چهار استاد در چهارگاه رمضان

کامران سیف‌اللهی، تهیه‌کننده برنامه چهارگاه درخصوص برنامه امسال سحرگاه شبکه چهار به جام‌جم می‌گوید: این سومین فصل برنامه چهارگاه است که روی آنتن می‌رود. در این فصل نیز محور را مثل گذشته روی بررسی اشعار، فلسفه و عرفان و آواز‌های قطعات مناجات گذاشته‌ایم. همچنین سوژه‌های‌مان متمرکز بر قطعات قدیمی مناجات در کشور است. حتی خیلی وقت‌ها سراغ قطعاتی رفتیم که در سده قبل ضبط شده و بالغ بر ۸۰ درصد اساتیدی که از آنها صحبت می‌‌کنیم، دیگر در قید حیات نیستند. مثلا آقای احمدیان، نکیسا و طاهری افرادی هستند که در مناجات‌خوانی قدمت دارند. هدف‌مان این است که مناجات آنها را در برنامه بررسی کنیم و از ابعادی مثل شعر، آواز و همچنین عرفان و فلسفه به‌آن بپردازیم. 
     

چالش‌های احیای مناجات قدیمی 
وی با اشاره به بخش‌های مختلف برنامه توضیح می‌دهد: برنامه چهارگاه با فرم گفت‌وگومحور جلو می‌رود و بیشتر در فضای استودیو هستیم. مثل فصل گذشته، چهار استاد این حوزه را به‌صورت ثابت در برنامه داریم که برنامه را با بررسی آنها جلو می‌بریم. ابتدا یک قطعه قدیمی را می‌شنوند و بعد، درباره آن صحبت می‌کنند. همچنین مهمانی مرتبط با قطعه مورد بررسی به برنامه اضافه می‌شود. احتمال دارد که مهمان فوق، خودش مناجات‌خوان باشد یا از شاگردان فرد مورد بحث به‌شمار برود. در بخش دوم هم درباره جزئیات قطعه صحبت می‌شود. 
این تهیه‌کننده درخصوص پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه هم می‌گوید: ما یک تیم سردبیری ۸ ــ۷ نفره داریم که از حدود دو ماه قبل کارشان را آغاز کرده‌اند. این را هم باید بگویم که پیدا کردن قطعات کار ساده‌ای نبود چون بسیاری از آنها به‌واسطه ضبط با گرامافن، کیفیت ضبط مناسبی ندارند. خیلی وقت‌ها قطعات مورد بحث مربوط به سال‌های ۱۲۹۸ است. این قطعات کیفیت اندکی دارند. به همین علت، آنها را ابتدا به لحاظ فنی پالایش کردیم و از آرشیو‌های مختلف ــ چه آرشیوهای شخصی و چه آرشیو سازمان صداوسیما ــ پیدا کردیم. در مرحله بعد اشعار را بررسی کردیم و براساس موضوعات هر شب برنامه، برای پرداختن در قسمت‌های مختلف آنها را انتخاب کردیم. به همین خاطر اگر قرار است در یک قسمت، پیرامون لطف خدا و بحث آن در مناجات صحبت کنیم، قطعه‌ای را انتخاب کنیم که شعر آن مرتبط با موضوع مورد بحث برنامه باشد. 
     

نقاط قوت را تقویت کردیم 
وی می‌افزاید: ما تنها به بحث مناجات پرداختیم؛ مثلا آقای جلال محمدیان یکی از مهمانان برنامه بودند که به‌واسطه قطعه «مردان خدا» از قدیمی‌های فضای مناجات‌خوانی به‌شمار می‌روند. شاید برخی از این قطعات الزاما مناجات نباشند اما قطعاتی هستند که با ماه رمضان به‌خصوص شب‌های قدر همخوانی دارند. تلاش کردیم برخی از قطعات به‌گونه‌ای انتخاب شود که بهار در آن مشهود باشد تا بهار طبیعت و قرآن را انعکاس دهیم و طراوت برنامه برای نوروز حفظ شود. البته اغلب قطعات را با این ملاحظه مطرح کردیم که محوریت آن مناجات باشد. در حقیقت اولویت و اصل ابتدایی برای ما این است که قطعه مناجات باشد تا بعد ویژگی‌های آن را بررسی کنیم و در قسمت‌های مختلف برنامه قرار دهیم. 
سیف‌اللهی تصریح می‌کند: ما برخی اینفوگرافی‌ها را از قطعات ارائه می‌کنیم تا مخاطب بداند که چه قطعه‌ای با چه ویژگی‌هایی می‌شنود. با این‌حال این را می‌دانیم که مخاطب شبکه چهار تحلیلگر است و محتوا برایش اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر ما برای مخاطب شبکه چهار برنامه تولید می‌کنیم. با توجه به تجربه سال گذشته و بازخوردهایی که درباره بخش‌های محبوب برنامه گرفتیم، تلاش‌مان این بوده که نقاط قوت را قوی‌تر کرده و نکاتی که چندان مورد توجه نبوده به نگاه مخاطب نزدیک‌تر کنیم. در واقع می‌خواستیم به‌گونه‌ای باشد تا مخاطب آن چیزی را که می‌خواهد از برنامه برداشت کند. 
وی درخصوص پرداختن موضوعی به بحث مناجات هم می‌گوید: قرار است ۳۰ شب در ماه مبارک همراه مخاطبان باشیم و به همین خاطر موضوعات مختلف و متعددی مثل امید، لطف خدا، توبه، نیایش، بخشش و... را که صفات الهی هستند‌، بیان کنیم که مخاطب هم در ماه مبارک رمضان به آنها نزدیک‌تر می‌شود. البته این‌طور هم نیست که از ابتدا تا انتهای برنامه به صورت خاص درباره این صفات صحبت کنیم. بلکه نخ تسبیح بحث‌ها را حول آن قرار می‌دهیم. مثلا یکی از منابع قوی ما، مناجات‌های خواجه عبدا... انصاری است که در شب‌های برنامه بارها از این مناجات خواهیم خواند. 
     

توجه به کیفیت مخاطبان 
سیف‌اللهی درخصوص مهمانان این برنامه هم بیان می‌کند: میزبانان ثابت ما محمدرضا سنگری‌(پژوهشگر و استاد دانشگاه)، دکتر مجاهدی (‌از شعرای بزرگ معاصر)، سیدعلی‌محمد سادات‌رضوی(‌از قدیمی‌های مناجات‌خوانی و ذاکر اهل بیت) و شیخ‌علی رهبر(‌استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات آیینی) هستند. این را هم باید بگویم که ایده این برنامه، ایده اصلی مدیر شبکه بود که تلاش کردیم به بهترین شکل به مرحله اجرا برسانیم. در سال گذشته بی‌اغراق می‌گویم که بازخوردهای بسیاری گرفتم که برنامه از نظرشان مناسب بوده. در شبکه‌های مختلف برنامه‌های متفاوتی را در سحرگاه شاهد هستیم و در چهارگاه تلاش کردیم یک نوع دیگری از سحر را به مخاطب ارائه کنیم؛ چون مخاطب این شبکه، دنبال تحلیل و فضای علمی است و ما تلاش کردیم دنبال تامین این نظر باشد. بیشتر از جذب مخاطب عام، برایم کیفیت مخاطب اهمیت دارد. یعنی حتی اگر کم هستند، مخاطبان باکیفیتی باشند و نظرشان تامین شده باشد. این برنامه ۳۰ قسمت ۷۸ دقیقه‌ای خواهد بود.