وضعیت سوریه و نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی

با توجه به نحوه شکل‌گیری و قدرت‌یابی گروه‌های تروریستی در سوریه که آمریکا، رژیم‌صهیونیستی و به‌ویژه ترکیه در آن نقش محوری داشته‌اند و این روند به ظهور چهره‌هایی نظیر ابومحمد جولانی منجر‌ شده، امکان ارائه یک تصویر واحد و روشن از وضعیت کنونی سوریه وجود ندارد‌؛ چرا که این کشور با رقبا و دشمنان متعددی روبه‌روست.

وضعیت سوریه بسیار پیچیده و بغرنج است. بیش از ۷۵ گروه تروریستی با ملیت‌هایمختلف از جمله ازبکستان، تاجیکستان، آذربایجان و مناطق مختلف چین در سوریه حضور دارند. ترکیه نقش کلیدی در متحد کردن حدود ۳۲ گروه از این گروه‌ها تحت عنوان تحریرالشام برایمقابله با حکومت بشار اسد داشته است. این گروه‌ها با آموزش، پشتیبانی لجستیکی و مدیریتمیدانی ترکیه سازماندهی شده‌اند. با وجود این، گروه‌های مسلح دیگری نیز وجود دارند که حاضر به پیوستن به ائتلاف ترکیه نیستند و این باعث درگیری‌های داخلی میان گروه‌های تروریستی بر سر قدرت و منابع می‌شود. این درگیری‌ها در مناطق مختلف سوریه، از جمله مناطق ساحلی، حمص، حما، جنوب، دیرالزور و جرمانا رخ می‌دهد.

در مقابل، هسته‌هایی از مقاومت مردمی به‌ویژه در مناطق ساحلی سوریه مانند طرطوس و لاذقیهدر حال شکل‌گیری هستند. دسترسی به مناطق کوهستانی شمال سوریه دشوار است. گروه‌های تروریستی تحت امر ابومحمد جولانی، رهبر تحریرالشام، عملیات انتقام‌جویانه‌ای را در مناطق ساحلی سوریه، به‌دلیل علوی بودن ساکنان این مناطق، انجام می‌دهند. این عملیات شامل کشتارهای دسته‌جمعی، اعدام‌های میدانی، حمله به منازل، دستگیری‌ها و غارت اموال است. جولانیاین اقدامات را به گروه‌های افراطی نسبت می‌دهد اما مردم محلی معتقدند که اینها بخشی از یکعملیات فریبکارانه برای تسلط کامل بر منطقه است. هدف گروه‌های تکفیری از بین بردن یاآواره‌کردن هر غیرمسلمانی است که با آنها هم‌عقیده نباشد. علوی‌ها، شیعیان، اسماعیلی‌ها، دروزی‌ها و سایر اقوام در معرض کوچ اجباری و تصفیه قومی قرار دارند.

رژیم صهیونیستی پس از تضعیف ارتش سوریه، به پیشروی خود در جنوب سوریه ادامه می‌دهد. این رژیم به‌دنبال تصرف منابع آبی سوریه و مناطق راهبردی مانند جبل الشیخ، منطقه خنکره و جولان است. نیروهای اسرائیلی تا ۱۳ کیلومتری دمشق پیشروی کرده‌اند. اینپیشروی در راستای جلوگیری از روی کار آمدن هر حکومتی است که حاضر به عادی‌سازیروابط با اسرائیل نباشد. مردم جنوب سوریه به مقاومت در برابر اشغالگری رژیم‌صهیونیستی ادامه می‌دهند. این مقاومت، همان چیزی است که مقام معظم رهبری از ابتدای بحران سوریه پیش‌بینیکرده بودند و فرمودند مردم سوریه آرام نخواهند نشست. این مردم فرهنگ‌ساز هستند و حاضر نیستند زیر یوغ بیگانگان و مزدورانی بروند که دست‌شان به خون مردم منطقه آلوده است قرار بگیرند. جولانی خودش می‌گوید ما در عراق تله انفجاری می‌گذاشتیم و عملیات انتحاری انجام می‌دادیم.

در شرق فرات، سازمان‌های چریکی کرد وابسته به پ‌ک‌ک تحت حمایت آمریکا فعالیت می‌کنند. این حمایت آمریکا باعث تنش با ترکیه شده است. اردوغان این گروه‌ها را تهدیدی برای امنیتترکیه می‌داند. حمایت همزمان آمریکا از ترکیه (عضو ناتو) و گروه‌های کرد، نشان از پیچیدگی وضعیت این کشور در منطقه دارد.

اسرائیل نیز از پروژه تجزیه سوریه به چند کشور کوچک‌تر حمایت می‌کند و در این راستا از دروزی‌ها نیز حمایت می‌کند. بسیاری از حوادث سوریه ناشی از مداخلات رژیم‌صهیونیستی و برخی کشورهای خلیج‌فارس است. هرکدام از بازیگران در سوریه به‌دنبال منافع خاص خود (نفت، گاز، زمین، قدرت سیاسی و راهبردی) هستند. آمریکا و رژیم‌صهیونیستی اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند. در آینده، احتمال درگیری بر سر تقسیم غنائم بین ترکیه و رژیم‌صهیونیستی وجود دارد. رژیم‌صهیونیستی مناطق حساس و مهمی را در سوریه قبضه کرده تا در صورت جنگ احتمالی با حکومت دیگری، سوریه چیزی برای جنگیدن نداشته باشد.

عراق و اردن نیز از وضعیت سوریه نگران هستند. ملاقات مشاور امنیتی عراق با ابومحمد جولانی با انتقادهای زیادی در عراق مواجه شد. اردن نیز به دلیل حضور اخوان‌المسلمین و روابط نه‌چندان خوب آنها با ملک عبدالله نگران است.

کشورهای عربی مانند مصر تلاش می‌کنند جولانی را از نفوذ ترکیه خارج کنند و به آغوش عربیبازگردانند. آنها نمی‌خواهند ترکیه بر اوضاع سوریه مسلط شود. ترکیه نیز در این میان به‌دنبال کاسبی خود است. نگرانی عمیقی در مورد آینده سوریه و احتمال قیام مردم سوریه (نظامیان، دانشجویان، عشایر عرب و مردم عادی) علیه اشغالگران وجود دارد. در نهایت، حاکمیت ۵۲ ساله بشار اسد و پدرش به معنای بعثی‌شدن همه مردم سوریه نبوده و مردم این کشور از اقوام و مذاهب مختلفی تشکیل شده‌اند شامل سکولارها، سنی‌های میانه‌رو، علوی‌ها، اسماعیلی‌ها، دروزی‌ها، کردها، عشایر عرب و افسران وطن‌دوست. این تنوع قومی و مذهبی، پیچیدگی اوضاع سوریهرا بیشتر می‌کند.

در نهایت می‌توان گفت سه محور اصلی در سوریه با یکدیگر رقابت می‌کنند: محور آمریکا ــ اسرائیل (طراح اصلی نقشه سوریه)، محور ترکیه ــ قطر و محور سوم کشورهای عربی نگران (مصر، اردن، عربستان، امارات و کویت) که از قدرت گرفتن گروه‌های تروریستی نگران هستند.