نوای کتاب در دل کوه‌های پرآوازه

درحال‌حاضر کرمانشاه با برخورداری از ۷۹ کتابخانه عمومی فعال، یکی از استان‌های دارای ظرفیت فرهنگی قابل توجه در غرب کشور به شمار می‌رود. از این تعداد، ۶۳ کتابخانه در مناطق شهری و ۱۶ کتابخانه در مناطق روستایی مستقر هستند که نشان از گسترش تدریجی خدمات فرهنگی به مناطق کمتر برخوردار دارد. بااین‌حال، شاخص سرانه فضای کتابخانه‌ای در استان هنوز با استانداردهای ملی فاصله دارد؛ به‌گونه‌ای که برای هرصد نفرتنها۲.۵مترمربع فضای کتابخانه‌ای وجود دارد، درحالی‌که در برنامه‌های توسعه فرهنگی کشور، رقم مطلوب ۸ مترمربع در نظر گرفته شده‌است.
نورالدین لطفی، نویسنده و فعال فرهنگی کرمانشاه، درباره وضعیت کتاب و مطالعه در کرمانشاه، به جام‌جم می‌گوید: «با نگاهی واقع‌بینانه به چالش‌های موجود باید پیش‌برویم. گرانی کتاب و محدودیت منابع کتابخانه‌های عمومی، یکی از عوامل اصلی کاهش سرانه مطالعه در سال‌های اخیر است.»
او ادامه می‌دهد: «در شرایط سخت اقتصادی طبیعی است که کتاب از اولویت سبد خرید خانواده‌ها خارج شود، چون دغدغه‌های روزمره مجال کمتری برای فرهنگ باقی‌می‌گذارند.»
این نویسنده، درعین‌حال بر لزوم نگاه جدید به مفهوم کتابخوانی تأکید دارد ومی‌افزاید: «اگر کتابخانه‌ها کتاب‌های به‌روز و متنوع در اختیار مردم نگذارند، نباید انتظار داشت که جوانان وقت خود را در آنها بگذرانند. امروز باید به سمت کتاب‌های الکترونیکی و منابع آنلاین رفت. مهم، خواندن است؛ نه‌فقط شکل فیزیکی کتاب.»
به باور لطفی، استفاده از فناوری و گسترش پلتفرم‌های مطالعه دیجیتال می‌تواند شکاف میان علاقه و دسترسی را کاهش دهد و می‌گوید: «نباید فراموش کنیم که در هر شرایطی می‌توان راهی برای مطالعه پیدا کرد؛ حتی اگر نتوانیم کتاب بخریم، دنیای دیجیتال این فرصت را پیش روی ما  گذاشته‌است.»
براساس گزارش‌ها، در کتابخانه‌های عمومی کرمانشاه مجموعا بیش از یک‌میلیون و صدهزار جلدکتاب وجود دارد. تنها در شهر کرمانشاه حدود ۳۹۹هزار نسخه کتاب نگهداری می‌شود که بخش قابل‌توجهی از آن در کتابخانه‌های مرکزی و تخصصی مانند امیرکبیر و علامه طباطبایی قرار دارد. این آمارها نشان می‌دهد که زیرساخت‌های فیزیکی و منابع مکتوب استان در سال‌های اخیر رشد قابل‌قبولی داشته، اما برای رسیدن به میانگین کشوری در شاخص مطالعه و فضای کتابخانه‌ای، همچنان نیاز به سرمایه‌گذاری، به‌روزرسانی تجهیزات، توسعه خدمات دیجیتال و تقویت فرهنگ مراجعه به کتابخانه‌ها وجود دارد.
   
کتاب در مسیر دسترس‌پذیری
در سال‌های اخیر، کتابخانه‌های عمومی کرمانشاه گام‌های مؤثری برای فراهم‌سازی امکانات مطالعه برای همه اقشار، به‌ویژه افراد دارای مشکلات بینایی برداشته‌اند. اکنون ۱۵نفر ازنابینایان وکم‌بینایان استان عضو کتابخانه‌های عمومی هستند و برای آنها بیش از ۹۹۰۰ جلد کتاب گویا و ۱۲۰۰نسخه کتاب بریل فراهم شده است.کتابخانه‌های کرمانشاه با تجهیز بخش‌های ویژه نابینایان به نرم‌افزارهای صفحه‌خوان، دستگاه‌های برجسته‌نگار و ضبط‌صوت برای گویاسازی کتاب‌ها، تلاش کرده‌اند خدمات خود را فراتر از امانت گسترش دهند. در کتابخانه علامه طباطبایی، این خدمات با بیش از ۵۰۰۰ نسخه کتاب گویا و ۸۰۰ نسخه بریل ارائه می‌شود. همچنین کتابخانه خاتم‌الانبیا باهمکاری انجمن نابینایان ایران به یکی ازمراکزفعال درحوزه آموزش و توانمندسازی فرهنگی نابینایان تبدیل شده است.این تلاش‌ها نشان می‌دهد کتابخانه‌های کرمانشاه ازقالب سنتی فاصله گرفته و به سمت محیط‌های فرهنگی فراگیر حرکت می‌کنند؛ محیط‌هایی که در آن مطالعه،آموزش ومشارکت اجتماعی در دسترس همه قرار دارد.
   
کتاب هنوز زنده است
در دنیای امروز که سرعت زندگی و حجم اطلاعات به‌سرعت افزایش یافته، شاید کتابخوانی دیگر مثل گذشته فراگیر نباشد، اما هر صفحه‌ای که ورق زده می‌شود، پنجره‌ای تازه به دنیای تجربه، اندیشه و خلاقیت باز می‌کند.مطالعه همچنان می‌تواند انسان را از تهی بودن ذهنی واحساس افسردگی نجات دهدودرک عمیق‌تری اززندگی و روابط اجتماعی ارائه کند.تجربه نسل جوان کرمانشاهی نشان می‌دهد که عشق به خواندن هنوززنده است؛ آنها کتاب رابه‌عنوان انتخابی فرهنگی دنبال می‌کنندو برای لحظاتی از روزمرگی فاصله می‌گیرند.این علاقه واشتیاق نیازمندحمایت و فراهم‌سازی امکانات مناسب است؛ ازکتابخانه‌های مجهز و کتابفروشی‌های پویا گرفته تا دسترسی به منابع دیجیتال وبرنامه‌های فرهنگی متنوع. باسرمایه‌گذاری وتوجه بیشتر، کتاب همچنان می‌تواند نقشی محوری در رشد فردی و فرهنگی جامعه ایفا کند.

نبض زنده فرهنگ در خیابان‌های شهر
درکرمانشاه، کتابفروشی‌ها تنها مکان‌هایی برای خرید کتاب نیستند، بلکه به مراکز فرهنگی کوچک و پرجنب‌وجوش تبدیل شده‌اند که تجربه مطالعه را برای نسل جدید جذاب‌تر می‌کنند. براساس اطلاعات موجود، در سال ۱۳۹۵، استان کرمانشاه دارای ۱۲۰ کتابفروشی فعال بوده که این تعداد در سال ۱۳۹۷ به ۱۸۵ کتابفروشی افزایش یافته است.کتابفروشی‌های کرمانشاه مجموعه‌ای گسترده از کتاب‌ها را عرضه می‌کنند؛ از ادبیات کلاسیک و آثار ترجمه تا کتاب‌های فلسفی، روان‌شناسی و رمان‌های گرافیکی. چنین تنوعی نشان می‌دهد که نسل جوان کرمانشاهی مطالعه را نه صرفا به‌عنوان تکلیف آموزشی، بلکه به چشم یک انتخاب فرهنگی تجربه می‌کند.
علاوه بر عرضه کتاب، بسیاری از این مراکز فضایی برای نشست‌ها، کارگاه‌های نقد کتاب و جلسات کتابخوانی فراهم کرده‌اند. این فعالیت‌ها به مخاطبان امکان می‌دهد درباره آثار خوانده‌شده گفت‌وگو کنند، ایده‌ها و نقدهای خود را به اشتراک بگذارند و در جامعه‌ کوچک اما فعال فرهنگی مشارکت داشته باشند.
کارشناسان معتقدند برای ترویج مطالعه در کرمانشاه، ترکیب تجربه موفق کتابفروشی‌های دارای کافه و محل برگزاری نشست با مدل‌های نوین جهانی می‌تواند راهگشا باشد. این فضاها مطالعه را از فعالیتی فردی به تجربه‌ای اجتماعی و فرهنگی تبدیل و جوانان را تشویق می‌کنند در جلسات نقد و گفت‌وگو مشارکت داشته باشند.
مدل‌های نوین شامل باشگاه‌های آنلاین مطالعه،پلتفرم‌های دیجیتال باکتاب صوتی‌وگرافیکی وکتابخانه‌های ترکیبی باکافه و امکانات دیجیتال است که مطالعه را جذاب‌تر و دسترس‌پذیر می‌کند.ترکیب این روش‌ها با ظرفیت‌های محلی کرمانشاه مانند مدارس، مراکز فرهنگی و چهره‌های شناخته‌شده ادبی می‌تواندمطالعه رابه بخشی اززندگی روزمره مردم تبدیل کند.باایجادچنین فضاهایی، کرمانشاه می‌تواند به الگوی موفق مطالعه در کشور تبدیل شود و فرهنگ کتابخوانی را به نسل‌های جدید منتقل کند.