چشم کم‌بیناها روشن!

این معجزه نه از یک داروی جادویی، بلکه از یک میکروچیپ کوچک‌تر از یک سکه در پشت چشمش نشأت گرفته است. جراحی نوآورانه‌ای در بیمارستان چشم‌پزشکی مورفیلدز لندن، با کاشت این ایمپلنت، زندگی شیلا و بیماران دیگری را که از نوع پیشرفته این بیماری (آتروفی جغرافیایی) رنج می‌برند، دگرگون کرده است. این فناوری، که در آزمایشی بین‌المللی با موفقیت بررسی شده، امیدی تازه به بیش از ۲۵۰ هزار نفر در بریتانیا و پنج میلیون نفر در جهان می‌بخشد که با تاری دید و کاهش دقت در جزئیات مواجهند.
 
بیماری‌ای که نور را می‌دزدد
دژنراسیون ماکولای وابسته به سن، به‌ویژه در نوع خشک و پیشرفته‌اش (آتروفی جغرافیایی)، به‌تدریج سلول‌های شبکیه در مرکز چشم را نابود می‌کند. این بیماری که بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، دید مرکزی را تار یا مخدوش می‌کند و توانایی دیدن رنگ‌ها و جزئیات ریز را از بین می‌برد. شیلا  ساکن ویلت‌شایر بریتانیا، بیش از ۳۰ سال پیش دید مرکزی خود را به‌تدریج از دست داده است. او توصیف می‌کند که گویی دو دیسک سیاه در هر چشمش دارد و دید محیطی‌اش کاملا تار است. این محدودیت او را وادار کرد عصای سفید بردارد، رانندگی را کنار بگذارد و از خواندن و فعالیت‌های روزمره‌ای که زمانی عاشق‌شان بود، محروم شود. 
شیلا می‌گوید: «وقتی گواهینامه‌ام را گرفتند، گریه کردم.»
این بیماری درمانی قطعی ندارد و تا پیش از این، بیماران مبتلا به آتروفی جغرافیایی هیچ گزینه درمانی مؤثری نداشتند اما فناوری جدید، که توسط شرکت بیوتکنولوژی کالیفرنیایی Science Corporation توسعه یافته، افق تازه‌ای گشوده است. این فناوری، با نام «ایمپلنت پریما»، نویدبخش بازگرداندن بخشی از بینایی به این بیماران است.
 
میکروچیپی به نازکی مو
جراحی پریما شامل کاشت یک میکروچیپ فتوولتائیک دو میلی‌متری، به ضخامت یک تار مو، در زیر شبکیه است. این چیپ کوچک، تصاویر را از دوربینی که در عینک مخصوص بیمار تعبیه شده دریافت می‌کند. دوربین با استفاده از پرتو مادون قرمز، تصاویر را به چیپ می‌فرستد. سپس این تصاویر به یک پردازشگر کوچک جیبی منتقل می‌شود که آنها را تقویت و واضح‌تر می‌کند. 
در نهایت، تصاویر تقویت‌شده از طریق چیپ و عصب بینایی به مغز می‌رسد و بیمار می‌تواند دوباره ببیند. این فرآیند پیچیده که به نظر علمی ــ تخیلی می‌آید، در عمل نتایجی «شگفت‌انگیز» به بار آورده است. 
دکتر ماهری مقیت، جراح چشم‌پزشک بیمارستان مورفیلدز و مسئول بخش بریتانیایی این آزمایش، این فناوری را «نقطه عطفی در درمان» می‌داند. او می‌گوید: «این اولین ایمپلنتی است که نشان داده بیماران می‌توانند از دید خود در زندگی روزمره، مانند خواندن و نوشتن، استفاده کنند.» در آزمایشی که نتایج آن در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شد، ۳۸ بیمار از پنج کشور اروپایی شرکت کردند. از ۳۲ بیمار که ایمپلنت دریافت کردند، ۲۷ نفر توانستند با استفاده از دید مرکزی خود دوباره بخوانند، با میانگین بهبود ۲۵ حرف یا پنج خط در جدول بینایی‌سنجی پس از یک‌سال. 
 
شادی میان نور
برای شیلا، نتایج فراتر از انتظار بود. او که بدون ایمپلنت کاملا قادر به خواندن نبود، در آزمایش بیمارستان مورفیلدز جدول بینایی‌سنجی را بدون خطا خواند. این موفقیت با تمرکز شدید او ممکن شد: شیلا برای ثابت به چشم بزنم داشتن سرش از بالش زیر چانه استفاده کرد و گاهی نیاز به حالت بزرگ‌نمایی دستگاه داشت تا حروفی مثل C و O را تشخیص دهد. او می‌گوید: «هر روز کارهایم را سریع انجام می‌دهم تا بتوانم عینک مخصوص رابه چشم بزنم وبخوانم.» شیلا حالا نامه‌هایش را می‌خواند، کتاب مطالعه می‌کند و از حل جدول و سودوکو لذت می‌برد. وقتی از او پرسیدند آیا تصور می‌کرد دوباره بخواند، با خنده گفت: «به‌هیچ‌وجه!» او خود را «یک آدم خوشحال» توصیف می‌کند و از این‌که بخشی از این فناوری پیشگام بوده، شگفت‌زده است.با این حال، استفاده از این دستگاه آسان نیست. شیلا به‌دلیل نیاز به تمرکز بالا و ثابت نگه داشتن سر، از آن در فضای باز استفاده نمی‌کند و نمی‌خواهد بیش از حد به آن وابسته شود.او ترجیح می‌دهد درخانه، باآرامش، از عینک و پردازشگر استفاده کند. این محدودیت‌ها نشان می‌دهد که فناوری، هرچند پیشرفته، هنوز نیاز به بهبود و پیشرفت دارد. 
 
گامی به سوی آینده
داستان شیلا و ایمپلنت پریما، گواهی بر سرعت شگفت‌انگیز پیشرفت فناوری پزشکی است. برای میلیون‌ها نفر که با تاری دید و محدودیت‌های ناشی از این بیماری زندگی می‌کنند، این فناوری نه‌ فقط امیدی برای بازگرداندن بینایی، بلکه فرصتی برای بازگشت به لذت‌های ساده‌ای مانند خواندن و حل جدول است. بااین حال چالش‌هایی مانند هزینه، دسترسی و نیاز به آموزش برای استفاده از دستگاه باقی است. همان‌طور که شیلا با لبخند می‌گوید: «فناوری چنان سریع پیش می‌رود که باورم نمی‌شود بخشی از آن هستم.» این فناوری، پلی است بین تاریکی و نور و نویدبخش آینده‌ای است که در آن نابینایی دیگر پایان راه نیست. 

امید به آینده‌ای روشن‌تر
ایمپلنت پریما هنوز مجوز رسمی دریافت نکرده و تنها در آزمایش‌های بالینی در دسترس است. هزینه نهایی آن مشخص نیست اما دکتر مقیت امیدوار است که طی چند سال آینده برای برخی بیماران در سیستم بهداشت ملی بریتانیا قابل دسترس شود. این فناوری همچنین ممکن است در آینده برای سایر بیماری‌های چشمی که شبکیه را درگیر می‌کنند، کاربرد پیدا کند، هرچند برای بیمارانی که عصب بینایی‌شان آسیب دیده، کارایی ندارد.دکتر پیتر بلومفیلد، مدیر تحقیقات انجمن ماکولا، نتایج را «دلگرم‌کننده» و «خبری فوق‌‌العاده» برای بیماران بدون گزینه درمانی می‌داند. او می‌افزاید: «دید مصنوعی امید زیادی به بیماران مبتلا به این بیماری می‌دهد، به‌ویژه پس از ناامیدی‌های قبلی دردرمان این بیماری.»انجمن پارکینسون بریتانیا نیز، که در توسعه فناوری‌های مشابهی مانند تحریک عمیق مغزی نقش داشته، از پیشرفت‌هایی مانند پریما حمایت می‌کند و به‌دنبال تحقیقات بیشتر برای بهبود زندگی بیماران است.