عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «جام‌جم» مطرح کرد:

نقش مالیات در تقویت سرمایه‌ اجتماعی

از مهم‌ترین اهداف طرح نشان‌دار‌کردن مالیات‌ها که مورخ ۱۰ تیر ۱۴۰۳ توسط هیات وزیران تصویب شده، افزایش تمکین مالیاتی است؛ سر باز زدن مردم و مودیان مالیاتی از پرداخت مالیات و آزمودن راه‌های متعدد برای فرار مالیاتی، همواره یکی از مهم‌ترین دشواری‌های دولت در ساختار مالی و مالیاتی کشور بوده است. مردم از آنجا که حق انتخابی برای تخصیص مالیات‌های خود نداشتند، انگیزه‌‌شان برای پرداخت مالیات کاهش می‌یافت. اجرایی‌شدن طرح «نشان‌دار‌کردن مالیات‌ها» تا‌حد زیادی این مشکل و این بی‌میلی را حل کرده و به افزایش تمکین مالیاتی کمک می‌کند.

کد خبر: ۱۵۲۲۵۱۶

نویسنده امین محمودی - گروه اقتصاد

حمیدرضا صالحی، عضو اتاق بازرگانی ایران و کارشناس حوزه صنعت در‌این‌باره به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: تمکین مالیاتی یعنی شهروندان با میل و رغبت، مالیات‌های خود را به‌موقع و کامل پرداخت کنند، بی‌آن‌که اجبار یا تهدید قانونی در میان باشد. در رویه‌های پیشین و در بسیاری از موارد، مؤدیان با اکراه مالیات می‌پرداختند‌؛ چون تصور می‌کردند این پول‌ها صرف هزینه‌هایی می‌شود که هیچ تاثیر مستقیمی بر زندگی‌شان ندارد. به‌عنوان مثال، بسیار شنیده می‌شود که مالیات پرداخت نمی‌کنیم زیرا صرف مقاصد ایدئولوژیک می‌شود و ما رضایت نداریم اما در شرایطی که مؤدی حق انتخاب داشته باشد و بداند که مالیاتش دقیقا صرف مثلا ساخت یک بیمارستان در شهر خودش یا توسعه مدرسه‌ای در روستای محل تولدش شده، انگیزه بیشتری پیدا می‌کند. وی افزود: به‌این ترتیب است که مالیات از یک اجبار قانونی به نوعی سرمایه‌گذاری اجتماعی تبدیل شده و باعث می‌شود مردم هم احساس مالکیت و مشارکت کنند‌؛ یعنی با دیدن بیمارستانی که مشکل مردمان شهرشان را برطرف کرده، با خودشان می‌گویند این بیمارستان با پول من و همشهری‌هایم ساخته شده. در‌نتیجه با افزایش تمکین مالیاتی و به‌تبع آن، کاهش فرار مالیاتی، منابع پایدارتر و مطمئن‌تری برای دولت فراهم می‌شود.

تقویت سرمایه اجتماعی و افزایش رفاه عمومی
صالحی ادامه داد: وقتی مردم مطمئن باشند مالیاتی که پرداخت می‌کنند، صرف حوزه‌های ملموس مثل آموزش، بهداشت، خدمات اجتماعی یا محیط‌زیست می‌شود، حس اعتماد و رضایت پیدا می‌کنند. این احساس اطمینان و رضایت باعث می‌شود که مالیات پول زور و هزینه اجباری به‌شمار نیاید و نوعی سرمایه‌گذاری جمعی برای بهبود کیفیت زندگی فردی و اجتماعی تلقی شود. نشان‌دار‌کردن مالیات به‌نوعی شبیه بودجه‌ریزی مشارکتی عمل می‌کند‌؛ به‌این معنا که مردم نقشی در تصمیم‌گیری درباره منابع عمومی پیدا می‌کنند.
این مشارکت به‌نوبه خود به درک حس مالکیت اجتماعی منجر می‌شود زیرا مردم خود را شریک توسعه کشور می‌بینند و نه صرفا تماشاگری منفعل. کلیت این فرآیند در نهایت به تقویت سرمایه اجتماعی منجر می‌شود، زیرا اعتماد مردم به دولت، نهادها و حتی همدیگر افزایش پیدا می‌کند. صالحی در‌خصوص دیگر نتایج مشارکت مردم در تعیین نحوه تخصیص مالیات‌ها گفت: «مشارکت مردم در فرجام پرداخت مالیات‌ها سبب می‌شود در سایر عرصه‌های اجتماعی مانند فعالیت‌های مدنی یا داوطلبانه نیز حضور بیشتری داشته باشند.»

شیوه‌های مشارکت مردم در انتخاب نحوه تخصیص مالیات
صالحی در پاسخ به این سؤال که مردم به چه شیوه‌هایی می‌توانند در انتخاب پروژه‌های عمرانی در طرح نشان‌دار‌کردن مالیات‌ها مشارکت کنند، گفت: یکی از شیوه‌ها انتخاب مستقیم است.
یعنی هنگام پرداخت مالیات (مثلا در سامانه مالیاتی) افراد می‌توانند مشخص کنند چه درصدی از مالیات‌شان صرف چه حوزه‌ای شود. مشاوره عمومی روش دیگری است که خوب است دولت مد‌نظر داشته باشد. یعنی، هر سال قبل از تدوین بودجه، نظرسنجی عمومی برگزار کرده و مشخص کند که مردم ترجیح می‌دهند مالیات‌شان بیشتر صرف چه حوزه‌هایی شود و اولویت‌ها کدام باشد.
بودجه‌ریزی محلی نیز شکل دیگری از نحوه مشارکت مردم است که می‌تواند در بهتر اجرایی‌شدن طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها در نظر گرفته شود. در سطح شهرها و روستاها، شوراها می‌توانند بخشی از مالیات‌های محلی را در اختیار مردم قرار دهند تا خود برای پروژه‌های شهری تصمیم بگیرند. البته شفافیت آنلاین نیز بسیار مهم است؛ به این معنا که سامانه‌هایی طراحی شود که نشان می‌دهد مالیات‌های نشان‌دار‌شده کجا هزینه شده‌ و چه نتایجی داشته‌است.