هر قدمی در کانون به کتاب ختم می‌شود

کتابخانه‌های کانون پرورش فکری با نزدیک به ۶۰سال سابقه فعالیت، از دیرباز تاامروز وظیفه ترویج فرهنگ کتاب‌و‌کتابخوانی در بین کودکان‌و‌نوجوانان را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های خود برعهده دارد. به این مناسبت با فروهر معدنی معاون ‌فرهنگی کانون به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

 

طبعا قرارگرفتن کتاب‌های کانون در فهرست پرخواننده‌ترین و به‌امانت‌‌گرفته‌شده‌ترین آثار، یک موفقیت برای این سازمان به‌شمار می‌رود، آن‌هم در شرایطی که بسیاری معتقدند امروز به دلایل مختلف بین کتاب و کودکان‌ونوجوانان فاصله عمیقی به‌وجود آمده است.
همین‌طوراست، البته این موفقیت اتفاقی نیست، بلکه زمینه شکل‌گیری آن درسال‌های اخیر با تمهیدات مختلف از سوی کانون فراهم شده است. کانون بیش از۱۰۵۰مرکز فرهنگی‌-هنری در سراسرکشور دارد که هرکدام از این مراکز، در قالب ثابت، سیار و پستی دارای کتابخانه‌های تخصصی هستند. تمام کتاب‌هایی که در این کتابخانه‌ها موجود است، یا مستقیما از سوی انتشارات خود کانون به چاپ رسیده یا آثاری هستند که با تایید شورای کتاب کانون از دیگر ناشران خریداری شده‌اند. ما بر این باور هستیم که طرح خرید کتاب از دیگر ناشران علاوه بر آن‌که موجب حمایت از ناشران دیگر می‌شود، در تجهیز کتابخانه‌های مراکز کانون هم نقش زیادی ایفا می‌کند. درکنار آن،ما هر سال از کتاب‌هایی که در فواصل زمانی برای کانون ارسال می‌شود، آماری تهیه می‌کنیم و هر یک از این آثار به‌صورت دوره‌ای دراختیار مخاطبان قرار می‌گیرند.

اگر اشتباه نکنم این آمار متعلق به هفت ماه گذشته عملکرد کانون در این زمینه است. در این ارتباط ممکن است به اسامی برخی از این کتاب‌ها اشاره کنید؟
این ده کتاب از بین ۱۰۰ کتاب منتخب از سوی کانون، عنوان برترین آثار را به‌دست آورده‌اند. شاید جالب باشد اگر بگویم اغلب این کتاب‌ها در کنار سرگرم‌سازی و پرکردن اوقات فراغت کودکان، بار آموزشی بالایی دارند و در ارتقای سطح مهارت‌های اجتماعی کودکان‌و‌نوجوانان تاثیرگذارند. اصولا سیاست کانون این است که با بهره‌گیری از کتاب‌های ناشران خارج از مجموعه، تنوع و تکثری در این زمینه به‌وجود بیاورد. کما این‌که تاامروز، «افق»، «شهر قلم» و «امید مهر» از جمله ناشرانی بوده‌اند‌ که تا امروز در کنار کانون فعالیت داشته‌اند. این نشان می‌دهد راه‌اندازی این طرح در کانون با خروجی مثبت و سازنده‌ای همراه بوده است.«کبوتر بایدبه مدرسه برود»با آمار۷۱۹۲بار در بالاترین دفعه‌های امانت‌گیری و پس از آن به‌ترتیب «کبوتر ساندویچ پیدا می‌کند» با آمار ۷۰۹۹ بار، «جای من اینجاست» به نویسندگی اعظم بزرگی با ۶۸۹۸ بار، «آدم‌کوچولوی گرسنه» با ۶۴۸۹ بار، «سرزمین مرده‌ها و زنده‌ها» با ۶۴۵۳ بار، «آن بیرون چه خبر است؟» با ۶۴۱۷ بار، «بجو بجو هیولای کتابخوار» ۶۱۶۴ بار، «دروازه مردگان ۱ (قبرستان عمودی)» با ۶۰۴۹ بار، «ماجراهای موشی ۱» با ۵۹۷۵ بار و کتاب «گوسفندی که عصبانی بود، خیلی عصبانی» با آمار ۵۹۰۹ بار امانت در رتبه‌های اول تا دهم این طرح قرار گرفته‌اند.
 
پیش از گفت‌وگو به این مسأله اشاره کردید کتاب‌هایی که از سوی کانون به کودکان‌ونوجوانان معرفی می‌شود در درجه اول مورد پایش قرارمی‌گیرد، صرف‌نظر از این مسأله در پروسه انتخاب یک کتاب، چقدر نیازسنجی از مخاطبان در اولویت قراردارد؟
ببینید ما در تجهیز مراکزمان چند شاخص و معیار را مدنظر قرار داده‌ایم یکی سیاست‌هایی است که سالانه توسط خود کانون اعلام شده و مدیرعامل محترم، این سیاست‌ها را به‌عنوان سیاست‌های سال درنظر می‌گیرد. مولفه دیگر، موضوعاتی است که به ‌فراخور شرایط روز پیش می‌آید و ما سعی می‌کنیم متناسب با این مفاهیم به تولید اثر بپردازیم. به‌عنوان مثال، خردادماه امسال در پی جنگ ۱۲روزه، روی مفهوم تاب‌آوری و هویت ملی کار کردیم. تلاش‌مان این بود تا با تولید محتوا در این زمینه، به این موضوع، توجه ویژه‌ای داشته باشیم. درعین‌حال، به‌شکل مستمر با استان‌ها در ارتباط هستیم و از مسئولان کتابخانه‌ها درباره بازخورد کودکان‌ونوجوانان نسبت به کتاب‌هایی که به امانت گرفته‌اند، تحقیق می‌کنیم. مربیان نیز با بررسی و پژوهش در این زمینه، ما را نسبت به خلأهای منابع در هرکتابخانه مطلع می‌کنند. ما این نیازها را در دستور کار خود قرار می‌دهیم و کتاب یا کتاب‌های موردنظر را برای این کتابخانه‌ها تامین می‌کنیم. حتی گاه پیش آمده که در صورت فراهم‌ بودن شرایط، کتاب موردنظر نه فقط برای یک کتابخانه کانون بلکه برای تمام مراکز خریداری می‌شود. بنابراین، در پاسخ به سؤال شما می‌توانم بگویم کانون از این نظر همیشه در تعامل با مراکز کشور قرار داشته و سعی می‌کند براساس ذائقه و سلیقه کودکان‌ونوجوانان، کتابخانه‌های خود را تجهیز کند. به بیان ساده‌تر، تمام فعالیت‌های کانون کتاب‌محور است و هرقدمی که در این مسیر برداشته می‌شود به کتاب منتهی خواهد شد. آنچه برای ما اهمیت دارد، این است که دراین زمینه، ارتباط نزدیک‌تری با کودکان‌ونوجوانان صورت بگیرد. نمونه این مسأله، برگزاری جشن «نوخوان‌ها» در هفته ملی کودک بود. این جشن باهدف پررنگ‌ کردن مبحث سواد خواندن، ویژه کودکان پایه‌های اول و دوم دبستان برگزار شد. ضمن این که آموزش‌و‌پرورش هم روی این مسأله تاکید بسیار داشته است. تجربه برگزاری این رویداد به ما ثابت کرده است که جشن نوخوان‌ها منجر به برقراری یک پل ارتباطی میان کانون و دانش‌آموزان شده است. در این جشن، با گنجاندن برنامه‌های شاد و جذاب، شیوه‌های خلاقانه‌ای از سوی مربیان کانون ارائه کردیم تا کودکان به سمت خواندن، ترغیب و علاقه‌مند شوند. یکی دیگر از طرح‌هایی که امسال آن را عملی کردیم انتخاب بهترین کتاب به مناسبت شهادت حضرت زهرا (س) بوده است. در این ارتباط، کتاب «بهترین خانه دنیا» نوشته زینب علیزاده از مجموعه آثار انتشارات صدره انتخاب شد که موضوع آن به داستان تسبیح حضرت زهرا«س» اختصاص دارد. در جریان برگزاری این طرح، این کتاب را محور فعالیت‌های خود قرار دادیم و در کنار آن به برگزاری پویش تسبیح هم پرداختیم. به‌طوری که کودکان بااستفاده از متریال گل و سفال، یاد گرفتند که چطور می‌توان تسبیح درست کرد. ناگفته نماند که این پویش تا زمان میلاد حضرت فاطمه «س» ادامه خواهد داشت. در کنار این طرح، به روایت یک قصه دینی پرداخته‌ایم تا کودکان ‌و نوجوانان با خواندن این کتاب به فلسفه تسبیح حضرت زهرا (س) هم پی ببرند. 
 
اساسا معاونت فرهنگی کانون چه راهکارهایی را برای توسعه و ترویج کتابخوانی در نظر گرفته است؟
ما در این زمینه طرح‌ و ‌برنامه‌های مختلفی تدارک دیده‌ایم که از این بین می‌توانم به طرح «هزار درنای کاغذی» اشاره کنم. براساس‌آن، قفسه‌های کتاب برای مدارس کم‌برخوردار در سطح کشور آماده‌سازی می‌شوند. با توجه به پایه تحصیلی کلاس دوم تا ششم، میانگین بین ۸۰ تا ۱۰۰جلد کتاب و دو نمونه سرگرمی انتخاب کرده ودراین قفسه‌ها قرار داده می‌شوند. البته کتاب‌های این قفسه در درجه اول، در سامانه کانون ثبت و دستورالعمل به‌کارگیری‌شان به انضمام سرگرمی‌ها برای استان‌ها ارسال می‌شود. همکاران ما در ادارات کل کانون موظف هستند تا این قفسه‌ها را در کلاس‌های مدارس نصب کنند و این کتاب‌ها در دسترس معلم و دانش‌آموزان قرار بگیرد. اعضای کانون در تکمیل این طرح، با شاعران و نویسندگان این کتاب‌ها دیدار، جلسات نقد و بررسی و جشن امضا برگزار می‌کنند تا اهالی قلم با دانش‌آموزان مدارس به تبادل نظر و گفت‌وگو بپردازند و کودکان با نویسندگان کتاب‌های مورد علاقه خود از نزدیک آشنا شوند.

ضرورت علاقه‌مند کردن نسل امروز به کتابخوانی 
باید به این مسأله توجه داشته باشیم که کتاب‌وکتابخوانی حرکتی فرآیندی است و نمی‌شود انتظار داشت که کودکان‌ونوجوانان با فرارسیدن یک مناسبت تقویمی مثل «هفته کتاب» به این سمت‌ گرایش یابند. از این نظر تصور می‌کنم هفته کتاب می‌تواند هرسال به‌مثابه یک ویترین یا کارنامه قلمداد شود که نشانگر فعالیت یک‌ساله اقشار مختلف جامعه ازجمله کودکان و نوجوانان در این زمینه بوده است. درواقع فرارسیدن هرساله هفته کتاب، فرصت مناسبی برای ارائه گزارش از سوی خانواده‌ها و مسئولین فرهنگی است که یک‌سال تمام روی این موضوعات کار کرده‌اند.ما امسال در ایام نوروز با انتشار یک فراخوان، ۱۴کتاب را برای ۱۴روز بهاری انتخاب کردیم، این فراخوان به قدری با استقبال مواجه شد که حتی آن‌دسته از کودکانی هم که عضو کانون نبودند دراین رویداد شرکت کردند. درنهایت۱۴کتاب منتخب کانون برای ایام نوروز از سوی کودکان‌ونوجوانان به امانت گرفته شد. طبعا طرح ‌و برنامه‌هایی از این دست به شکل مستمر و فرآیندی باعث می‌شود تا بچه‌ها به‌تدریج نسبت به مطالعه آزاد و کتابخوانی جذب شوند. ضمن این‌که برپایی مناسبت‌هایی با محور کتاب، فضا را برای حضور شاعران، نویسندگان، مترجمان و ناشران فراهم می‌کند تا به کمک رسانه‌ها، اولیای تربیتی مدارس و مدیران برنامه‌ریز، توجه نسل امروز را بیش از پیش به خواندن کتاب معطوف کنند. به همین خاطر است که متعاقب سؤال پیشین شما معتقدم، برداشتن قدم‌هایی در این زمینه فراتر از آن است که فقط به مناسبت‌هایی چون هفته کتاب محدود شود.