این برنامه با رویکردی مطالبهگرانه، توانسته تمرکز رسانهها بر تهران را کاهش دهد و به بررسی دقیقتر مسائل استانی بپردازد. گفتوگو با ستار رخشا، تهیهکننده این برنامه، فرصتی است تا به بررسی چگونگی شکلگیری این برنامه، اهداف آن و همچنین چالشها و دستاوردهای آن در پیگیری مطالبات مردمی بپردازیم.
تلاشی برای تمرکززدایی و حل مسائل استانی
ستار رخشا، تهیهکننده برنامه استاندار با بیان اینکه ایده این برنامه زمانی شکل گرفت که تمرکززدایی در سازمان صداوسیما کاهش یافته بود، گفت: در حوزه خبر، تصمیم بر این شد که مسائل و اخبار استانی در سطح محلی بررسی و مشکلات در همانجا پیگیری و حل شود و به نوعی اختیار در حوزه خبر به استانها واگذار شود اما بررسیها نشان داد که برخی موضوعات نیازمند توجه ملی هستند. برای مثال مسائل مربوط به دریاچه ارومیه، مدیریت زائران اربعین و بحران گردوغبار در برخی استانها، بدون رویکرد سراسری و ملی، بهسادگی قابل حل نیست. بنابراین تصمیم گرفتیم برنامهای تولید کنیم که بتواند چند هدف را بهطور همزمان محقق کند.
رخشا درباره اهداف تولید برنامه توضیح داد: یکی از اهداف اصلی ما، پرداختن به مسائل استانی با نگاهی ملی است تا بتوانیم آنها را به طور مؤثر حل کنیم. هدف دیگر، افزایش مسئولیت استانداران است؛ زیرا نمایانسازی مسائل استانها در سطح ملی، انگیزه فعالیت آنها را افزایش میدهد و باعث میشود با دقت و تعهد بیشتری به کیفیت و اثربخشی اقدامات خود توجه کنند. در این راستا، برنامه استاندار را پیشنهاد دادم و طرح آن را تدوین و به گروه سیاسی و اداره کل برنامهریزی ارائه کردم. ابتدا برخی همکاران فکر میکردند خروجی مطلوبی نخواهد داشت اما خوشبختانه پس از پخش دو برنامه نخست، با استقبال گستردهای مواجه شد. آقای دکتر جبلی شخصا از این برنامه حمایت کردند و از طریق آقای دکتر کیخا، معاون امور استانها و آقای دکتر عابدینی، معاون سیاسی رسانهملی، نامهنگاری با استانها انجام شد و در نهایت، برنامه با همکاری وزارت کشور ادامه یافت.
تهیهکننده برنامه استاندار گفت: برای توضیح طرح پیشنهادی و رسیدن به نقاط اشتراک هدفگذاریشده، در چند جلسه در وزارت کشور شرکت کردم. در این جلسات با آقای دکتر مومنی وزیر کشور، مدیرکل روابطعمومی و کارشناسان آن حوزه و همچنین کارشناسان معاونت سیاسی صداوسیما، طرح برنامه را تعریف کردیم. توضیح دادیم که این کار در حال انجام است و خوشبختانه بازخورد بسیار خوبی گرفتیم. برنامه بهسرعت شکل گرفت و خروجی آن عالی بود. بنابراین مقدمات اولیه را فراهم کردیم و برای حضور ۳۱ استاندار برنامهریزی کردیم. دور اول این برنامه با دعوت از این تعداد استاندار به پایان رسیده و بنا داریم دور دوم را با نگاهی جدیدتر ادامه دهیم، زیرا در برنامهریزی با دوستان وزارت کشور، تصمیم داریم چهار دوره کامل برگزار شود.
ارزیابی عملکرد و مطالبات مردمی در سال دوم
وی افزود: درسال اول، تمرکز برنامه بیشتر بر تبیین و تشریح مسائل بود. امیدواریم در سال دوم به تعهدات و دستاوردهای استانداران بپردازیم و عملکرد آنها را بررسی کنیم. در سالهای سوم و چهارم نیز اگر موضوعاتی باقی بماند و شرایط اجازه دهد، برنامه را ادامه خواهیم داد. فعلا دور اول را به پایان رساندهایم و خوشبختانه استقبال بسیار خوبی از سوی استانداران، استانها و مسئولان داخلی داشتهایم. بهطوردورهای گزارشهایی از وزرا، رئیسجمهور و دفتر ریاستجمهوری دریافت میکنیم و براساس آنها، عملکرد خود راارزیابی کرده، ایرادها را برطرف و با دقت پیش میرویم.
رخشا درباره تمهیدات لازم برای مدیریت زمان برنامه گفت: باتوجه به تفاوت استانها از نظر وسعت، جمعیت، اقلیم، صنایع و مسائل ژئوپلیتیکی و امنیتی، زمانبندی برای ما بسیار مهم است. هرچند برنامه حدود ۵۵ دقیقه طول میکشد اما اغلب زمان کم میآوریم و برخی مطالب ناتمام میماند. با این حال در هماهنگیهای دقیق با استانداران، سوالات را تفکیک و تقسیمبندی کردهایم. بخش اول برنامه به معرفی ظرفیتها و برنامههای استان اختصاص دارد و حدود ۳۰ دقیقه طول میکشد. پس از این بخش، یک گزارش سه تا چهار دقیقهای پخش میشود و سپس به مطالبات مردمی میپردازیم. در دور اول برنامه، فرصتی به استانداران داده شده تا برنامهها و اقدامات خود را تشریح کنند. ما این فضا را فراهم کردهایم تا آنها بتوانند جزئیات را توضیح دهند. در بخش دوم که ۲۵ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد، بر گزارشهای مردمی تمرکز داریم. این گزارشها از شهر و شهرستانهای استان، توسط همکاران معاونت سیاسی و خبری جمعآوری میشود و مشکلات محلی را برجسته میکنند. این مسائل را به صورت گزینشی برای استاندار مطرح میکنیم. همچنین از استانداران میخواهیم در برنامههای آینده، گزارشی از پیشرفتهای رسیدگی به مطالبات مردمی ارائه دهند. هرچند زمان برای ما محدود است اما تلاش میکنیم در این مدت به بیشترین مشکلات بپردازیم و امیدواریم در مراحل بعدی زمان بیشتری در اختیار داشته باشیم تا مسائل به طور کاملتری مطرح شوند.
حفظ بیطرفی و مسئولیتپذیری
این تهیهکننده تلویزیون گفت: برای حفظ بیطرفی در برنامه، از روشهای مختلفی استفاده کردهایم تا هم نگاهی پرسشگرانه و مطالبهگرانه داشته باشیم و هم با مسئولیتپذیری عمل کنیم. مبنای کار ما این است که خود را جزئی از مردم و در عین حال بخشی از حاکمیت بدانیم. برنامهریزی به گونهای انجام میشود که با استاندار استان مربوطه گفتوگو کنیم و از پتانسیل و تواناییهای ایشان در مراحل بعدی سؤال کنیم. برای مثال، از استانداران خواستهایم که اگر واقعا قادر به انجام کاری نیستند، تعهدی نپذیرند و قولی روی آنتن ندهند تا بعدا مشکلی پیش نیاید. خوشبختانه، استانداران محترم با مسئولیتپذیری کامل در این امر مشارکت داشته و اعلام کردهاند: «هر سؤالی دارید بپرسید، ما پاسخ میدهیم و در قبال تعهداتمان مسئول هستیم تا پروژهها را پیش ببریم. اگر در جایی موفق نشویم، با جسارت اعلام میکنیم که نتوانستیم آن را به سرانجام برسانیم.» این رویکرد نهتنها به حفظ بیطرفی برنامه کمک کرده بلکه باعث خروجی مؤثرتری از استانداران شده است. برای نمونه، در برنامههایی چون «ایرانجان»، با طرح سؤالات دقیق از مسئولان، برنامهریزی آنها را منسجمتر و هدفمندتر کردهایم. همچنین در سفرهای استانی اخیر به استانهای ایلام، اصفهان، فارس و خراسان جنوبی، فضایی مناسب فراهم شد تا مسئولیت استانداران مشخص گردد. بهعنوان مثال، در ایلام، این امر موجب شد عملکرد آنها در میزبانی زائران اربعین کربلا بسیار عالی باشد و همه اسناد و گزارشها حاکی از خروجی مطلوب است.
تعامل مؤثر با استانها برای ایجاد اعتماد
وی همکاری معاونت امور استانهای رسانهملی در ایجاد تعامل با استانها را مؤثر دانست و گفت: در نامهنگاریهای آقای دکتر کیخا با مراکز استانها، مدیرانکل و معاونتهای سیاسی و خبری، تلاش کردهایم تا همدلی و انسجامی میان همکارانمان ایجاد کنیم. شخصا از تمامی دوستان در مراکز استانی و ستاد تهران قدردانی میکنم که فضایی مناسب فراهم کردهاند تا مستقیماً به میان مردم برویم و مطالبات شهرستانها و روستاها را بشنویم. گاهی پیش میآید که ساکنان یک شهرستان به مرکز استان مراجعه نکردهاند یا حتی صداوسیمای مرکز استان کمتر به آنجا رفته و مطالبهگری نکرده است اما اکنون، هنگامی که خبرنگاران ما با دوربین به مناطق دورافتاده میروند و اعلام میکنند که برنامه امشب درباره استاندار است و نظرات شما را میخواهیم، این امر موجب ایجاد اعتماد میشود.
رخشا درباره ایجاد زمینهای برای دسترسی به مطالبات مردمی، ادامه داد: برای ارتباط مستقیم مخاطبان، شماره پیامک برنامه در تیزرها اعلام شده تا افراد مطالبات خود را بدون واسطه با ما در میان بگذارند. من و همکارانم این پیامها را رصد کرده و سؤالاتی را از آنها استخراج میکنیم تا در گفتوگو با استاندار، مورد راستیآزمایی قرار گیرند. این رویه، توجه و اعتماد مخاطبان را جلب کردهاست. در نهایت، سخنان استاندار را با گزارشهای میدانی همکاران و نیز پیامکهای ارسالی مردم مقایسه و تطبیق میدهیم تا اطلاعاتی دقیق و راستیآزماییشده ارائه شود. گاهی گزارشگران به دلیل محدودیتها یا ملاحظاتی، نتوانستهاند همه مسائل را بیان کنند؛ اما ما از طریق سامانه پیامکی، پیگیریهای میدانی در شهرستانها و گزارشهای مراکز صداوسیما، این اطلاعات را گردآوری و جمعبندی کرده و در قالب سؤالاتی برای مجری آماده میکنیم. این فرآیند، فضایی از اطمینان و اعتماد ایجاد کرده است.
تعهد مسئولانه استانداران در برنامه
تهیهکننده استاندار با بیان اینکه از استانداران خواستهاند فراتر از توان خود در برنامه تعهدی ندهند، گفت: با توجه به فضایی که در برنامه برای استانداران ایجاد کردهایم، توانستهایم آنها را با مسئولیتپذیری کامل به میدان بیاوریم. از آنها خواستهایم هر وعده یا تعهدی که میدهند، حتما پیگیری شود و این رویکرد به استانها منتقل شده است. همانطور که گفته شد، وقتی استانداری بهعنوان مهمان برنامه حضور مییابد و تعهدی میپذیرد، پس از بازگشت به حوزه خود، موارد مطرحشده در گزارشها را بررسی و پیگیری میکند و نتایج آن در مراحل بعدی مشخص میشود. همچنین، از سامانههای پیامکی، گزارشهای همکارانمان در شهرستانها و پیگیریهای میدانی استفاده میکنیم تا اقدامات انجامشده در استانداریها، فرمانداریها یا بخشداریها را ارزیابی کنیم. البته از آنها توقع نداریم که همه امور صددرصد و فوری پیش برود اما پیشرفتها را به دقت رصد میکنیم. در این راستا، شاهدیم که فضایی پویاتر ایجاد شده تا مشکلات مردم بررسی شود و این امر گزارشهای امیدوارکنندهای برای ما به همراه داشته است. امیدواریم در دور دوم برنامه بتوانیم عملکردها را با دقت بیشتری پیگیری کنیم. همچنین، استانداران را متقاعد کردهایم که در دورههای دوم، سوم و چهارم، برنامهها سختگیرانهتر خواهد بود؛ بنابراین اگر نتوانند تعهدی را انجام دهند، روی آنتن ابراز نکنند تا توقعات اصولیتر پیش برود. خوشبختانه، همانطور که پیشتر اشاره کردم، استانداران اعلام کردهاند که مشکلی ندارند و در صورت عدم موفقیت در جایی، در رسانهملی اعلام خواهند کرد که تواناییشان برای به سرانجام رساندن برخی پروژهها ناکافی بوده است.
انتقاد سازنده به جای تخریب
رخشا درباره رویکرد برنامهاش در انتقادهای سازنده و پرهیز از رویکردهای تخریبی گفت: تلاش میکنیم اقداماتمان فراتر از پر کردن آنتن باشد و بر خدمترسانی به مردم، شکوفایی استانها، شهرستانها و روستاها متمرکز شویم. رسالت ما ایجاب میکند که با مسئولیتپذیری کامل عمل کنیم. بنابراین، پیگیری مطالبات مردمی از طریق انتقادهای تخریبی ممکن است در مراحل ابتدایی مؤثر به نظر برسد اما نمیتواند رویکرد مستمر و پایداری برای هر برنامه مطالبهمحور باشد. ما و استانداران هر دو مسئولیت داریم تا از فرصت ایجاد شده بدون موضعگیریهای شخصی و بدون هرگونه تخریب یا تلاش برای جلب توجه در شبکههای اجتماعی، در سطح ملی عمل کنیم تا شایسته نگاه جامعه و مردم ایران باشیم. علاوه بر این، تلاش و آرمان همگانی ما انجام وظایف به بهترین نحو ممکن است. هرچند احتمال دارد این برنامه تنها برای مدتی در دست ما باشد و سپس تغییر کند اما امید داریم که با بررسی کارنامه فعالیتمان، به مرحلهای برسیم که از عملکرد خود رضایت نسبی داشته و خروجیهای مطلوب به دست آوریم. امیدوارم با پرچمی که برافراشته شده و با حمایتهای مقامات رسمی کشوری، لشکری، استانداران، فرمانداران و بخشداران، به همدلی دست یابیم و با پشتیبانی سازمان صداوسیما، معاونین محترم دولت، وزارت کشور و مردم، اقدامات مؤثری در این مسیر انجام دهیم.
«ایرانجان» فرصتی برای گفتوگوهای عمیق
رخشا، تهیهکننده برنامه «استاندار» رویداد ملی ایرانجان را فرصتی برای گفتوگوی عمیق و مؤثر با حضور کارشناسان داخلی استانها دانست و گفت: در چارچوب مطالبات مطرحشده در این رویداد، برنامههایی برای مطالبهگری و تقویت مسئولیتپذیری راهاندازی کردهایم تا استانها را از وضعیت رکود و انفعال خارج و فضا را به سمت مسئولیتپذیری پویاتر هدایت کنیم. خوشبختانه در برنامههای نام برده شده شاهد بودهایم که استانداران باجدیت وتعهد بیشتری به مسائلی میپردازند که پیش ازاین کمتر موردتوجه وپیگیری قرارمیگرفتند.استانداران معمولامنتظرند تا مسائل روشنتر شود، زیرا کارشناسان استانی و فراستانی با تمرکز و دقت موضوعات را بررسی میکنند وفضا را پویاتر میسازند. به اعتقاد من، این برنامهها موجب شده که استانها نهتنها در سطح استانداری، بلکه در سطوح مختلف، فضای فعالیت گستردهتری پیدا کنند.