عطیلی دولت آمریکا که از چهارشنبه دو هفته گذشته آغاز شده، بهتدریج در حال تاثیرگذاری بر بازارها است. این تعطیلی نهتنها سبب شده دادههای مهم از اقتصاد آمریکا منتشر نشود و فضا مبهم شود بلکه نشاندهنده فقدان کارایی سیستم سیاسی و ناهماهنگی میان دولت و کنگره است که پیام منفی به سرمایهگذاران میدهد و مشخص نیست تا چه وقت دولت تعطیل خواهد ماند. ابهام درباره سیاستهای پولی بانک مرکزی آمریکا نیز، تصمیمگیری برای سرمایهگذاران را دشوار کرده است. بانک مرکزی آمریکا ماه پیش نرخهای بهره را کاهش داد. البته برخی مقامات بانک مرکزی آمریکا از احتمال کاهش مجدد نرخ بهره خبر دادند اما وضعیت اقتصادی مشخص نیست؛ زیرا دادههای جدید منتشر نشده است.باتوجه به تشدید تنشهای تجاری آمریکا و چین از بعدازظهر روز جمعه بازارها سقوط قیمتها را تجربه کردند. روز جمعه نیز اقدام چین درباره محدود کردن صادرات عناصر کمیاب به آمریکا و واکنش ترامپ به این اقدام با اعمال تعرفه ۱۰۰درصدی بر کالاهای وارداتی از چین، سبب ریزش قیمت نفت، رمزارزها و شاخصهای بورس آمریکا شد و در مقابل بهای جهانی طلا رشد کرد.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در ادامه جنگ تعرفهای خود، روز جمعه هفته گذشته (۱۰ اکتبر ۲۰۲۵) اعلام کرد که از اول نوامبر ۲۰۲۵ قصد دارد تعرفه ۱۰۰ درصدی بر کالاهای وارداتی از چین وضع کند و همزمان محدودیتهای صادراتی بر نرمافزارهای حیاتی را تشدید خواهد کرد. اعلام این تصمیم در ادامه جنگ تعرفهای آمریکا است که با اعلام محدودیتهای صادراتی اخیر چین بر مواد کمیاب تشدید شده بود. چین هم به جنگ تعرفهای آمریکا واکنش نشان داد موضع تهاجمی گرفت و اعلام کرد که واکنش متناسب خواهد داشت. چین هم بر محدودیت صادرات عناصر کمیاب افزوده و ترامپ تاکید کرد که دیدار آتی با رئیسجمهوری چین را لغو میکند.این خبر باعث شد بازارهای سهام آمریکا روز جمعه هفته گذشته و در آخرین روز معاملاتی هفته دوم اکتبر، سقوط کند؛ به طوری که شاخص داوجونز ، S&P۵۰۰ و نزدک(Nasdaq) در این روز افت شدیدی تجربه کردند. گزارشها نشان از زیان تریلیونها دلار ارزش این بازارها به خصوص سهام شرکتهای بزرگ فناوری بود. بیشترین افتها در میان غولهای فناوری دیده شد به طوری که تسلا ۵ درصد، آمازون ۴.۵درصد، متا ۳.۲درصد، اپل ۱.۸درصد و انویدیا ۲ درصد از ارزش خود را از دست دادند. تا آغاز معاملات دیروز دوشنبه (۱۳ اکتبر) بازارها بخشی از ریزش را جبران کردند اما نگرانی از تشدید جنگ تجاری و تأثیر بر زنجیره تأمین به قوت خود باقی مانده است؛ یعنی تشدید جنگ تجاری و تأثیرات ساختاری بر زنجیره تامین و قیمتها همچنان وجود دارد. کارشناسان میگویند اگر جنگ تجاری ادامه یابد، پیامدهای واقعی اقتصادی مانند افزایش هزینهها، تورم، کاهش رشد اقتصادی را درپی خواهد داشت.
در پایان معاملات روز جمعه، شاخص داو جونز افت ۱.۹۰درصدی،S&P۵۰۰ افت۲.۷۱درصدی ونزدک افت۳.۵۶ درصدی را ثبت کردند. این ریزش یکروزه، بزرگترین افت S&P۵۰۰ و نزدک از روز ۱۰ آوریل ۲۰۲۵ تا کنون بود. برخی گزارشها حاکی از این است که ارزش بازار سهام آمریکا در روز جمعه بین ۱.۵تا دو تریلیون دلار افت کرد. البته ترامپ در روز یکشنبه با لحن ملایمتری پیام فرستاد و نوشت نگران چین نباشید. این تغییر لحن باعث شد بازارهای آتی آمریکا در صبح دوشنبه روند مثبت داشته باشند.
کدام شرکتها بیشترین آسیب را دیدند؟
فناوری و صنایع نیمههادی بهدلیل وابستگی گسترده به زنجیره تامین چین (قطعات و تولید) بیشترین افت را تجربه کردند. شرکتهای بزرگ فناوری که سهم زیادی از ارزش بازار را دارند، بیش از بقیه متأثر شدند. همچنین شرکتهایی که بخش عمدهای از قطعات یا کالاهای مصرفی خود را از چین وارد میکنند با پیشبینی افزایش هزینه مواد و کاهش حاشیه سود مواجه شدند. فروش گسترده در صندوقهای قابل معامله (ETF) فناوری و شاخصی، موجب شد نقدینگی از بخشهایی که بیشترین رشد را کرده بودند، خارج شود.
فایننشال تایمز در گزارشی نوشت ریزش اخیر شاخصهای والاستریت سبب شده که سرمایهگذاران جهانی نگاه خود را از سهام آمریکا به بازارهای خارجی معطوف کنند که نشانه آن ورود بیش از ۱۲ میلیارد دلار نقدینگی به صندوقهای سهامی خارج از آمریکا در روز جمعه است که بالاترین میزان از سال۲۰۱۹ تا کنون محسوب میشود. تمرکز بیشازحد سبدهای سرمایهگذاری بر داراییهای آمریکایی در چند سال گذشته، اکنون در حال اصلاح است و انگیزه تازهای برای حضور در بورسهای اروپا، ژاپن و هند فراهم کرده است.
تحلیلگران نیز در مورد این تصمیم آمریکا و ریزش شدید بازار سهام آمریکا به رویترز و بلومبرگ گفتند که بازار فناوری که عمدتا به صادرات و زنجیره تأمین چین حساس است، بیشترین ضربه را خورد که دلیل آن، ترس سرمایهگذاران از تشدید هزینهها بود. تحلیلگران همچنین هشدار دادند اگر جنگ تجاری چین و آمریکا ادامه یابد و تشدید شود، ریزش بیشتری در بازار سهام آمریکا ممکن است رخ دهد.
بلومبرگ در همین باره نوشت: اعمال تعرفه ۱۰۰ درصدی بر واردات از چین میتواند نرخ موثر برخی از کالاها را به سطحی برساند که عملا تجارت را مختل و حتی قفل کند.
کارشناسان تاکید کردند که محدودیت دسترسی به مواد کمیاب یا واکنش پکن به تصمیم کاخ سفید میتواند صنایع خودرو، دفاع و الکترونیک را هدف قرار دهد و روند رشد نرخ تورم را تشدید کند؛ یعنی اگر چین پاسخهای شدید، مثلا محدودیت بر مواد نادر یا فناوریهای کلیدی را اتخاذ کند، مشکلاتی در صنایع نیمههادی، خودروسازی و الکترونیک ایجاد خواهد شد که اثرات بلندمدت بر رشد و زنجیره عرضه آن دارد؛ در این حالت بازارها میتوانند دوره طولانیتری از نوسان و کاهش ارزش را تجربه کنند. این موضوع افزایش قیمت کالاهای وارداتی وکاهش قدرت خریدرا در صورت استمرار تعرفهها بر مصرفکنندگان آمریکایی وارد خواهد کرد.آمریکا وچین از اهرمهایی که در اختیار دارند برای اعمال فشار بر طرف مقابل استفاده میکنند. بسیاری از اقتصاددانها معتقدند دو کشور هرگز به توافق جامع تجاری نخواهند رسید؛ زیرا اساسا نوع ارتباط این دو کشور با ارتباطی که آمریکا با دیگر کشورها دارد، متفاوت است. چین و آمریکا رقبای استراتژیک هم هستند و همواره دلایلی برای تضاد منافع و تنش بین آنها وجود خواهد داشت.تداوم تنشها بین آمریکا و چین به بازار مواد خام به ویژه نفت و فلزات پایه آسیب میزند و سبب تداوم روند ریزشی بازار سهام آمریکا خواهد شد، البته قیمت نفت پس از افت شدید، با امید به کاهش تنشهای تجاری بین واشنگتن و پکن، بخشی از زیان روز جمعه خود را دیروز (دوشنبه) و در آغاز معاملات هفته جدید میلادی جبران کرد. با این حال تشدید تنشهای تجاری، اختلافات سیاسی داخلی آمریکا، مشخص نبودن سیاستهای پولی بانک مرکزی این کشور، نگرانی مصرفکنندگان درباره بدهی و آینده، احتمال رشد تورم و افت فعالیتهای اقتصادی سبب شده تا چشمانداز بازارهای والاستریت در ابهام باقی بماند و تحولات منفی در بورس و اقتصاد رخ دهد.
چین؛ بازیگری در آینده
نظم اقتصادی جهانی
فریدون برکشلی، تحلیلگر بازار نفت و انرژی میگوید: باید منتظر تحولات بزرگ در روابط اقتصادی بینالملل بود، زیرا چین با ترکیب قدرت نفت، طلا و اقتصاد صنعتی خود، به بازیگر تازهای در تنظیم آینده نظم اقتصادی جهانی تبدیل شده است.
وی افزود: در سال ۲۰۲۵، یعنی زمانی که معاملهگران و رسانههای مالی با ساختن تیترهای نفتی سود میبرند، بیثباتی و بیاعتمادی خود به کالایی تبدیل شده که ارزش آن از بشکههای نفت بیشتر است.
این کارشناس معتقد است، با روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ بهعنوان رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا، تمرکز بازار از سیاست و امنیت به اقتصاد کلان تغییر یافته است. سیاستهای تعرفهای دولت آمریکا در صدر نگرانیهای جهانی قرار دارد؛ واشنگتن ابتدا تعرفه را علیه کشورهای دوست اعمال کرد اما خیلیزود نیت واقعی خود در قبال چین را آشکار ساخت.
برکشلی توضیح داد: چین متولی ۳۴ درصد از کل تولیدات صنعتی جهان است و یکسوم این تولید به آمریکا صادر میشود. تعرفه ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی آمریکا بر کالاهای چینی، سبب تورم در آمریکا و بحران انباشت کالا در چین شده است. راهکار آمریکا بازگرداندن صنایع به خاک خود و راهکار چین توسعه بازار داخلی است اما هر دو، زمانبر و پرهزینهاند، امری که جهان را به سمت رکود اقتصادی و کاهش تقاضای جهانی نفت سوق داده است.
وی با اشاره به بدهی ۳۴ تریلیون دلاری آمریکا، هشدار داد که دنیا نسبت به توان این کشور برای پرداخت بدهیهای بینالمللی بیاعتماد شده است؛ افزایش قیمت طلای جهانی تا سطح ۴هزاردلار برای هر اونس،نماد نگرانی جهان از اقتصاد آمریکا و آینده دلار است. ترامپ نیز، فشار بیوقفهای بر «فدرالرزرو» وارد میکند تا نرخ بهره کاهش یابد و امکان پرداخت سود اوراق خزانه فراهم شود.
تحلیلگر بازار نفت و انرژی، سیاست مالیمحور آمریکا را عامل بیثباتی دانست و افزود: موسسات آمریکایی و خبرگزاریها با بزرگنمایی عرضه و کاهش تقاضا، زمینه شکلگیری بیاعتمادی در بازار را فراهم کردهاند.
برکشلی اضافه کرد: در بخش تقاضا، چین همچنان بزرگترین واردکننده نفت جهان بهشمار میآید؛ چین روزانه ۱۱.۴میلیون بشکه نفت وارد میکند که معادل ۲۳ درصد کل واردات جهانی است. در سال ۲۰۲۵، چین بهشکل غیرمنتظرهای ذخیرهسازی نفت را افزایش داده است. تنها در هفته نخست اکتبر، بالغ بر ۱.۲میلیارد بشکه ذخیرهسازی انجام شده که ۲ برابر کل ذخایر ثبتشده جهانی بین کشورهاست.
او تصریح کرد: این سطح از ذخیرهسازی، چین را از واردکنندهای بزرگ به بازیگری تعیینکننده در بازار جهانی بدل کرده و قادر ساخته با توقف خرید یک میلیون بشکه از تقاضای روزانه، اوپک را از بازار حذف کند. چنین ظرفیتی، قدرت تأثیرگذاری چین بر اوپک، خاورمیانه و حتی سایر اقتصادهای جهان را غیرقابل انکار کرده است. افزایش ذخایر نفتی چین همزمان با خرید گسترده طلاست. چین اکنون بر قیمت هر ۲ کالای استراتژیک نفت و طلا نفوذ تعیینکننده دارد.
این کارشناس با بیان اینکه چین سالهاست روی طرح جایگزینی دلار درمبادلات بینالمللی کارمیکند، گفت: باید منتظر تحولات بزرگ در روابط اقتصادی بینالملل بود؛ زیرا چین با ترکیب قدرت نفت، طلا و اقتصاد صنعتی خود، بهبازیگر تازهای در تنظیم آینده نظم اقتصادی جهانی تبدیل شده است.