ما در هر کاری که در طول روز انجام می‌دهیم، اثر گذار است. هر تجربه‌ای که داریم، به نوعی به حافظه ما وصل است. ولی در حافظه شرایطی وجود دارد که می‌تواند باعث تغییر یا تحریف آن خاطرات شوند.
اجازه دهید نگاهی به عملکرد خود حافظه داشته باشیم باید بدانیم حافظه انسان با حافظه کامپیوتر تفاوت دارد. هر چیزی که در حافظه کامپیوتر ثبت گردد بدون تغییر در طول زمان قابل استفاده می‌باشد. مانند فیلم، عکس یا موسیقی.
اما مغز انسان اینگونه نیست. مغز ما نه‌تن‌ها ثبت دقیقی از جزئیات نمی‌کند بلکه هر بار که یک خاطره را به یاد می‌آورد در واقع به نوعی آن خاطره را از نو می‌سازد.
به این معنی که که ما فقط یک سری اطلاعات کلیدی از هر واقعه را در ذهن خود ذخیره می‌کنیم و وقتی می‌خواهیم آن را یاد آوری کنیم، با ترکیب همان اطلاعات کلیدی، بقیه داستان را با ذهنیت جدید بازسازی می‌کنیم. این بازسازی بستگی به حالات روحی و احساسی ما در موقعیت دارد. به طور مثال چنانچه حال روحی ما خوب باشد جا‌های خالی خاطره را با اطلاعات مثبت پر می‌کنیم و اگر حال روحی مناسبی نداشته باشیم بیشتر اطلاعات منفی جایگزین خواهند شد. این فرآیند باعث می‌شود گاهی برخی قسمت‌های خاطره، نادرست عنوان شوند و یا تحریف گردند.
مثلا در یادآوری یک خاطره تصادف ذهن ما جا‌های خالی حافظه را خودش بر اساس موقعیت اکنون تکمیل می‌کند؛ بنابراین اینکه ما میتوانیم خاطرات بسیاری را به یاد آوریم، ولی با جزئیاتی که خود می‌سازیم البته که ذهن ما می‌تواند دچار خطا‌های شناختی متنوع باشد که باعث می‌شود آنچه را که به عنوان خاطره برای ما ثبت کرده در هنگام بازیابی با گذشت زمان و عوامل ذیل دستخوش تغییر و تحریف کند خطا‌های شناختی این قابلیت را دارند که ذهن ما را تحت تأثیر قرار دهند.

خطا‌های شناختی

_ حواسپرتی و عدم تمرکز

گاهی در حالت تماشای یک برنامه تلویزیونی هستید با دقت گوش می‌کنید لحظاتی نمی‌توانیم به یاد آورید که گوینده الان چه مطلبی گفت یعنی دچار عدم تمرکز شده‌اید
تجربه نشان داده است که بسیاری از دل مشغولی‌ها و تفکرات ما، واقعا مهم نیستند و ارزش فکر کردن ندارند و فقط مسیر اصلی تفکر ما را منحرف می‌کنند. باعث حواس پرتی شده و تمرکز ما را از بین می‌برند.

_ انسداد
ما تصور می‌کنیم که قادر هستیم به اطلاعات ذهنی خود دسترسی داشته باشیم، ولی همیشه این طور نیست
در این حالت، ذهن ما برای به یاد آوردن یک خاطره به مشکل برمی‌خورد. شما مطمئن هستید چیزی را می‌دانید، اما نمی‌توانید در ذهن خود به اطلاعات آن دست پیدا کنید. به عنوان مثال، گاهی اسم یک شخص را فراموش می‌کنید، ولی چهره اش را به خوبی به یاد می‌آوردید. گویی که سدی در مقابل حافظه‌ی شما قرار گرفته است که نمی‌گذارد نام او را به خاطر آورید. می‌گویید اسم این فرد “نوک زبانم هست” که اصطلاحا به آن پدیده‌ی نوک زبانی گفته می‌شود.

_ انتساب

گاهی اوقات، ما اطلاعات یا خاطرات را به منبع نادرستی نسبت می‌دهیم. مثلا ممکن است داستانی که دوست‌تان تعریف کرده بود را به عنوان تجربه‌ی شخصی خود به خاطر آورید.
_ زوال
با گذشت زمان خاطرات در ذهن ما کمرنگ می‌شوند و بعد از مدتی نمی‌توانیم به آن دسترسی داشته باشیم مثلا نام همکلاسی‌های دوران مدرسه را نمی‌توانیم بیاد آوریم و حتی بعضی از خاطرات بزرگسالی که زمان کمتری از آن‌ها گذشته است را نیز نمی‌توانیم یادآوری کنیم.

_ تلقین پذیری

یکی از مهم‌ترین اتفاق‌ها که ذهن ما می‌تواند تحت تأثیر سوالات یا اطلاعات غلط قرار بگیرد و خاطره سازی کند مثلا شما در مراسمی نبودید، ولی در مقابل پرسش دیگران که چطور گذشت بتوانید چیز‌هایی تعریف کنید که گویی در آنجا بودید و در ذهن خود خاطرات نادرست ایجاد کنید.
_ پافشاری

خاطرات ناگوار معمولا در ذهن ما می‌مانند و رهایی از آن‌ها کار سختی است حتی در مواقعی که نمی‌خواهیم به آن‌ها فکر کنیم گویی که ذهن ما به آن خاطرات وصل است و مرتب یادآوری می‌کند که البته این مدل از خطا‌ها به دلیل عملکرد طبیعی مغز ایجاد می‌گردد و معمولا همه افراد به نوعی آن را تجربه کرده‌اند.

_تعصب

احساسات و باور‌های فعلی ما می‌توانند خاطرات گذشته‌مان را تغییر دهند. مثلا اگر از کسی ناراضی باشید، ممکن است فقط خاطرات نامطلوب از او به یاد آورید، حتی اگر در واقعیت چنین نبوده است. به عبارتی باور‌ها و اعتقادات ما نسبت به خود، اطرافیان و جهان پیرامون، می‌تواند در به خاطر سپاری اطلاعات نقش داشته باشد. ما خلاء‌های موجود در حافظه مان را با اعتقادات و تفکرات قالبی خود پر می‌کنیم و هر جا که جزیی گمشده باشد، ذهن ما آن را پر خواهد کرد.

راهکار

_ خاطرات خود را بازبینی کنید
_ برای یادآوری خاطرات به دنبال سر نخ باشید
_ با افراد دیگری که در همان موقعیت حضور داشتند در مورد آن خاطره گفتگو کنید
_ بخش‌هایی که شما هم به یاد می‌آوردید را به خوبی مرور کنید و اطلاعات آن را با هم به اشتراک بگذارید
_ از بکار گیری تعصبات بیهوده در خاطرات پرهیز کنید
_ هنگامی که افراد دیگر آن خاطره را با جزئیات بیشتر توصیف می‌کنند به آن‌ها توجه کنید
_ به یاد داشته باشید که خاطرات خوش را به دفعات مرور کنید این امر به شما کمک می‌کند تا ذهن خود را پیوسته فعال نگهدارید
_ از مرور خاطرات ناخوش به شدت پرهیز کنید 
_ برای ذهن خود خوراک تهیه کنید مطالعه کنید جدول حل کنید
_ فعالیت ذهنی برای خودتان ایجاد کنید
_ خلاق باشید و از تغییرات موجه استقبال کنید
_ سعی کنید مختصری ورزش کنید 
_ خواب و تغذیه مناسب داشته باشید
_ از مصرف دارو‌های خواب آور تا جای ممکن پرهیز کنید
_ از دمنوش‌های سالم و متنوع بهره ببرید
_ داشتن سلامت عقل از مهمترین ارکان توفیق در زندگی است برای داشتن آن کوشش کنید

موفق باشید