این روز‌ها تلویزیون به‌عنوان مهم‌ترین رسانه جمعی، نقش بی‌بدیلی در شکل‌دهی به این اتحاد ایفا می‌کند؛ جایی که حتی چهره‌هایی با نگاه‌های متفاوت و بعضا منتقد، ضرورت حضور و هم‌افزایی را درک می‌کنند و کنار هم می‌نشینند تا درباره آینده کشور حرف بزنند.
در شرایطی که فضای غیررسمی، اما فراگیر رسانه‌ای کشور در بستر مجازی، اغلب با تکرار کلیشه‌ها و دوگانه‌سازی‌های سیاسی پر شده، یک برنامه تحلیلی با رویکردی تازه و حرفهای، می‌تواند جریان جدیدی از گفتگو را آغاز کند. اهمیت این کار زمانی دوچندان می‌شود که مهمانان برنامه، نه صرفا از میان چهره‌های همیشگی، بلکه از میان نخبگان و تحلیلگرانی انتخاب شوند که پیشتر به‌دلایل مختلف کمتر در قاب تلویزیون دیده شده‌اند. این انتخاب هوشمندانه، هم سطح تحلیل را ارتقا می‌دهد و هم به مخاطب پیام می‌دهد که اینجا قرار است حرفهای جدی و متفاوتی شنیده شود. در چنین بستری، اتحاد ملی معنای تازه‌ای پیدا می‌کند؛ اتحاد نه از جنس حذف اختلاف‌ها، بلکه از جنس شنیدن صداهای مختلف و رسیدن به یک فهم مشترک درباره منافع و مصالح کشور. این رویکرد، رسانه را از تریبون یک‌طرفه به میدان واقعی گفتگو تبدیل می‌کند؛ جایی که تحلیل آزاد، متعهد و حقیقت‌محور جایگزین جدل‌های بی‌حاصل می‌شود.
برنامه‌ای که این مسیر را انتخاب می‌کند، عملا تلاش دارد همه الزامات یک گفت‌وگوی ملی را در کنار هم قرار دهد؛ تحلیل بی‌طرفانه، احترام به تفاوت‌ها و در عین حال تأکید بر ضرورت تمامیت‌ارضی کشور. این یعنی عبور از سطح خبر و شعار و رسیدن به یک نگاه جمعی برای صیانت از ایران؛ نگاهی که در بزنگاه‌های تاریخی، می‌تواند ضامن بقا و پیشرفت کشور باشد. چند وقتی است برنامه راهبرد از شبکه یک تلاش کرده با دعوت از چهره‌های شناخته شده عرصه سیاست و صاحب‌نظران، چنین رویکردی را در بزنگاه بحرانی امنیتی کشور، داشته باشد. از این‌رو جام‌جم با سیدمهدی موسوی‌حسینی، سردبیر این برنامه گفت‌وگویی داشته که در ادامه آمده است.
تحلیل عمیق پساآتش‌بس
راهبرد در برهه زمانی اعلام آتش‌بس تهیه و تولید شده است. سیدمهدی موسوی‌حسینی، سردبیر این برنامه در تبیین تولید برنامه در چنین زمانی گفت: در دوره پس از اعلام آتش‌بس، بیش از هرچیز سعی کرده‌ایم از افتادن در دام آرامش ظاهری پرهیز کنیم. آتش‌بس را نه پایان یک تقابل، بلکه مرحله‌ای از بازتعریف مواضع، آرایش‌ها و روایت‌ها می‌دانیم. بنابراین رویکرد تیم تولید، مبتنی بر تحلیل پیامدهای پنهان، واقعی و راهبردی این وضعیت است. برنامه از همان ابتدا با هدف حضور مؤثر در میدان روایت شکل گرفت و امروز که نبرد روایت‌ها در مرحله حساسی است، ما نیز باید خود را به‌روزرسانی کنیم، چه در سطح موضوعات و چه در انتخاب مهمانان و زاویه تحلیل. نگاه دست‌اندرکاران برنامه به شرایط حاکم این است که آتش‌بس فرصتی برای شفاف‌سازی لایه‌های پیچیده‌تر نبرد است، نه نقطه پایان آن.
گفت‌وگوی نخبگانی
موسوی‌حسینی با اشاره به حضور چهره‌های صاحب‌نظر عرصه سیاست در این برنامه، ادامه می‌دهد: حضور چهره‌های سرشناس، به‌ویژه آنهایی که کمتر در قاب رسانه‌ملی دیده می‌شدند، حامل پیام مهمی برای مخاطبان است. این حضور صرفا جنبه نمادین ندارد، بلکه نشان‌دهنده جدی شدن فضای تحلیل و گفت‌وگوی راهبردی در رسانه‌ملی است. برای ما در راهبرد بسیار مهم بود که سطح گفت‌وگوها ارتقا پیدا کند و از چهره‌هایی دعوت شود که بتوانند مسائل را از زاویه‌ای متفاوت و عمیق‌تر تحلیل کنند. اما باید به یک نکته مهم اشاره کرد که رویکرد رسانه‌ملی تغییر نکرده است بلکه شرایط کشور و پیچیدگی‌های تحولات منطقه‌ای، باعث شده برخی از چهره‌ها که پیش از این کمتر تمایل به حضور در قاب رسانه‌ملی داشتند، اکنون احساس کنندحضور دراین فضا ضرورتی ملی دارد. ما در راهبرد کوشیدیم این بستر رافراهم کنیم؛ فضایی حرفهای،محترمانه وتحلیلی که افراداحساس کنندمی‌توانند حرف راهبردی خود را بدون تنش وبدون سوءبرداشت، بیان کنند.
سردبیر برنامه راهبرد اضافه کرد: انتخاب این افراد آگاهانه و با دقت انجام شده است. ما برای انتخاب مهمانان سختگیری زیادی داشتیم تا از سطحی‌نگری دور بمانیم و روایت‌ها را از زبان کسانی بشنویم که در فضای نخبگانی حرفی نو دارند و تجربه‌ای معتبر. حضور این چهره‌ها هم به غنای برنامه کمک می‌کند و هم به مخاطب این پیام را می‌دهد که راهبرد محل گفت‌وگوهای واقعی است، نه ویترینی از اختلاف یا تکرار کلیشه‌ها. لازم است دقت داشت که از سوی دیگر، همکاری و حمایت مدیران شبکه یک سیما هم در فراهم‌کردن این فضا بسیار مؤثر بوده است. اگر این همراهی و اعتماد نبود، طبیعتا برنامه نمی‌توانست با چنین سطحی از تنوع و عمق پیش برود.
تحلیل آزاد؛ عامل تعمیق گفت‌وگو
وی با تاکید بر ضرورت نگاه عمیق در تحلیل‌ها خاطرنشان کرد: تعادل بین تحلیل بی‌طرفانه و حفظ مصالح ملی زمانی ممکن می‌شود که یک برنامه، نسبت خودش را با حقیقت و منافع ملی به‌طور دقیق بشناسد. ما در راهبرد تلاش می‌کنیم از منظر گفتمان انقلاب اسلامی، یعنی گفتمانی که مصالح ملی را در بستری تمدنی تعریف می‌کند، به مسائل بپردازیم. اما این به‌معنای حذف صداهای متفاوت نیست. اتفاقا می‌تواند صداهای متفاوت درست شنیده و هدایت شود، عمق بیشتری به تحلیل داده و افق دید مخاطب را گسترش دهد. ما صدای متفاوت را نه برای تزیین و تنوع، بلکه برای تعمیق گفت‌وگو می‌خواهیم. بنابراین در گفت‌وگوها به میانه‌روی خنثی یا محافظه‌کاری تن نمی‌دهیم اما در عین حال سعی می‌کنیم هیچ‌گاه از مسیر حقیقت‌جویی و انصاف خارج نشویم. درواقع ما تحلیل آزاد و متعهد را جایگزین دوقطبی‌های سیاسی کرده‌ایم.
پرسش‌هایی متناسب با زاویه نگاه افراد
موسوی‌حسینی در خصوص چگونگی طراحی پرسش‌ها توضیح داد: طراحی پرسش‌ها در راهبرد کاملا براساس پیشینه، زاویه نگاه و دغدغه‌مندی مهمانان انجام می‌شود. در زمان محدودی که برای هماهنگی با مهمانان داشتیم تلاش کردیم سؤالاتی با عمق تحلیلی بالا اما بدون بار احساسی یا جهت‌دار طراحی کنیم. ما از پرسش‌های تنش‌زا یا شخصی‌شده فاصله گرفته‌ایم. چون می‌خواهیم مهمان را به تحلیل‌های سطح بالاتر سوق دهیم. یکی از اصول ما این است که گفت‌وگو باید مخاطب را از سطح خبر و شعار عبور دهد و به فهم روندها، تناقض‌ها و گره‌های راهبردی برساند. این اتفاق وقتی می‌افتد که هم سؤال دقیق طراحی شده باشد، هم مهمان در فضای حرفهای و امن گفت‌وگو قرار بگیرد.
سردبیر راهبرد با بیان این‌که آتش‌بس نشانه‌ای از تغییر در محاسبات قدرت و موقعیت بازیگران منطقه‌ای است، عنوان کرد: در برنامه راهبرد تلاش کرده‌ایم به پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی آتش‌بس نیز بپردازیم. این امر یکی از اهداف اصلی برنامه از ابتدا بوده است.درراهبردصرفا به سطح میدانی درگیری‌هانگاه نمی‌کنیم بلکه تلاش می‌کنیم پیوست منطقه‌ای و جهانی هر رویداد را نیز مورد بررسی قرار دهیم. آتش‌بس در ظاهر یک توافق میدانی است اما در باطن نشانه‌ای از تغییر در محاسبات قدرت و موقعیت بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی است. هم در گفت‌وگوهای اصلی و هم در آیتم‌های کوتاه تلاش کرده‌ایم این پیوست تحلیلی را حفظ کنیم. بررسی واکنش بازیگران غربی، تحلیل موضع‌گیری کشورهای منطقه و پیامدهای احتمالی بر محور مقاومت، از جمله موضوعاتی است که به‌طور جدی در دستور کار ما قرار داشته است.
حفظ عمق و انسجام تحلیلی
وی در خصوص چالش‌های تهیه و تولید این برنامه اظهار کرد: در مراحل اولیه، با چالش‌هایی مثل تأمین فضای مناسب برای ضبط و فشردگی در زمان‌بندی روبه‌رو بودیم که خوشبختانه با همکاری خوب تیم و مدیران شبکه یک به‌سرعت برطرف شد اما چالش اصلی، همان‌طور که انتظار می‌رفت حفظ عمق و انسجام تحلیلی در فضای پرهیاهو و سطحی این روزهاست. در شرایطی که شبکه‌های اجتماعی، فضای خبری را با سرعت و هیجان اشباع کرده‌اند، نگه‌داشتن راهبرد در مسیر تحلیل عمیق کار آسانی نیست. باید بتوانیم روایت انقلاب اسلامی را نه با شعار بلکه با عقلانیت و دقت به مخاطب منتقل کنیم. این کار نیازمند انتخاب سنجیده مهمانان، طراحی دقیق پرسش‌ها و نظارت محتوایی مستمر است.
موسوی‌حسینی با تعریف دو رویکرد رسانه‌ای«پوشش خبری»و«تحلیل راهبردی»و قیاس آنها تشریح کرد: پوشش خبری بیشتر به آنچه رخ داده می‌پردازد درحالی‌که تحلیل راهبردی به چرا رخ داده و به کجا خواهد انجامید توجه دارد. در برنامه راهبرد آگاهانه از بازگویی صرف اخبار عبور کرده‌ایم وتلاش کرده‌ایم مخاطب رابه درکی عمیق‌تر از ساختار قدرت،بازی بازیگران ومنطق تحولات برسانیم. از ابتدا براین نکته تأکید داشتیم که برنامه تاریخ مصرف نداشته باشد.به همین دلیل، سؤالات ومحورها طوری طراحی شده‌اند که حتی در بازپخش یا مرورهای بعدی همچنان نکته‌آموز و قابل تأمل باشند.
نگاهی واقع‌بینانه و فارغ از کلی‌گویی‌ها
سردبیر برنامه تحلیلی راهبرد با بیان این‌که در راهبرد دنبال ارائه راهکارهایی برای تداوم صلح یا جلوگیری از جنگ مجدد هستیم، اضافه کرد: با وجود آن‌که در راهبرد دنبال ارائه راهکارهایی برای تداوم صلح یا جلوگیری از جنگ مجدد هستیم اما این امر را با نگاهی کاملا واقع‌بینانه و فارغ از کلی‌گویی‌های رایج دنبال می‌کنیم. در راهبرد دنبال شعارهای تکراری نیستیم بلکه تلاش می‌کنیم فضای پس از جنگ را از منظر تحولات میدانی، تحرکات گفتمانی و نبرد روایتی تحلیل کنیم. مثلا یکی از موضوعات کلیدی که در برنامه به آن پرداختیم، شکل‌گیری دوگانه «امت ـ ملت» بود؛ دوگانه‌ای که پس از جنگ ۱۲روزه در برخی تحلیل‌ها و فضاهای رسانه‌ای به شکل هدفمندی مطرح شد.
ما تلاش کردیم با استفاده از تحلیل‌های راهبردی، این مسأله را تبیین و به آن پاسخ دهیم. در ادامه نیز بنا داریم با دعوت از چهره‌هایی که کمتر در رسانه‌ها حضور داشته‌اند و اغلب حرفهای تازه و دقیق دارند، بحث درباره آینده، سناریوهای تداوم تقابل یا بازدارندگی و چگونگی بازتعریف مقاومت را دنبال کنیم. حتی آن دسته از مهمانانی که ممکن است قبلا در برنامه‌های دیگر دیده شده باشند، در راهبرد حرفهای متفاوت‌تری می‌زنند. چون فضا و سطح گفت‌وگو متفاوت طراحی شده است. این نگاه تازه و غیرکلیشه‌ای، یکی از ویژگی‌های اصلی برنامه ماست.
وی همچنان با تأکید بر این‌که در این برنامه خبررسانی انجام نمی‌گیرد، تکمیل کرد: در راهبرد ما وارد بازی تأیید یا تکذیب فوری نمی‌شویم. چون اساسا مأموریت ما تحلیل است نه خبررسانی لحظه‌ای. وقتی شایعه یا خبری منتشر می‌شود تلاش می‌کنیم منطق قدرت پشت آن، اهداف پنهان و بازیگرانی را که از آن بهره‌برداری می‌کنند بررسی کنیم. با این نگاه، مخاطب نه‌تنها آرام‌تر و هوشمندتر با اخبار مواجه می‌شود بلکه قدرت تحلیل پیدا می‌کند. یعنی درگیر اخبار نمی‌شود بلکه صاحب زاویه دید می‌شود. این دقیقا همان چیزی است که ما در راهبرد دنبالش هستیم: تولید مخاطبی اهل فکر، نه فقط دریافت‌کننده اطلاعات.
گسترش گفتمان میان نخبگان
موسوی‌حسینی با اشاره به نقش مهمانانی چون آقایان عطاءالله مهاجرانی یا حسام‌الدین آشنا در انتقال پیام برنامه گفت: این چهره‌ها به‌دلیل سابقه فکری، فرهنگی و تجربه سیاسی‌شان، توانایی بالایی در انتقال گفتمان برنامه به طیف‌های متنوع نخبگان و گروه‌های فکری دارند. حضورشان نه‌تنها اعتبار تحلیلی برنامه را افزایش می‌دهد بلکه به مخاطب نشان می‌دهد رسانه‌ملی ظرفیت گفت‌وگو با دیدگاه‌های متنوع در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی را دارد. در مورد آقای دکتر مهاجرانی واقعا تجربه همکاری مثبتی داشتیم. از لحظه اول که با ایشان تماس گرفتیم و محورها را با شفافیت مطرح کردیم، استقبال حرفهای و صمیمانه‌ای داشتند. هماهنگی، ضبط و گفت‌وگو با ایشان کاملا در فضایی محترمانه و با تعامل فکری بالا انجام شد. ایشان نیز به فضای گفت‌وگو متعهد بودند و به‌خوبی از چارچوب برنامه آگاهی داشتند. این سردبیر افزود: البته دعوت از این چهره‌ها ممکن است حاشیه‌هایی هم ایجاد کند؛ اما ما معتقدیم که در معادله «هزینه ـ فایده»، فایده چنین دعوت‌هایی برای مخاطب، تولید روایت عمیق و افزایش قدرت تحلیل جامعه، بسیار بیشتر از هزینه‌های احتمالی است. راهبرد در پی گفت‌وگویی مؤثر است، نه نمایش اختلاف. این گفت‌وگو بدون حضور افراد اندیشمند و متنوع ناقص خواهد بود.
